Arabisch-Israëlisch conflict

Arabisch-Israëlisch conflict
██ Arabische landen ██ landen die in oorlog zijn geweest met Israël ██ Israël ██ Palestina (Westelijke Jordaanoever en Gazastrook)
██ Arabische landen ██ landen die in oorlog zijn geweest met Israël ██ Israël ██ Palestina (Westelijke Jordaanoever en Gazastrook)
Datum	15 mei 1948 - heden
Locatie	Midden-Oosten
Casus belli	Stichting van de staat Israël
Verdrag	Camp Davidakkoorden (1978) Oslo-akkoorden (1993)
Strijdende partijen
Israël  Palestijnse Autoriteit  Egypte (1948–1978)  Libanon  Syrië  Jordanië (1948–1994)  Irak  Saoedi-Arabië  Jemen Hamas Hezbollah
Verliezen
> 100.000

Het Arabisch-Israëlisch conflict, ook wel het Israëlisch-Arabisch conflict genoemd, is een vaak gebruikte aanduiding voor de onenigheid die bestaat tussen Israël en omringende Arabische landen en daarbij betrokken volkeren en organisaties. Het kernprobleem in dit conflict is de zogeheten Palestijnse kwestie, waarbij het gaat om de kwestie of het grondgebied van het Britse Mandaatgebied Palestina ten westen van de Jordaan toebehoort aan de (overwegend islamitische) Arabischtalige Palestijnen, aan de (overwegend joodse) Israëliërs of dat er twee staten dienen te komen, voor elke groep één (de Tweestatenoplossing) en zo ja, hoe dat dan gerealiseerd kan worden.

Achtergrond

In het Mandaatgebied Palestina ontstonden conflicten tussen de Palestijnse inwoners ervan en de voornamelijk zionistische joden die daar immigreerden uit andere delen van de wereld. Vanwege die problemen was in 1921 het oostelijke Transjordanië al afgesplitst van het totale Britse mandaatgebied. In het overgebleven westelijke Mandaatgebied Palestina zou een Joods tehuis gerealiseerd worden. Door het uitroepen van de staat Israël op 14 mei 1948, de daaropvolgende oorlogen en de bezetting van de overige Palestijnse gebieden zijn de conflicten tussen Israëli's en de Palestijnen verhevigd, waarbij ook omringende Arabische landen betrokken werden. Een aantal oorlogen was hiervan het gevolg. De in 1945 opgerichte organisatie Verenigde Naties, waarin de Verenigde Staten een grote rol spelen, probeert hierbij om tot een oplossing te komen.

Chronologie

Hieronder staat een lijst van opeenvolgende gebeurtenissen die ten dele of geheel tot dit conflict behoren:

• Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948 of Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog (1947-1949). De aanleiding tot deze oorlog was het einde van Britse mandaat en de terugtrekking van de Britse troepen op 15 mei 1948, terwijl het verdelingsvoorstel van resolutie 181 van de Verenigde Naties niet door beide partijen was aanvaard. Op 14 mei 1948 werd de staat Israël in Tel Aviv door David Ben-Gurion uitgeroepen en vielen de omringende Arabische landen het voormalige mandaatgebied binnen. Israël wist zich te handhaven, Jordanië bezette de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem, terwijl de Gazastrook door Egypte werd bezet. Na negen maanden gaven de Arabische landen de strijd op. Meer dan 700.000 Palestijnen waren verdreven of gevlucht.. Sinds het begin van de Arabisch-Israëlische oorlog tot 1976 vluchtten of migreerden vanuit de omliggende Arabische landen ongeveer 850.000 Joden.

