Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Leopold II van België
| Leopold II | ||
| 1835–1909 | ||
| Koning der Belgen | ||
| Periode | 1865–1909 | |
| Voorganger | Leopold I | |
| Opvolger | Albert I | |
| Hertog van Brabant | ||
| Periode | 1835–1865 | |
| Voorganger | -- | |
| Opvolger | Prins Leopold van België | |
| Soeverein van de Onafhankelijke Congostaat | ||
| Periode | 1885–1908 | |
| Voorganger | -- | |
| Opvolger | Zichzelf als staatshoofd van Belgisch-Congo | |
| Staatshoofd van Belgisch-Congo | ||
| Periode | 1908–1909 | |
| Voorganger | Zichzelf als Soeverein van de Onafhankelijke Congostaat | |
| Opvolger | Albert I | |
| Vader | Leopold I | |
| Moeder | Louise van Orléans | |
| Dynastie | Saksen-Coburg en Gotha | |
Leopold Lodewijk Filips Maria Victor (Frans: Léopold Louis Philippe Marie Victor) (Brussel, 9 april 1835 – Laken, 17 december 1909), prins van België, hertog van Saksen, prins van Saksen-Coburg en Gotha, hertog van Brabant en senator, was de tweede koning der Belgen. Hij was de tweede (maar de oudste overlevende) zoon van Leopold I van België en Louise Marie van Orléans. Hij volgde op 17 december 1865 zijn vader op en bleef koning tot zijn dood.
Leopold II was ook de stichter en bezitter van de Onafhankelijke Congostaat, zijn privé-project.
Huwelijk
Leopold werd uitgehuwelijkt op 18-jarige leeftijd. Op 22 augustus 1853 huwde hij in Brussel met aartshertogin Maria Hendrika van Oostenrijk. Zij was de kleindochter van keizer Leopold II en haar vader aartshertog Jozef van Oostenrijk was paltsgraaf van Hongarije. Keizer Frans Jozef verleende Leopold de orde van het Gulden Vlies als huwelijksgeschenk.
In 1855 maakte Leopold met zijn echtgenote een lange reis door de Middellandse Zee en deden ze een bezoek aan Rome en het Vaticaan. Hij werd er ontvangen door paus Pius IX en bezocht er musea.
Maria Hendrika van Oostenrijk schonk Leopold vier kinderen:
- Louise (1858-1924), trouwde met Filips van Saksen-Coburg en Gotha;
- Leopold (1859-1869);
- Stefanie (1864-1945), trouwde met Rudolf van Oostenrijk;
- Clementine (1872-1952), trouwde met Napoleon Victor Bonaparte.
Na de dood van kroonprins Leopold verzuurde het huwelijk tussen Leopold en Maria Hendrika. Na de geboorte van hun jongste dochter Clementine ontstond er een breuk tussen de twee echtgenoten. Omdat zijn enige zoon en troonopvolger Leopold op jonge leeftijd overleed, werd zijn broer, prins Filips, graaf van Vlaanderen, de wettige troonopvolger; maar daar deze nagenoeg doof was, achtte Leopold hem niet in staat de Belgische troon te bestijgen. Hij vestigde zijn hoop op diens zoon Boudewijn, die echter eveneens vroegtijdig stierf. Uiteindelijk stierf ook Filips nog vóór Leopold, en werd Leopold II rechtstreeks opgevolgd door Albert, Boudewijns jongere broer.
De Franse danseres, prinses Cléo de Mérode (1875-1966), zou geruime tijd de maîtresse van Leopold zijn geweest, hoewel zij dat altijd heeft ontkend. De koning heeft een tijdlang de spotnaam Cléopold gekregen en er circuleerden spotprenten over deze al dan niet vermeende affaire.
Nadat de koningin in 1902 overleden was, kreeg Leopolds minnares Blanche Delacroix, barones de Vaughan (1883-1948), een vaste residentie in Laken, in de Villa Vanderborght en ook een in Oostende.
