Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Wereldliteratuur: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
k (+ Link(s))
(verdere herwerking)
Regel 4: Regel 4:


== Definitie ==
== Definitie ==
Het gaat bij wereldliteratuur niet alleen om een soort [[literaire canon]] van gewaardeerde werken van over de hele wereld. Zeker aan de Amerikaanse universiteiten wordt tegenwoordig (anno 2019) vooral de nadruk gelegd op het pedagogische project (reeds door Goethe uitgedrukt) om door middel van al dan niet vertaalde teksten uit andere regio's van de wereld elkaars [[cultuur]] beter te leren begrijpen.
Een werkbare definitie is de vaak geciteerde opvatting van de Amerikaanse literatuurwetenschapper David Damrosch. In ''What is World Literature?'' schrijft hij: “I take world literature to encompass all literary works that circulate beyond their culture of origin either in translation or in their original language." Met andere woorden: er is sprake van wereldliteratuur wanneer een literair werk de eigen regionale, culturele en taallkundige grenzen overschrijdt, al dan niet in vertaling.


Een schrijver wordt dus een 'wereldschrijver' wanneer zijn of haar werk ook buiten de eigen (regionale, culturele, [[Linguïstisch|linguïstische]]) kring wordt gelezen. Wereldliteratuur impliceert echter niet alleen brede verspreiding van het werk, maar ook goede vertalingen en evaluaties (de [[Receptie-esthetiek|receptie]]) ervan.
== Criteria ==
David Damrosch stelt in 'What is World Literature?' vier criteria voor waaraan een werk moet beantwoorden om als wereldliteratuur te gelden:
# Het heeft de grenzen van naties of landen en talen overschreden. Dat wil zeggen dat het vertaald is.
# Het dient te worden opgenomen in enkele gezaghebbende bloemlezingen van de wereldliteratuur.
# Het moet ook gewone lezers kunnen bereiken om de erfenis te kunnen worden van verschillende generaties schrijvers.
# De auteur dient kritische reacties te ontvangen (literaire kritiek/receptie) door geleerden of critici van andere landen of culturele contexten; zelfs wanneer het werk controverses veroorzaakt, betekent dit toch dat het een bepaalde kritische waarde heeft.


[[David Damrosch]] stelt in 'What is World Literature?' vier criteria voor waaraan een werk moet beantwoorden om als wereldliteratuur te gelden:
== Keuze van teksten ==
# Het eerste criterium is de eis dat het de grenzen van naties of landen en talen heeft overschreden. Dat wil zeggen dat het [[Vertalen|vertaald]] is.
Wat wel of niet behoort tot wereldliteratuur blijft echter aan discussie onderhevig. Elke literaire selectie of canon is immers tijd - en cultuurgebonden en heeft geen eeuwigheidswaarde.  
# Ten tweede dient het te worden opgenomen in enkele gezaghebbende [[bloemlezing]]en van de wereldliteratuur.  
# Ten derde moet het ook gewone lezers kunnen bereiken om de erfenis te kunnen worden van verschillende generaties schrijvers.
# Het vierde criterium stelt dat de auteur kritische reacties dient te ontvangen ([[literaire kritiek]]/receptie) door geleerden of critici van andere landen of culturele contexten: zelfs wanneer het werk controverses veroorzaakt, betekent dit toch dat het een bepaalde kritische waarde heeft.


== Geschiedenis ==
== De vertaler als hoofdrolspeler ==
Tot in de 20e eeuw werden overzichten van literatuur gedomineerd door westerse literatuurgeschiedenis. Men zag er met andere woorden geen graat in om 'wereldliteratuur' gelijk te stellen aan Europese ([[eurocentrisme]]) of [[Amerikaanse literatuur]]. Bovendien concentreerden zulke historische literatuuroverzichten zich dan nog eens op enkele landen. Dit beperkte gezichtsveld veranderde pas midden [[jaren 1990]], te beginnen met Caws en Prendergasts ''Harpercollins' World Reader'' dat 475 auteurs van over de hele wereld opnam.<ref>David Damrosch, 'Toward a History of World Literature'.</ref>
Uitermate belangrijk in deze uitwisseling is de rol die vertalers spelen. Niet elk werk dat wordt vertaald heeft echter evenveel literaire waarde, zodat er hoe dan ook sprake is van het bestaan van een canon.  