• Suezcrisis (1956). Gamal Abdel Nasser, de tweede president van Egypte, nationaliseerde het Suezkanaal. Israël, Groot-Brittannië en Frankrijk vielen daarop samen Egypte aan, maar werden door de Verenigde Staten teruggeroepen. De oorlog werd een politieke overwinning voor Nasser.
• Zesdaagse Oorlog (1967). Israël voerde een verrassingsaanval uit op Egypte en Syrië als reactie op de blokkade van de Golf van Akaba (de enige zeeweg die Israël met Azië verbindt) door Nasser, en de Egyptische militaire voorbereidingen op het schiereiland Sinaï. Jordanië, gebonden aan een defensieverdrag met Egypte, nam ook deel aan de oorlog. Binnen zes dagen waren de Arabische landen verslagen en bezette Israël de Westelijke Jordaanoever, de Syrische Hoogten van Golan, de Gazastrook en het schiereiland Sinaï. Vele Palestijnen werden daarbij uit hun woongebieden verdreven.
• Uitputtingsoorlog (1967-1970). Egypte trachtte met deze oorlog de in de Zesdaagse Oorlog verloren Sinaï terug te winnen en werd daarbij militair gesteund door onder meer de Sovjet-Unie. Nadat Nasser aan een hartaanval was gestorven, trok zijn opvolger Sadat de Egyptische troepen terug.
• Jom Kipoeroorlog (1973). Egypte en Syrië voerden een verrassingsaanval uit op Israël in een poging de door Israël in 1967 bezette gebieden te heroveren. Egypte pakte een beperkt deel van de Sinaï-woestijn terug. Syrië behaalde geen succes in zijn poging de verloren Hoogten van Golan terug te winnen. Na een maand van gevechten werd een wapenstilstand gesloten.
• Operatie Litani (1978) in Zuidelijk Libanon.
• Libanonoorlog (1982). Israëlische invasie in Libanon.
• Eerste Intifada (1987-1993). In de bezette Palestijnse gebieden brak een grote opstand uit, die wereldwijd media-aandacht kreeg.
• Tweede Intifada of Al-Aqsa Intifada (2000-2005). Opnieuw braken er grote opstanden uit onder de Palestijnen naar aanleiding van een bezoek van Ariel Sharon aan de Tempelberg, waar zich ook de Al-Aqsamoskee bevindt. Het aantal slachtoffers was daarbij vele malen hoger dan tijdens de Eerste Intifada.
• Israëlisch-Libanese Oorlog (2006). Israël viel Libanon binnen en bombardeerde grote delen van het land als reactie op de ontvoering van twee Israëliërs door de Libanese groepering Hezbollah. Hierbij werden 1109 mensen gedood, hoofdzakelijk Libanese burgers
• Conflict in de Gazastrook 2008-2009. Israël bombardeerde onder de naam "Operatie Gegoten Lood" drie weken lang (27 december 2008 - 18 januari 2009) de door Hamas bestuurde Gazastrook en voerde bovendien een grondoffensief uit. Deze militaire operatie, die begon op 27 december 2008, was een reactie op jarenlange raket- en mortieraanvallen van Palestijnse groeperingen -vanaf 2007 van Hamas- vanuit de Gazastrook. Nadat Israël zich in 2005 daaruit had teruggetrokken, hadden er ongeveer 6000 beschietingen plaatsgevonden waarbij aan Israëlische zijde 28 slachtoffers waren gevallen. Deze beschietingen echter waren op hun beurt weer reacties op de economische en sociale blokkade vanwege de militaire bezetting door Israël, én de voorafgaande operaties van het Israëlische leger tussen 2004 en 2008, waarbij in totaal meer dan 300 Palestijnen waren gedood en ruim 450 gewond waaronder een groot aantal kinderen en aan Israëlische zijde 6 doden (3 militairen en 3 burgers). Tijdens deze Operatie Gegoten Lood vielen nu aan Palestijnse kant meer dan 1300 dodelijke (meest burger-)slachtoffers (waaronder 169 kinderen), en ongeveer 5400 gewonden, terwijl er aan Israëlische kant 13 slachtoffers (3 burgers en 10 militairen) waren. De infrastructuur werd grotendeels verwoest, waaronder 50 gebouwen van de V.N.. De Israëlische actie eindigde op 18 januari 2009, maar ook na die datum bleven over en weer nog aanvallen plaatsvinden.
• Conflict in de Gazastrook 2012. Een escalatie van het conflict ontstond na een bezoek van de emir van Qatar aan Gaza op 10 november 2012. Het Israëlische leger begon op 14 november 2012 met een militaire operatie, genaamd Operatie Wolkkolom (Engels: Operation Pillar of Defense/Operation Pillar of Cloud) en voerde luchtaanvallen uit op posities van Hamas in de Gazastrook en doodde Hamasleider Ahmed Jabari. Op 21 november 2012 werd er een wapenstilstand gesloten.
• Conflict in de Gazastrook 2014. Er ontstonden weer spanningen tussen Israël en de Palestijnen als gevolg van mislukte vredesonderhandelingen in april 2014 en ontvoeringen en moorden op Joodse en Palestijnse tieners op de Westelijke Jordaanoever in juni 2014. Als vergelding voerde Israël tientallen luchtaanvallen uit op de Gazastrook welke weer door Palestijnse raketten van Hamas werden beantwoord. Op 8 juli begon Israël in het noorden van de Gazastrook ook een grondoffensief -Operation Protective Edge- met het doel de Palestijnse infiltratietunnels en raketlanceerinstallaties uit te schakelen. Bij deze operatie van zeven weken vielen meer dan 2100 Palestijnse doden, grotendeels burgers, en raakten meer dan 10.850 Palestijnen gewond, waaronder 3300 kinderen en meer dan 2000 vrouwen. Meer dan 17.000 gebouwen werden verwoest door met name luchtaanvallen. Aan Israëlische zijde vielen 73 doden (7 burgers en 66 militairen)[2] en raakten meer dan 500 personen gewond (450 soldaten en 80 burgers).

