Blues

Blues is een muziekstijl die ongeveer tussen 1860 en 1900 is ontstaan en zijn oorsprong vindt in de muziek die slaven (uit Afrika afkomstige negers) in het Zuiden van de Verenigde Staten - onder andere in de Mississippidelta, tussen Memphis en New Orleans) - maakten. De voornaamste muzikale bronnen die tot het ontstaan van de blues hebben bijgedragen zijn de religieuze liederen (gospels, negrospirituals), de worksongs en de field hollers. Een typische variant van de blues is de cajunmuziek. Muziek maken met elkaar of alleen, met of zonder instrumenten, was voor hen vaak de enige manier om hun lijden uit te drukken en te verzachten. Omdat deze muziek een melancholische toon en inhoud had, werd ze 'blues' genoemd.

Bestand:B. B. King.jpg

B.B King

Soms gebruikten de zangers 'scheldwoorden' die de bewakers niet kenden. Ze spraken bijvoorbeeld af dat 'hark' in hun liedje als 'zot' bedoeld werd. Zo konden ze de bewakers uitschelden zonder dat deze het merkten. Ze maakten zelf instrumenten en 's avonds zongen ze uit volle borst over de miserie die ze hadden.

De aanduiding 'blue' voor rouw is afkomstig uit de zeilscheepvaart. Als een schip tijdens de reis zijn kapitein of een andere officier verloor, voerde het voor de rest van de reis een blauwe vlag en werd een blauwe band rond het hele schip geschilderd alvorens de thuishaven binnen te lopen.

Toen vele zwarten rond de Eerste Wereldoorlog vanuit het Zuiden naar de steden in het Noorden (onder andere Chicago en Detroit) trokken, kreeg de blues een meer 'stedelijk' geluid, dat vanaf de jaren dertig voornamelijk gekenmerkt zou worden door het gebruik van elektrisch versterkte instrumenten. Deze meer up-tempo variant van de blues zou later de weg bereiden voor rhythm and blues en rock-'n-roll. Deze laatste zouden de blues enigszins naar de achtergrond dringen, maar in de jaren 60 en 70 leefde het genre op doordat Britse (blanke) rockmuzikanten als Eric Clapton, de The Rolling Stones en Led Zeppelin opnieuw blues gingen spelen.

Alle stijlen van de jazz zijn sterk door de blues beïnvloed, van New Orleans Jazz tot en met cool jazz.

Muzikale kenmerken

Het kenmerkende aan blues is dat het een meest vast schema volgt van 12 maten die per strofe worden herhaald (de zg. twelve bar blues). Iedere strofe, d.i. een samengesteld geheel van versregels, omvat dan drie gezongen regels die elk weer gebonden zijn aan vier maten die begeleid worden door akkoorden.

Bijna elk bluesnummer is herkenbaar aan dat akkoordenschema waaruit het is opgebouwd. Dit bluesschema bestaat veelal uit 12 vierkwartsmaten, waarvan de laatste maat/maten de zgn. 'turnaround' vormt:

I	I of IV	I	I
IV	IV	I	I
V	IV	I	V (of I aan einde)

De Romeinse cijfers stellen de trappen van de toonladder voor. In C wordt het schema:

C	C of F	C	C
F	F	C	C
G	F	C	G (of C aan einde)

Andere muziekgenres, zoals rock-'n-roll en in sommige gevallen ook jazz, zijn op een vereenvoudigde respectievelijk ingewikkeldere versie van dit schema gebaseerd. Schema's met andere aantallen maten komen overigens ook voor, bijvoorbeeld schema's met 16 maten.

Melodie

Heel kenmerkend voor de blues is het soleren. Zang wordt afgewisseld met instrumentale improvisatie, veelal in de van pentatonische toonladders afgeleide bluestoonladders. Er zijn 2 bluestoonladders: mineur (I-bIII-IV-bV-V-bVII) en majeur (I-II-bIII-III-V-VI). De mineurladder wordt het meest gebruikt. Het is mogelijk deze twee toonladders te combineren (I-II-bIII-III-IV-bV-V-VI-VII) maar dit gaat meer richting jazz.

Heel belangrijk in de bluestoonladders zijn de zgn. blue notes. Er zijn 3 blue notes in de bluestoonladders: bij bIII, bV en bVII. Het gebruik van deze noten in een pentatonische toonladder is wat niet gebruikelijk is in Europese muziek. Bij blues worden deze noten vaak bereikt met instrumenten die tonen kunnen 'buigen', zoals gitaar, bluesharp en saxofoon. Op instrumenten waarop het niet mogelijk is tonen te buigen (zoals bij toetsinstrumenten), kan men een soortgelijk effect bereiken d.m.v. een voorslag; bijvoorbeeld door kort bIII voor III te spelen.

