Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Johannes Duns Scotus
Johannes Duns Scotus (niet te verwarren met Johannes Scotus Eriugena) (Duns, (Schotland), 1266 – Keulen, 8 november 1308) was een franciscaanse theoloog en filosoof. Duns ging in op de uitdaging die het opkomende aristotelisme vormde voor de christelijke geloofsleer. Hij kwam tot één samenhangend theologisch ontwerp. Hij wordt beschouwd als een belangrijk wegbereider van het nominalisme, al heeft zijn filosofie nog duidelijk realistische trekken. Hij rust in een sarcofaag in de Minorietenkerk te Keulen.
Leven
Duns werd waarschijnlijk in de winter van 1266 geboren in het zuiden van Schotland. Rond 1279 werd Duns opgenomen in het franciscaanse convent van Dumfries. Op 17 maart 1291 (25-jarige leeftijd) werd hij tot priester gewijd. Na een achtjarige studie van de onderbouw van de artes, studeerde hij theologie te Oxford. In 1297 begon Duns aan zijn 'baccalaureus', dat vier jaar duurde.
Dit 'baccalaureus' hield in dat Duns zich het eerste jaar moest voorbereiden om tijdens het tweede jaar les te geven over de Sententiae van Petrus Lombardus. De Sententiae was het belangrijkste dogmatische handboek van die tijd. Tijdens zijn voorbereidingen schreef Duns zijn Lectura, zijn college-aantekeningen bij de tekst van de Sententiae. De cursus die Duns gaf op basis van zijn Lectura, tijdens zijn tweede jaar, maakte veel indruk en hij was direct gevestigd als scherp en oorspronkelijk theoloog. In de herfst van 1302 gaf hij les aan de Universiteit van Parijs over de Sententiae, maar later dat jaar werd hij weggestuurd omdat hij in het conflict over de kerkgoederen tussen paus Bonifatius VIII en de Franse koning Filips IV van Frankrijk de kant koos van de paus.
In april 1304 keerde Scotus terug naar Parijs. Hij verwierf de magistertitel op 17 november 1304 en in 1306 of 1307 werd magister regens, wat inhield dat hij hoogleraar was aan de theologische faculteit van de franciscanen in Parijs. Uit deze tijd stamt een reeks disputen en de derde versie van commentaren op de Sententiae, de Ordinatio, die algemeen als zijn hoofdwerk wordt gezien.
Hij wisselde in 1307 als universiteitslector naar het franciscaanse college van Keulen.
Op 8 november 1308 overleed Duns, zijn Ordinatio was niet afgewerkt. Zijn studenten werkten dit af en rond 1315 was een gecompileerde tekst klaar: de Opus Oxoniense (Oxfords werk). De tekst was echter niet volledig in Oxford geschreven en ook niet volledig van Duns.
Duns’ theologie en filosofie
Verschillende elementen uit het denken van Scotus kunnen ook voor de hedendaagse systematische theologie een belangrijke bijdrage zijn. Zie ook: predestinatie.
Duns Scotus leert dat universalia bestaan. Maar hij begint hun belang te relativeren. De individuele dingen hebben naast hun watheid (quiditas), dat wil zeggen deel hebben aan de universalia, ook een ditheid (haecceïtas), namelijk wat zij hier en nu zijn. Daarom beschouwt Duns Scotus hun bestaan als beter dan die van de universalia.
Verder acht hij de wil van groter belang dan het denken. Hij acht de wil vrij. De wil is ook actief en niet zo passief als het denken of intellect dat de dingen in zich op neemt.
Verder vindt hij dat de methode en manier van bewijsvoering in de filosofie getoetst moet worden.
Werken van en over Duns
De Utrechtse Onderzoeksgroep Johannes Duns Scotus bracht verschillende publicaties over Johannes Duns Scotus, waaronder:
- A. Vos e.a. (red.), Contingentie en vrijheid, Zoetermeer: Meinema, 1992, waarin de filosofisch-theologische basis van Scotus werk centraal staat.
- A. Vos e.a. (red.), Contingeny and Freedom, Dordrecht: Kluwer, 1994, waarin de filosofisch-theologische basis van Scotus werk centraal staat. Bewerkte en uitgebreide vertaling van Contingentie en vrijheid.
- A. Vos e.a. (red.), Teksten over God en werkelijkheid, Zoetermeer: Meinema, 1995, waarin een aantal sleutelteksten uit het werk van Scotus gegeven worden, met commentaar. Hierin komt de theologische ontvouwing van Scotus’ inzichten naar voren.
- A. Vos e.a. (red.), Duns Scotus on Divine Love: Texts and Commentary on Goodness and Freedom, God and Humans, Aldershot: Ashgate, 2003. Deze bundel richt zich op het theologisch werk van Duns Scotus.
- A. J. Beck en H. Veldhuis (red.), Geloof geeft te denken. Opstellen over de theologie van Johannes Duns Scotus, Serie Scripta Franciscana, Assen: Van Gorcum, 2005.
- A. Vos, The Philosophy of John Duns Scotus, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2006.
Externe links
- Site over Duns Scotus van de Research Group John Duns Scotus (Utrecht, NL)
- Reformatorisch Dagblad, 11 juni 2008, De Schot uit Duns, een theoloog van de vrijheid, artikel n.a.v. het 700e jaar na zijn overlijden.
| Filosofen uit de Middeleeuwen en de Renaissance |
|---|