Militaire steun aan de strijdende partijen

Door de jaren heen hebben de strijdende partijen van wisselende landen ondersteuning gehad.

Na de oprichting van de staat Israël werd deze erkend door de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Tijdens de oorlog van 1948 kreeg Israël belangrijke wapenleveranties uit Tsjecho-Slowakije, terwijl Transjordanië door Groot-Brittannië werd gesteund. Sinds de jaren van de Koude Oorlog ontvangt Israël steun van de Verenigde Staten, terwijl de Sovjet-Unie belangrijke steun verleende aan Egypte en Syrië. Na de Jom Kipoeroorlog verslechterde de relatie tussen Egypte en de Sovjet-Unie en kreeg Egypte militaire steun uit de Verenigde Staten, evenals Jordanië. Hamas en Hezbollah worden door Iran met wapenleveranties ondersteund. In de Arabische wereld is Israël alleen erkend door Egypte, Jordanië en de PLO. Sinds de oprichting van de Arabische Liga in 1945 wordt Israël door andere Arabische landen geboycot. Sinds de Zesdaagse oorlog tot 2014 kreeg Israël meer dan 121 miljard dollar aan militaire steun van de Verenigde Staten. In september 2016 werd bekend dat de VS, onder voorwaarden, verspreid over de komende tien jaar 38 miljard dollar steun aan Israël gaat geven.