Als 21e-eeuwse studie maakt wereldliteratuur deel uit van de [[vergelijkende literatuurwetenschap]]. Terwijl comparatieve literatuur vooral gaat over de verschillen, bestudeert wereldliteratuur specifiek de overeenkomsten tussen alle nationale literaturen: zij gaat doelgericht op zoek naar dat wat universeel en gemeenschappelijk is. Wereldliteratuur gaat in haar streven naar [[universaliteit]] echter uit van nationale literaturen. Dit impliceert dat zij is samengesteld uit twee tegenstrijdige componenten: de nationale en de [[Kosmopolitisme|kosmopolitische]] (universele / internationale), hetgeen een innerlijke spanning veroorzaakt in discussies over wereldliteratuur: de benaming wordt daardoor niet altijd op dezelfde manier gebruikt door [[literatuurwetenschap]]pers.
Het eutrocentrisme, alsmede de dominatie van het Engels heeft al neveneffect dat potentieel waardevol en interessant werk uit kleine taalgebieden niet wordt vertaald. Een tweede gevolg is dat schrijvers uit die landen trachten te beantwoorden aan de verwachtingen die lezers uit de westerse cultuur hebben over verhalen uit vreemde landen (clichés bvb.)
 
Het feit dat bij vertaling (''"de ziel van"'') het oorspronkelijke werk wordt veranderd, ziet Damrosch niet als een nadeel, en hij spreekt zelf over het vertaalde werk als 'gains from translation', een opvatting die niet algemeen aanvaard wordt.
 
== Nederlandstalige literatuur als wereldliteratuur ==
Nederland en Vlaanderen spelen vanwege het kleine aantal taalgebruikers in vergelijking met Engels, Frans, Spaans en Duits slechts een marginale rol op het vlak van wereldliteratuur. Tot de in het buitenland bekendste auteurs uit ons taalgebied - zeg maar de klassieken - behoren onder meer Jacob van Maerlant (1230-1300), Jan Van Ruusbroec (1293-1381), de auteur van 'Elckerlijc' (15e eeuw), Joost van den Vondel (1586-1679), Multatuli (1820-1887), Hendrik Conscience (1812-1883), Louis Couperus (1863-1923), Johan Huizinga (1872-1945).
 
Een groot aantal vertalingen van een boek is een sterke indicatie dat het tot de wereldliteratuur behoort. Deze lijst uit mei 2017 met de meest vertaalde Nederlandstalige romans geeft de volgende rangschikking:<ref>[https://www.editio.nl/magazine/verdieping/10-meest-vertaalde-nederlandstalige-boeken.html Edito.nl magazine.]</ref>


== 100 belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur ==
== 100 belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur ==

Versie van 12 nov 2019 14:52

Wereldliteratuur (Duits: Weltliteratur) is een benaming voor literaire werken die ook buiten de eigen taal- of landgrenzen brede erkenning genieten, al dan niet in vertaling.

Wereldliteratuur werd voor het grootste deel van zijn geschiedenis in verband gebracht met een gevestigde literaire canon van voornamelijk West-Europese klassiekers en meesterwerken. Dit eurocentrisme en de nadruk op de nationale literaturen werd reeds door de 19e-eeuwse Duitse schrijver Johann Wolfgang von Goethe [1] als te beperkend ervaren. Zijn kosmopolitische visie en idealisme zouden vanaf de 21e eeuw de basis vormen van een nieuwe studie binnen de comparatieve literatuurwetenschap die in de eerste plaats op zoek zou gaan naar culturele verbondenheid over de grenzen heen.

Definitie

Een werkbare definitie is de vaak geciteerde opvatting van de Amerikaanse literatuurwetenschapper David Damrosch. In What is World Literature? schrijft hij: “I take world literature to encompass all literary works that circulate beyond their culture of origin either in translation or in their original language." Met andere woorden: er is sprake van wereldliteratuur wanneer een literair werk de eigen regionale, culturele en taallkundige grenzen overschrijdt, al dan niet in vertaling.

Criteria

David Damrosch stelt in 'What is World Literature?' vier criteria voor waaraan een werk moet beantwoorden om als wereldliteratuur te gelden:

  1. Het heeft de grenzen van naties of landen en talen overschreden. Dat wil zeggen dat het vertaald is.
  2. Het dient te worden opgenomen in enkele gezaghebbende bloemlezingen van de wereldliteratuur.
  3. Het moet ook gewone lezers kunnen bereiken om de erfenis te kunnen worden van verschillende generaties schrijvers.
  4. De auteur dient kritische reacties te ontvangen (literaire kritiek/receptie) door geleerden of critici van andere landen of culturele contexten; zelfs wanneer het werk controverses veroorzaakt, betekent dit toch dat het een bepaalde kritische waarde heeft.

