Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Slaapmiddel
Een slaapmiddel is een geneesmiddel dat bedoeld is om slaap te veroorzaken of om doorslapen te stimuleren. (in de zin van makkelijker in slaap vallen en/of langer doorslapen) De meest gebruikte slaapmiddelen behoren tot de groep van benzodiazepines. Deze middelen bezitten tevens kalmerende en angstverminderende eigenschappen.
Eigenschappen
De belangrijkste verschillen tussen slaapmiddelen onderling liggen op het gebied van de werkingsduur, de inwerktijd en de veiligheid bij overdosering. Langwerkende middelen worden ook wel doorslaapmiddelen genoemd, terwijl middelen die snel werken maar ook snel zijn uitgewerkt inslaapmiddelen heten. Voordeel van de korter werkende middelen is, dat zij minder sufheid overdag geven. Of andersom, langwerkende zijn af te raden. Nadeel van bijna alle slaapmiddel is dat de werking snel afneemt en verslaving snel ontstaat.
Soorten slaapmiddelen.
- benzodiazepinen
- Temazepam, zolpidem, lormetazepam en zopiclon zijn middelen van eerste keus, vanwege hun niet te lange werkingsduur.
- zolpidem en zopiclon
- onderscheiden zich van de andere middelen, doordat ze minder snel aanleiding geven tot afhankelijkheid en verslaving.
- chloraalhydraat
- Het gebruik van chloralhydraat is af te raden, met name vanwege de risico's bij overdosering.
- barbituraten
- worden vrijwel niet meer voorgeschreven als slaapmiddel met name vanwege de risico's bij overdosering.
| Eigenschappen slaapmiddelen. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Slaapmiddel | Tijdsduur tot effect, in minuten | Gebruikelijke dosering | Werkingsduur | Equivalent diazepam* |
| Brotizolam (Lendormin) | 5-20 | 0,125-0,25 mg | Kort | |
| chloralhydraat | 250-1000 mg en maximaal 2 g | Middellang | ||
| Flunitrazepam (Rohypnol) | 20-30 | 0,5-1 en maximaal 2 mg | Lang | 1 mg = 10 mg diazepam |
| Flurazepam (Dalmadorm) | 30-60 | 15–30 mg | Lang | 30 mg = 10 mg diazepam |
| Loprazolam (Dormanoct) | 30 | 0,5-1 mg en maximaal 2 mg | Middellang | |
| Lormetazepam (Benzodiazepine) | 10-20 | 2-4 mg | Lang | 2 mg = 10-15 mg diazepam |
| Midazolam (Dormicum) | 5-20 | 7,5-15 mg | Kort | 7,5 mg = 40 mg diazepam, waarbij midazolam zeer kort werkt |
| Nitrazepam (Mogadon) | 20-50 | 2,5-10 mg | Lang | 10 mg = 10 mg diazepam |
| Oxazepam (Seresta) | 15-30 (180=piek) | 10-50 mg | 30 mg = 10 mg diazepam | |
| Temazepam (Normison) | 45-60 | 10-20 en maximaal 40 mg | Middellang | 20 mg = 10 mg diazepam |
| Zolpidem (Stilnoct) | 5-20 | 5-10 mg | Kort | 20 mg = 10 mg diazepam |
| Zopiclon (Imovane) | 5-20 | 7,5 mg | Kort | 15 mg = 10 mg diazepam |
- Bij het equivalent is geen rekening gehouden met de halfwaardetijd, die bij diazepam minstens 24 uur is en bij de meeste slaapmiddelen korter tot veel korter, zie tabel.
Nadelige effecten
- Tolerantie (steeds meer nodig hebben voor hetzelfde effect), met als mogelijke gevolgen afhankelijkheid en verslaving.
- Sufheid overdag. Dit hangt samen met de werkingsduur, en treedt minder op bij de (zeer) kort werkende middelen.
- Ademdepressie bij (soms geringe) overdosering. Van belang bij bepaalde chronische aandoeningen van de luchtwegen.
- Bij bejaarden is de kans op een gebroken heup door een val aanzienlijk 50% groter bij gebruik van een slaapmiddel uit de benzodiazepine groep.[1]
- De remslaap, de periodes waarin men droomt zijn meestal korter. Medisch gezien is dit waarschijnlijk niet van belang.[2][3]De slaapmiddelen zolpidem en zopiclon beïnvloeden de remslaap het minst.