Literatuur

Nederlandstalig

• Ludo Abicht, De tocht door de woestijn: het vredesproces in het Beloofde Land, 1996, 191 p., Hadewijch - Antwerpen/Baarn, ISBN 90-5240-358-9
• Ludo Abicht en André Gantman, Israël-Palestina: tweespraak over oorzaken en oplossingen, 2009, 167 p., Pelckmans - Kapellen, ISBN 978-90-289-5453-3
• Dries van Agt, Een schreeuw om recht: de tragedie van het Palestijnse volk, 2009, 367 p., De Bezige Bij - Amsterdam, ISBN 978-90-234-5483-0
• Jan van Barneveld, Om Sions wil niet zwijgen, 2011, 380 p., Het Zoeklicht - Doorn, ISBN 978-90-645-1094-6
• Gied ten Berge, Land van mensen, christenen, joden en moslims tussen confrontaties en dialoog, Valkhofpers, Nijmegen 2011 ISBN 978-90-5625-3585
• Leonard Biegel en Jan Boers, Zicht op het Midden-Oosten: politiek, economisch, strategisch spanningsveld, 1985, 264 p., Boom/Venture Press - Amsterdam, ISBN 90-6009-648-7
• Matthijs de Blois, Israël: een staat ter discussie? Over de internationaalrechtelijke positie van Israël, 2010, 132 p., Uitgeverij Groen - Heerenveen, ISBN 978-90-5829-970-3
• Johan Boef, Ariel Sharon: koning van Israël, 2005, 216 p., Aspekt - Soesterberg, ISBN 90-5911-470-1
• Salomon Bouman, Israël achter de schermen: zionisme op een dwaalspoor, 2008, 255 p., Prometheus - Amsterdam, ISBN 978-90-446-0474-0
• Ahron Bregman en Jihan El-Tahri, Israël en de Arabieren: De vijftigjarige oorlog, 1998, 320 p., Het Spectrum - Utrecht, ISBN 90-2744-399-8 (vertaling van: The fifty years war: Israel and the Arabs, 1998)
• Hans Bronkhorst, Bloed, zweet en vrede? Een korte geschiedenis van het joodse volk en het Arabisch-Israëlisch conflict, 1993, 117 p., Kok Voorhoeve - Kampen, met Christenen voor Israël - Nijkerk, ISBN 90-2971-164-7
• Lucas Catherine en Charles Ducal, Gaza: geschiedenis van de Palestijnse tragedie, 2009, 164 p., EPO - Berchem, ISBN 978-90-6445-133-1
• Jane Corbin, De Oslo-connectie: hoe het vredesakkoord tussen Israël en de PLO tot stand kwam, 1994, 238 p., Mets - Amsterdam, ISBN 90-5330-102-X (vertaling van: Gaza first: the secret Norway channel to peace between Israel and the PLO, 1994)
• Nikolaos van Dam en Jan Keulen, De vrede die niet kwam: twintig jaar diplomaat in het Midden-Oosten, 1998, 221 p., Bulaaq - Amsterdam, ISBN 90-5460-030-6
• Moshe Dayan, Mijn levensverhaal, 1977, 416 p., Elsevier - Amsterdam/Brussel, ISBN 90-1001-733-8 (vertaling van: Story of My Life, 1976)
• Abba Eban, Mijn land: de geschiedenis van het moderne Israël, 1973, 304 p., Keesing - Amsterdam, ISBN 978-90-608-3139-7 (vertaling van: My country: the story of modern Israel, 1972)
• Arjan El Fassed, Niet iedereen kan stenen gooien: een Nederlandse Palestijn op zoek naar zijn wortels en identiteit, 2008, 216 p., Uitgeverij Nieuwland - Tilburg, ISBN 978-90-864-5027-5
• Michael Field, In de Arabische wereld, 1997, 520 p., Het Spectrum - Utrecht, ISBN 90-2745-184-2 (vertaling van: Inside the Arab world, 1994)
• Robert Fisk, De grote beschavingsoorlog, 2006, 1437 p., Anthos - Amsterdam, Manteau - Antwerpen, ISBN 978-90-414-1094-8 (vertaling van: The great war for civilisation, 2005)
• Pim Fortuyn, 50 jaar Israël, hoe lang nog?: tegen het tolereren van fundamentalisme, 1998, 108 p., A.W. Bruna Uitgevers - Utrecht, ISBN 90-2298-407-9
• Chris van der Heijden, Israël, een onherstelbare vergissing, 2008, 159 p., Contact - Amsterdam, ISBN 978-90-254-2836-5
• Hadassa Hirschfeld, Kernpunten van het Israelisch-Palestijns conflict, 2011, 170 p., Aspekt - Soesterberg, ISBN 978-94-615-3077-6