Keuze van teksten

Wat wel of niet behoort tot wereldliteratuur blijft echter aan discussie onderhevig. Elke literaire selectie of canon is immers tijd - en cultuurgebonden en heeft geen eeuwigheidswaarde.

De vertaler als hoofdrolspeler

Uitermate belangrijk in deze uitwisseling is de rol die vertalers spelen. Niet elk werk dat wordt vertaald heeft echter evenveel literaire waarde, zodat er hoe dan ook sprake is van het bestaan van een canon.

Het eutrocentrisme, alsmede de dominatie van het Engels heeft al neveneffect dat potentieel waardevol en interessant werk uit kleine taalgebieden niet wordt vertaald. Een tweede gevolg is dat schrijvers uit die landen trachten te beantwoorden aan de verwachtingen die lezers uit de westerse cultuur hebben over verhalen uit vreemde landen (clichés bvb.)

Het feit dat bij vertaling ("de ziel van") het oorspronkelijke werk wordt veranderd, ziet Damrosch niet als een nadeel, en hij spreekt zelf over het vertaalde werk als 'gains from translation', een opvatting die niet algemeen aanvaard wordt.

Nederlandstalige literatuur als wereldliteratuur

Nederland en Vlaanderen spelen vanwege het kleine aantal taalgebruikers in vergelijking met Engels, Frans, Spaans en Duits slechts een marginale rol op het vlak van wereldliteratuur. Tot de in het buitenland bekendste auteurs uit ons taalgebied - zeg maar de klassieken - behoren onder meer Jacob van Maerlant (1230-1300), Jan Van Ruusbroec (1293-1381), de auteur van 'Elckerlijc' (15e eeuw), Joost van den Vondel (1586-1679), Multatuli (1820-1887), Hendrik Conscience (1812-1883), Louis Couperus (1863-1923), Johan Huizinga (1872-1945).

Een groot aantal vertalingen van een boek is een sterke indicatie dat het tot de wereldliteratuur behoort. Deze lijst uit mei 2017 met de meest vertaalde Nederlandstalige romans geeft de volgende rangschikking:[2]

100 belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur

De Noorse boekenclubvereniging De norske Bokklubbene AS heeft in samenwerking met het Noors Nobelinstituut een panel van 100 auteurs uit 54 landen verzocht om de Belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur op te geven. Hoewel de boeken in de lijst niet gerangschikt werden, onthulde de redactie dat Don Quichot 50% meer stemmen kreeg dan welk ander boek ook.

Meest vertaalde Nederlandse romans

Een groot aantal vertalingen van een boek is een sterke indicatie dat het tot de wereldliteratuur behoort. Deze lijst uit mei 2017 geeft de volgende rangschikking:[3]

  1. Het Achterhuis, Anne Frank - 56 talen.
  2. De aanslag, Harry Mulisch - 38 talen
  3. Het volgende verhaal, Cees Nooteboom - 27 talen
  4. Max Havelaar, Multatuli - 25 talen
  5. Minoes, Annie M.G. Schmidt - 25 talen
  6. De Passievrucht, Karel Glastra van Loon - 18 talen
  7. Het verdriet van België, Hugo Claus - 15 talen
  8. De virtuoos, Margriet de Moor - 14 talen
  9. Abessijnse kronieken, Moses Isegawa - 13 talen
  10. Blauwe maandagen, Arnon Grunberg - 12 talen

Het diner van Herman Koch zou inmiddels al in minstens 33 talen verschenen zijn.[4]

Externe link

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen

  • David Damrosch: What Is World Literature?
  • Theo D'haen: The Routledge Concise History of World Literature
  • Masterpieces of World Literature (Puchner, Damrosch) - edx courses Harvard
  • The Norton Anthology of World Masterpieces VOL I and VOL II (6th edition, 1992)

Noten

  1. º 1827 (Gespräche mit Eckermann)
  2. º Edito.nl magazine.
  3. º Edito.nl magazine.
  4. º Volkskrant.
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow

Wikibooks  Wikibooks: Gedichten uit de wereldliteratuur

Wikibooks  Wikibooks: Wereldliteratuur