- Twee tabletten zolpidem kunnen de ademhaling onderdrukken en bij mensen met slaapapneu het zuurstofgehalte in het bloed doen dalen.[4]
Hoe lang te gebruiken
De meeste middelen dienen niet langer dan maximaal 4 weken achtereen gebruikt te worden. (Chloralhydraat maximaal 2 weken).
Dit heeft te maken met het feit dat na een aantal weken het lichaam aan bovenstaande middelen gewend is. Men zou dan telkens een grotere dosis moeten nemen om hetzelfde slaapbevorderende effect te krijgen. Dit werkt een lichamelijke afhankelijkheid en verslaving in de hand. Langdurig gebruik werkt ook een psychische verslaving in de hand. Men denkt zonder het pilletje niet meer in slaap te kunnen komen.
De werkzaamheid van zolpidem en zopiclon zou langer behouden blijven dan die van andere middelen, in de meeste richtlijnen voor slaapmiddelen gebruik maakt men echter dit onderscheid niet.
Misbruik
Een overdosering met barbituraten kan fataal zijn. Overdosering met benzodiazepines verloopt vrijwel nooit dodelijk.
In (internationale) richtlijnen met betrekking tot het gebruik van slaapmiddelen, wordt langdurig gebruik afgeraden. Desondanks zijn in Nederland zijn meer dan honderdduizend mensen verslaafd aan slaapmiddelen (met name benzodiazepines).
In België alleen al worden dagelijks 735.000 slaappillen ingenomen. Dat blijkt uit cijfers van de Belgische geneesmiddelenindustrie.[5]
Afbouwen en stoppen
Benzodiazepines dienen geleidelijk te worden afgebouwd; gedurende een aantal weken stapsgewijs de dosis verlagen. Doet men dit niet, dan is de kans op ontwenningsverschijselen groter. Een ontwenningsverschijsel bij slaapmiddelengebruik, is dat men na het stoppen juist weer last van slapeloosheid krijgt. Ook kan men angst en nachtmerries krijgen en in zeldzame gevallen ernstige langdurige ontwennigsverschijnselen. Voor een afbouwschema zie het artikel benzodiazepine. Aan de Universiteit van Newcastle is langdurig onderzoek gedaan naar verslaving aan benzodiazepines en gelijksoortige middelen, zowel als slaapmiddel en als kalmerend middel. Een klein deel van de mensen die slaapmiddelen gebruiken, geschat wordt 5%, is extra gevoelig voor het ontwikkelen van langdurige ontwenningsverschijnselen, vooral bij langdurig gebruik van hoge doseringen. Indien deze ontwenningsverschijnselen, die ook weer andere vervelende symptomen kunnen veroorzaken, langer dan twee jaar duren, worden deze het 'benzodiazepine-ontwenningssyndroom' genoemd. Professor Heather Ashton stelde een grote handleiding samen met onder andere afbouwschema's, waar voornamelijk diazepam als standaard gebruikt wordt, omdat hier meerdere doseringen van bestaan, omdat diazepam makkelijker af te bouwen is dan andere slaap- of kalmeringsmiddelen en omdat het lang werkt en ook ontwenningsverschijnselen overdag kan verminderen of voorkomen. De duur van de afbouwschema's is erg lang, waardoor de kans op restverschijnselen tot een minimum wordt beperkt. De handleiding geeft ook een uitleg over de werking van dit type medicatie.[6][7]
Trivia
Als alternatief voor slaapmiddelen rookt men ook softdrugs (wiet en hasj), althans kan men er enigszins slaperig van worden, doch kan het ook minder-aangenaam zijn als men het nooit of niet zo vaak gedaan heeft, wat enige ingehoudenheid aan te raden maakt.
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º Cumming RG, Le Couteur DG. Benzodiazepines and risk of hip fractures in older people: a review of the evidence. CNS Drugs. 2003;17:825-37.
- º Siegel JM. Clues to the functions of mammalian sleep. Nature. 2005;437:1264-71.
- º Aeschbach D, Cutler AJ, Ronda JM. A role for non-rapid-eye-movement sleep homeostasis in perceptual learning. J Neurosci. 2008;28:2766-72.
- º Slaapmedicatie: deel 2: zolpidem, Ariens Bruno
- º Ariens Bruno, 735.000 slaappillen per dag in België
- º Benzo.org.uk, Ashton Manual
- º Ashton Manual, Nederlandstalig, niet geheel vertaald en minder compleet dan de Engelse websiteversie.