• Ruud Hoff, Het Midden-Oosten: een politieke geschiedenis, 1991, 344 p., Het Spectrum - Utrecht, ISBN 90-2742-978-2
• Ruud Hoff, Jasser Arafat, 2005, 120 p., Aspekt - Soesterberg, ISBN 90-5911-101-X
• Wim Kortenoeven, De kern van de zaak: feiten en achtergronden van het Arabisch-Israëlisch conflict, 2005, 495 p., Aspekt - Soeterberg, ISBN 90-5911-349-7
• Wim Kortenoeven, Hamas: portret en achtergronden, 2007, 265 p., Aspekt - Soesterberg, ISBN 978-90-591-1294-0
• Wim Kortenoeven, Mohammed Amin El Hoesseini: Hitlers Palestijnse bondgenoot, 2008, 248 p., Aspekt - Soesterberg, ISBN 978-90-591-1707-5
• Hans Kuitert en Mouin Rabbani, Palestina, land zonder vrede: een kritische beschouwing van de aanhoudende crisis in het Midden-Oosten, 2004, 255 p., BZZTôH - Den Haag, ISBN 978-90-550-1767-6
• Wiesje de Lange, Erfdeel en oogappel: Israël in politiek en profetie, 2008, 122 p., Kok - Kampen, ISBN 978-90-435-1542-9
• Bernard Lewis en Sara Lewis, Het Midden-Oosten: 2000 jaar culturele en politieke geschiedenis, 2004, 431 p., Forum - Amsterdam, ISBN 90-2253-965-2 (vertaling van: The Middle East, 1995)
• Anja Meulenbelt, De tweede intifada, 2001, 176 p., Van Gennep - Amsterdam, ISBN 90-5515-305-2
• Anja Meulenbelt, Het beroofde land, 2000, 384 p., Van Gennep - Amsterdam, ISBN 90-5515-194-7
• Anja Meulenbelt, Oorlog als er vrede dreigt, 2010, 256 p., Ambo/Anthos uitgevers - Amsterdam, ISBN 978-90-263-2290-7
• Benny Morris, Een staat, twee staten: de oplossing van het Israel/Palestina conflict, 2011, 196 p., Aspekt - Soesterberg, ISBN 978-94-615-3138-4 (vertaling van: One state, two states, 2009)
• Alfred Muller, Geheim offensief: de verborgen achtergronden van het Arabisch-Israëlische conflict, 1991, 160 p., Chai pers - Nijkerk, ISBN 90-7363-202-1
• Mark Ooms, De Palestijnse staat: de geboorte van een eeuwenoud land, 2000, 184 p., Van Halewyck - Leuven, ISBN 90-5617-311-1
• Leonard Ornstein en Max van Weezel, Op heilige grond: achter de schermen van het vredesproces in het Midden-Oosten, 2001, 279 p., Prometheus - Amsterdam, ISBN 90-4460-011-7
• Willem Ouweneel, Israël en de Palestijnen: waarheid en misleiding, 2002, 87 p., Barnabas - Heerenveen, ISBN 978-90-582-9320-6
• Ilan Pappé, De etnische zuivering van Palestina, 2008, 347 p., Davidsfonds - Leuven en Omniboek - Kampen, ISBN 978-90-597-7299-1 (vertaling van: The ethnic cleansing of Palestine, 2006)
• Göran Rosenberg, Het verloren land. Israël: een persoonlijke geschiedenis, 2000, 494 p., Atlas - Amsterdam/Antwerpen, ISBN 90-4500-309-0 (vertaling van: Det förlorade landet. Israel- en personlig historia, 1996)
• Aaldert van Soest, Oorlog op afstand: de betrokkenheid van Iran bij de terreurbewegingen Hezbollah, Hamas en Islamitische Jihad, 2007, 103 p., Aspekt - Soesterberg, ISBN 978-90-591-1583-5
• Robert Soeterik (redactie), 50 jaar Israël: vergeten aspecten, pijnlijke feiten, 1998, 170 p., Stichting Palestina Publicaties - Amsterdam, ISBN 90-8042-931-7
• Robert Soeterik (redactie), De verwoesting van Palestina, 2008, 480 p., Stichting Palestina Publicaties - Amsterdam, ISBN 978-90-804-2932-1
• Robert Soeterik, Palestijnse gebieden, 2010, 130 p., KIT Publishers - Amsterdam, Novib - Den Haag, 11.11.11 - Brussel, ISBN 978-94-602-2077-7
• Egbert Talens, Een bijzondere relatie: het conflict Israël-Palestina nader bekeken, 1897-1993, 2005, 372 p., Aspekt - Soesterberg, ISBN 90-5911-222-9
• Janet Wallach en John Wallach, Arafat: vriend en vijand, 1991, 400 p., Standaard Uitgeverij - Antwerpen, ISBN 90-0219-041-7 (vertaling van: Arafat: in the eyes of the beholder, 1990)