Blanche Delacroix schonk de oude vorst twee buitenechtelijke zoons:
- Lucien Philippe Marie Antoine Durrieux (1906–1984)
- Philippe Henri Marie François Durrieux (1907–1914)
Toen Blanche zwanger was van haar tweede zoon, liepen er geruchten, dat niet Leopold, maar haar vroegere minnaar Durrieux - waarmee ze na de dood van Leopold huwde - de vader was. Durrieux dook in die tijd ook te pas en te onpas op in Brussel. Haar tweede zoon werd geboren met atrofie aan de linkerhand; juist die handicap was voor Leopold het bewijs dat hij de vader is. Vijanden van de koning spotten dat het jongetje "een stompje heeft zoals de negers bij wie Leopold een hand heeft laten afhakken".
De koning was dolgelukkig en bedroefd tegelijk; na drie dochters en een voortijdig gestorven zoon had hij ineens twee zonen, maar deze waren uitgesloten van de Belgische troon. De koning bedacht ze met titres de courtoisie (zonder decreet of erkenning) van hertog van Tervuren en graaf van Ravenstein. Ze kregen samen met hun moeder een groot deel van de erfenis, in tegenstelling tot zijn dochters. Leopold trouwde vijf dagen voor zijn dood met Blanche in een religieuze ceremonie, die geen enkele validiteit had onder de Belgische Wet. Na haar tweede huwelijk kregen de jongens de naam Durrieux.
Hertog van Brabant
Als prins en troonopvolger droeg Leopold de titel Hertog van Brabant en zetelde hij in de Belgische Senaat.
Plannen voor een aanval op Nederland
De Vlaamse journalist Kris Clerckx onderzocht documenten uit het huisarchief van de koning waaruit bleek dat kroonprins Leopold II vergevorderde plannen had om Nederland binnen te vallen. Hij wilde op deze wijze toegang krijgen tot koloniën (hij had eerder gepoogd om het verlieslatende Borneo te verwerven) en bovendien vond hij (net als zijn vader) dat Zeeuws-Vlaanderen, Noord-Brabant, Limburg en Luxemburg tot België behoorden. Een uitgebreide Belgische spionagemissie uit 1854 (met schetsen van alle belangrijke Nederlandse vestingen) meldde dat het Nederlandse leger veel zwakker en kleiner was dan het Belgische en er bovendien veel minder in werd geïnvesteerd, waarbij een deel van het geld ook nog opging aan de marine (die in België geen rol van betekenis speelde), die bij een invasie over land nutteloos zou zijn geweest. Wel had Nederland sterke verdedigingslinies langs de rivieren (vooral de Hollandse Waterlinie was goed onderhouden) en men verwachtte van de vaderlandslievende bevolking een massale weerstand. Een aanvalsplan voorzag in een oproer in katholiek Nederland als aanleiding (er woonden volgens spionagegegevens in 1854 ongeveer 1,2 miljoen katholieken en 1,7 miljoen protestanten in Nederland) en vanuit die hoek verwachtte de koning dan ook steun voor zijn aanval. De aanval zou op dezelfde wijze moeten plaatsvinden als die van de Fransen in 1795: over de Waal gevolgd door een verrassingsaanval op Amsterdam. Onderweg terug (de 'omval') zouden de gevreesde verdedigingslinies bij Utrecht in de rug worden aangevallen. Bij de aanval moest de Nederlandse koning worden afgezet en het volk zou vervolgens besluiten over het lot van de katholieken. Het einddoel was namelijk alle katholieke gebieden tot aan de rivieren 'onder één kroon te verenigen'. Tijdens de aanval zou dan blijken welke provincies zich wel en welke zich niet bij België wilden aansluiten.
Maar het plan is niet doorgegaan omdat de toen nog regerende Leopold I het plan veel te riskant vond. Bovendien bleef steun van Frankrijk uit. Gehoopt werd vooraf op inactiviteit van Franse zijde (stilzwijgende steun); Pruisen zou dan ook inactief blijven en Engeland had het in die tijd waarschijnlijk te druk met de oorlog met Rusland. Ook Leopolds hoogste Franse diplomaat in Frankrijk, de prins van Chimay, zag weinig heil in het plan en adviseerde tegen. Toen kroonprins Leopold alsnog aan tafel kwam te zitten met een oom van keizer Napoleon III, moet die hem duidelijk hebben gemaakt dat de invasie niet gesteund zou worden door Frankrijk. Historici vermoeden dit enkel, doordat het gesprek niet gedocumenteerd is. Schetsen van aanvalsplannen zijn daarna voorgoed verdwenen.[1]
Koning der Belgen
Op 17 december 1865 volgde Leopold II zijn vader op als koning der Belgen.
Op 15 november 1902 probeerde de Italiaanse anarchist Gennaro Rubino, een werkloze schrijnwerker, koning Leopold II te vermoorden. Historica Anne Morelli schreef hierover het boek Rubino, de aanslag op Leopold II. Toen de koninklijke familie terugkeerde van het Te Deum in de kathedraal, vuurde Rubino een paar schoten af naar de koets. Hij miste en werd opgepakt. Met zijn daad wilde hij de betogers wreken die in de lente van dat jaar werden neergeschoten toen ze de straat op trokken voor het algemeen stemrecht.[2]
In 1904 kreeg de koning van de Duitse keizer Wilhelm II Frans-Vlaanderen en twee miljoen pond sterling aangeboden als België de Duitsers ongehinderd door hun land zouden laten trekken bij een conflict met Frankrijk. Leopold weigerde dit aanbod.[bron?]
Een van de laatste wetten die door Leopold bekrachtigd werden, was de wet op de dienstplicht waardoor iedere mannelijke Belg voor een periode soldaat moest worden.[bron?]
Leopold II ijverde altijd voor het afschaffen van de doodstraf in België. Iedere terdoodveroordeelde Belg kon, tijdens zijn bewind, rekenen op ondertekening van de gratieverlening.
In december 1909 onderging Leopold een darmoperatie, waarna hij een paar dagen later overleed aan een hersenbloeding. Leopold was exact 44 jaar koning en is daarmee vooralsnog de langst regerende Belgische vorst.
Congo
Leopold II was de stichter en bezitter van de Onafhankelijke Congostaat, zijn privé-project. Vanaf 1876 ging hij zich steeds meer voor Centraal-Afrika interesseren, onder meer door in 1879 een verkenningstocht door Henry Morton Stanley te financieren. Op de conferentie van Berlijn in 1884-1885 werd zijn persoonlijke soevereiniteit over de Onafhankelijke Congostaat, nu de Democratische Republiek Congo, internationaal erkend. Als voorwaarden werden gesteld dat de inwoners in de moderne wereld zouden worden geïntroduceerd en dat het alle naties toegestaan zou worden vrijelijk handel met het land te drijven. Vanaf het begin interpreteerde Leopold II deze voorwaarden op zijn manier en bestuurde "le Congo" in functie van zijn persoonlijk gewin. Weliswaar ging hij de strijd aan met de Arabische slavendrijvers, die hij versloeg en steunde hij de onderwijs- en beschavingsactiviteiten van de missionarissen.
Zijn persoonlijk fortuin kwam er in eerste instantie door het verzamelen en verhandelen van ivoor. Na een stijging van de rubberprijs vanaf 1890, dwong hij de inheemse bevolking sap te verzamelen van rubberplanten, wat de opbrengsten voor zijn persoonlijk fortuin de hoogte injoeg.
Met het gevoerde beleid is Leopold verantwoordelijk geacht voor de dood van een niet nader te schatten aantal mensen als gevolg van verminking, executie, uithongering, ziekte en ontbering.[3] Deze toestanden werden een berucht internationaal schandaal in het begin van de 20e eeuw. Leopold II, die zijn levenseinde zag naderen, gaf toe aan de druk die op hem werd uitgeoefend en droeg, met tegenzin, de kolonie over aan de Belgische Staat, die van zijn kant in oktober 1908 de wet aannam voor de overname van die 'erfenis', waar ze niet zo happig op was.[4]
Hoewel het een gebied was van meer dan 2 miljoen km2 dat zijn eigendom was, zette hij er nooit een voet.[5]
De 23 jaar onder het bewind van Leopold II worden gekenmerkt door beschuldigingen van moordpartijen, slavernij, ontvoeringen, martelingen, verkrachtingen, onthoofdingen en het afhakken van handen. De schattingen over het aantal slachtoffers variëren aanzienlijk. De Britse diplomaat Roger Casement had het over drie miljoen tijdens twaalf van de twintig jaar. Peter Forbath noemde ten minste vijf miljoen. Adam Hochschild sprak van tien miljoen. David Van Reybrouck herinnerde eraan dat er geen betrouwbare cijfers bestaan en dat de sterfgevallen in grote mate te wijten waren aan de vanaf 1900 moordende slaapziekte.
Leopold was trots op zijn kolonie, hij liet er speciaal serres voor bouwen, het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en zelfs een zaal in het Koninklijk Paleis van Brussel, de Congozaal.
Op 30 december 1888 stelde hij de nationale Orde van de Afrikaanse Ster in met de volgende motivering: Onder de benaming "Orde van de Afrikaanse Ster" wordt door Ons een orde ingesteld, tot beloning van de diensten aan de Onafhankelijke Congostaat en in het algemeen aan de zaak van de Afrikaanse beschaving.
Huwelijkspolitiek en nalatenschap
De koning zorgde voor het uithuwelijken van zijn dochters en gebruikte hiervoor zijn verwantschap met alle grote dynastieën. Zijn zuster Charlotte was keizerin van Mexico geweest en zijn dochter was voorbestemd om keizerin te worden van Oostenrijk. Koningin Victoria was een volle nicht van hem. Bovendien was zijn grootvader koning der Fransen geweest. Een huwelijk was voor hem een staatszaak en dat moest zijn eigen vrouw vaak ondervinden, die haar man en het paleis regelmatig ontvluchtte naar haar verblijf in Spa.
Een voor een verdwenen zijn dochters uit België:
- Louise (1858-1924), trouwde met Filips van Saksen-Coburg en Gotha
- Stefanie (1864-1945), trouwde met kroonprins Rudolf van Oostenrijk
- Clementine (1872-1952), trouwde met Napoleon Victor Bonaparte
De meeste van deze huwelijken mislukten, waarvoor de vorst zich hevig schaamde.
Bij zijn dood ontstond er een grote rel om het geld. De koning had immers zijn dochters onterfd en zijn kastelen en paleizen als Koninklijke Schenking aan de Staat overgemaakt, onder beding dat de paleizen ter beschikking bleven van zijn opvolgers.
Vandaag is er alleen nog via de tak van het huis Bonaparte en van de familie Windisch-Graetz rechtstreekse afstamming van Leopold in leven. Leopold werd begraven in Laken.
Koning-bouwheer
Leopold II was opdrachtgever van vele bouw- en wegenwerken in Brussel, Antwerpen en Oostende. Hij wilde een mooi land voor zijn landgenoten.[bron?] Met het geld, vooral dankzij de exploitatie van Congo verworven, urbaniseerde en verbouwde hij in België.
Ook in het buitenland was Leopold II actief als bouwheer. Zo liet hij in 1902 de Villa Leopolda bouwen in Villefranche-sur-Mer aan de Franse Azurenkust. Deze villa wordt anno 2009 beschouwd als een van de duurste huizen ter wereld.
Onderscheidingen
Belgische orden
- Grootmeester van de Leopoldsorde
- Grootmeester van de Kroonorde
- Grootmeester van de Orde van Leopold II
- Grootmeester van de Afrikaanse Ster
Buitenlandse orden
|
|
Voorouders
| Voorouders van Leopold II van België | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Overgrootouders | Ernst Frederik van Saksen-Coburg-Saalfeld 1724-1800) ∞ 1749 Sofie Antoinette van Brunswijk-Wolfenbüttel (1724-1802) |
Hendrik XXIV van Reuss-Ebersdorf (1724-1779) ∞ 1754 Caroline Ernestine van Erbach-Schönberg (1727-1796) |
Lodewijk Filips II van Orléans ((1747-1793) ∞ 1769 Louise Marie Adélaïde van Bourbon (1753-1821) |
Ferdinand I der Beide Siciliën (1751-1825) ∞ Maria Carolina van Oostenrijk (1752-1814) | ||||
| Grootouders | Frans van Saksen-Coburg-Saalfeld (1750-1806) ∞ 1777 Augusta van Reuss-Ebersdorf en Lobenstein (1757-1831) |
Lodewijk Filips I van Frankrijk (1773-1850) ∞ 1809 Marie Amélie van Bourbon-Sicilië (1782-1866) | ||||||
| Ouders | Leopold I van België (1790-1865) ∞ 1832 Louise Marie van Orléans (1818-1850) | |||||||
| Leopold II van België (1835-1909) | ||||||||
Literatuur
- Edouard Van der Smissen, Leopold II et Beernaert, d’après leur correspondance inédite (2 delen), Brussel, 1920.
- Louis de Lichtervelde, Leopold II, Brussel, 1936.
- Liane Ranieri, Léopold II urbaniste, Brussel, Hayez, 1973.
- Barbara Emerson, Léopold II, le royaume et l’empire, Brussel, 1980.
- Leon Van Audenhaeghen, Barones de Vaughan, de liefde van Leopold II, 1985.
- Daniel Van Groeneweghe, Rood rubber. Leopold II en zijn Kongo, 1985.
- Piet Lombaerde, Leopold II. Koning-Bouwheer, 1995.
- Gustaaf Janssens & Jean Stengers, Nieuw licht op Leopold I & Leopold II. Het archief Goffinet, Brussel, 1997.
- Adam Hochschild, De geest van koning Leopold II en de plundering van de Congo, 1998 (Vert. van King Leopold's Ghost; A Story of Greed, Terror, and Heroism in Colonial Africa, 1998).
- Lucas Catherine, Bouwen met zwart geld. De grootheidswaanzin van Leopold II, 2002.
- Jan Van den Berghe, De schaduw van de kroon, 2005.
- (en) Maria Petringa, Brazza, A Life for Africa, 2006. ISBN 978-1-4259-1198-0
- Anne Morelli, Rubino, De aanslag op Leopold II, Epo, Antwerpen, 2009. ISBN 9789064451249
- Vincent Dujardin, Valérie Rosoux, Tanguy de Wilde d'Estmael & al., Léopold II. Entre génie et gêne. Politique étrangère et colonisation, éditions Racine, 2009 (ISBN 978-2-87386-621-1)
- Kris Clerckx, Reizen in het spoor van Leopold II. Van Koekelbergh naar Hong Kong, Tielt, Lannoo, 2009.
- David Van Reybrouck, Congo. Een geschiedenis, Amsterdam, 2010.
- Jan Vandersmissen, The king's most eloquent campaigner... Emile de Laveleye, Leopold II and the creation of the Congo Free State, in: Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 2011, blz. 7-57.
- Alain Leclerq, Seks in Laken. Leopold I en Leopold II, Eik Uitgeverij, 2017.
Externe links
Zie ook
Voetnoten
|
.png){kind=small} | Koningen der Belgen | |
|---|
|
Leopold I · Leopold II · Albert I · Leopold III · Boudewijn · Albert II · Filip |
Vrije mediabestanden over Leopold II of Belgium op Wikimedia Commons