Vaak wordt een harmonisch contrast gebruikt: het in mineur soleren of zingen over een majeur akkoordenschema.

Bluesmuziek heeft vaak een wat rauwe, donkere zangpartij, geworteld in zwarte gospel. De zanglijn wordt gekenmerkt door herhaling en een vraag-en-antwoord-dialoog tussen de zanger en de muzikanten.

Thematiek

De blues vertelt over het leven van alledag. De nadruk daarbij ligt op negatieve gebeurtenissen, bijvoorbeeld ongeluk in de liefde. Door het zingen van de blues hoopt men troost voor deze problemen te vinden, naast de kracht om er weer bovenop te geraken. Een bluesmuzikant schuwt controversiële thema's zoals alcohol, seks en geweld niet. Wel worden deze vaak bezongen in verdoken termen, veelal afkomstig uit Afro-Amerikaanse tradities, zoals de voodoo.

Stijlen

Elke bluesmuzikant heeft wel zijn eigen typische stijlkenmerken. Toch kunnen we in de blues onder andere de volgende stijlgroepen herkennen:

• African blues
• Atlanta blues
• Chicago blues
• Delta blues
• Detroit blues

• East Coast blues
• Kansas City blues
• Louisiana blues
• Memphis blues
• New Orleans blues

• Piedmont blues
• Swamp blues
• Texas blues
• West Coast blues
• St. Louis blues

Instrumenten

De blues werd oorspronkelijk gespeeld op akoestische instrumenten als gitaar, piano en mondharmonica. Soms maakte de gitarist bovendien gebruik van een glad en hard voorwerp, zoals een mes of een flessenhals (vandaar de naam 'bottleneck', Engels voor 'flessenhals'), waarmee hij over de snaren gleed (vandaar de naam 'slide', Engels voor 'glijden').

Typische bluesinstrumenten zijn onder andere:

• contrabas / basgitaar
• gitaar (akoestisch, archtop, steelstring, elektrisch)
• mondharmonica of bluesharp
• piano

Muzikanten

Zie ook: Categorie:Blueszanger

• Blind Lemon Jefferson (1897 - 1930)
• Lonny Brooks (1933)
• The Blues Brothers (1978 - 1982, 1988 - )
• Ray Charles (1930-2004)
• Big Bill Broonzy (1893 - 1958)
• Eric Clapton (1945)
• Peter Green (1946)
• Albert Collins (1932 - 1993)
• Buddy Guy (1936)
• Rory Gallagher (1948 - 1995)
• John Mayall (1933)
• Little Walter (1930 - 1968)
• J.B. Lenoir (1929 - 1967)

• Skip James (1902 - 1969)
• Robben Ford (1951)
• Elvis Presley (1935 - 1977)
• W.C. Handy (1873 - 1958)
• Jimi Hendrix (1942 - 1970)
• Earl Hooker (1929 - 1970)
• John Lee Hooker (1917 - 2001)
• Lester Butler (1959 - 1998)
• Mississippi John Hurt (1892-1966)
• Elmore James (1918 - 1963)
• Robert Johnson (1911 - 1938)
• B.B. King (1925)
• Albert King (1923 - 1992)

• Freddie King (1934 - 1976)
• Louisiana Red (1932)
• Leadbelly (1885 - 1949)
• Daniël Lohues (1971)
• Charley Patton (1891 - 1934)
• Mick Taylor (1949)
• Walter Trout (1951)
• Stevie Ray Vaughan (1954 - 1990)
• Muddy Waters (1915 - 1983)
• Howlin' Wolf (1910 - 1976)
• Lee Rocker (1961 - )
• Joe Bonamassa (1977 - )
• John Mayer (1977 - )

Externe links

• Geschiedenis van de blues (www.popinstituut.nl)

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Lonnie Brooks, Cub Koda & Wayne Baker Brooks, Blues voor Dummies, Amsterdam, Pearson Education Benelux, 2000, (ISBN 90-430-0055-8).
• Karel Bogaert, Blues Lexicon - blues, gospel, cajun, boogie woogie, Antwerpen, Uitg. Sciptoria, 1971, ISBN 90-02-11728-0
• Dr. H.R. Rookmaker, Jazz Blues Spirituals, Uitg. Zomer & Keunings, Leiden, 1960
• Beeldmateriaal, Bluesdvd.nl

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Blues op Wikimedia Commons.

Jazz