Engelstalig

• Shlomo Ben-Ami, Scars of War, Wounds of Peace : The Israeli-Arab Tragedy, Oxford University Press, 2006, ISBN 978-0195325423
• Colin Chapman, Whose Promised Land?, 2002, 464 p., Lion Publishing - Oxford, ISBN 90-435-0832-2
• Michael Feige, Settling in the hearts: Jewish fundamentalism in the occupied territories, 2009, 328 p., Wayne State university press - Detroit, ISBN 978-08-143-2750-0
• Efraïm Karsh, The Arab-Israeli Conflit: The Palestine War 1948, 2002, 95 p., Osprey Publishing - Oxford, ISBN 978-18-417-6372-9
• Efraïm Karsch, Rory Miller en Michael Kerr, Conflict, diplomacy and society in Israeli-Lebanese relations, 2010, 155 p., Routledge - Abingdon, ISBN 978-04-155-6063-4
• Baruch Kimmerling en Joel Migdal, The Palestinian People: A History, 2003, 568 p., Harvard University Press - Cambridge (Massachusetts), ISBN 978-06-740-1129-8
• Peter Mansfield en Nicolas Pelham, A History of the Middle East, 2003, 448 p., Penguin Books - Londen, ISBN 978-01-410-1123-3
• Zeev Maoz, Defending the Holy Land: A Critical Analysis of Israel's Security & Foreign Policy, University of Michigan Press, 2006, ISBN 978-0472115402
• Arno Mayer, Plowshares into swords: from Zionism to Israel, 2008, 432 p., Verso - Londen, ISBN 978-18-446-7235-6
• Benny Morris: 1948: A History of the First Arab-Israeli War, 2008, 524 p., Yale University Press - New Haven (Connecticut), ISBN 978-03-001-2696-9
• Benny Morris, Israel's Border Wars, 1949-1956: Arab Infiltration, Israeli Retaliation, and the Countdown to the Suez War, 1993, 451 p., Clarendon Press - Oxford, ISBN 978-01-982-9262-3
• Benny Morris, One State, Two States: Resolving the Israel/Palestine Conflict, 2009, 240 p., Yale University Press - New Haven (Connecticut), ISBN 978-03-001-2281-7
• Benny Morris, The Birth of the Palestinian Refugee Problem, 1947-1949, 1987, 380 p., Cambridge University Press - Cambridge, ISBN 978-05-213-3889-9
• Benjamin Netanyahu, A durable peace: Israel and its place among the nations, 2000, 482 p., Warner Books - New York, ISBN 978-04-465-2306-6
• Benjamin Netanyahu, A place among the nations: Israel and the world, 1993, 467 p., Bantam Books - New York, ISBN 978-05-530-8974-5
• Michael Oren, Six Days of War: June 1967 and the Making of the Modern Middle East, 2003, 460 p., Ballantine Books - New York, ISBN 978-03-454-6192-6
• Ilan Pappé: A History of Modern Palestine: One Land, Two Peoples, 2004, 333 p., Cambridge University Press - Cambridge, ISBN 978-05-215-5632-3
• Joan Peters, From Time Immemorial: The Origins of the Arab-Jewish Conflict over Palestine, 1985, 601 p., Joseph - Londen, ISBN 978-07-181-2528-8
• Howard Sachar, A History of Israel: From the rise of Zionism to our time, 2007, 1270 p., Knopf - New York, ISBN 0-375-71132-5
• Edward Said, From Oslo to Iraq and the road map, 2004, 323 p., Pantheon Books - New York, ISBN 978-03-754-2287-4
• Edward Said, The politics of dispossession: the struggle for Palestinian self-determination, 1969-1994, 1994, 450 p., Pantheon Books - New York, ISBN 978-06-794-3057-5
• Michael Scott-Baumann, Crisis in the Middle East: Israel and the Arab States 1945-2007, 2009, 156 p., Hodder education - Londen, ISBN 978-03-409-6658-7
• Tom Segev, 1967: Israel, the War and the Year That Transformed the Middle East, 2007, 673 p., Metropolitan Books - New York, ISBN 978-08-050-7057-6 (vertaling uit het Hebreeuws)
• Tom Segev, One Palestine, Complete: Jews and Arabs Under the British Mandate, 2000, 612 p., Little, Brown and Company - Londen, ISBN 978-03-166-4859-2 (vertaling uit het Hebreeuws)

Duitstalig

• Christian Hauswaldt, Der Status von Palästina: eine völkerrechtliche Untersuchung des territorialen Status, 2009, 257 p., Nomos - Baden-Baden, ISBN 978-38-329-3843-7

Franstalig

• Henry Laurens, Paix et guerre au Moyen-Orient, 2005, 492 p., Armand Colin - Parijs, ISBN 978-22-002-6977-7

Zie ook

• Geschiedenis van de moderne staat Israël
• Mandaatgebied Palestina
• Palestina (regio)
• Zionisme
• Antizionisme

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Arab-Israeli conflict op Wikimedia Commons.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties