Vrijzinnig-protestantisme

Vrijzinnig-protestantisme (of liberale christenen) is een stroming, grotendeels binnen de Protestantse kerk van Nederland, van mensen die hun christelijke geloof sterker laten bepalen door de eigentijdse cultuur dan de aanhangers van de tegenpool, het orthodox-protestantisme.

Geschiedenis

In Nederland vallen kerken die zichzelf expliciet vrijzinnig noemen onder het protestantisme. De vrijzinnigheid in deze kerken kwam in het midden van de 19e eeuw op onder invloed van het opkomende humanisme en de Verlichting en vormde de Ethische stroming die Christus vooral als goed voorbeeld zag. De Vereniging van Vrijzinnig Hervormden in Friesland werd opgericht in 1904 door dominee Niemeyer uit Bolsward. In 1913 volgde een landelijke vereniging, de VVH. De VVH was een tegenhanger van de Gereformeerde Bond, die op 18 april 1906 was opgericht als vereniging binnen de Nederlandse Hervormde Kerk.

Binnen en buiten de PKN

Wel bleef de VVH onderdeel van de Nederlandse Hervormde Kerk, al duurde het in sommige plaatsen nog tientallen jaren voordat de VVH als onderdeel van de Hervormde Kerk werd erkend. Tegenwoordig vormen zij (binnen de PKN) de Vereniging van Vrijzinnige Protestanten in Nederland. Op goed gerucht is een vereniging van vrijzinnige predikanten in de protestantse kerk.

Vrijzinnige kerkgenootschappen buiten de PKN zijn de Remonstrantse Broederschap, de Vrijzinnige geloofsgemeenschap NPB, de Quakers, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit en de Zwinglibond.

Kenschets

Het moderne vrijzinnig-protestantisme vertoont overeenkomsten met religieus humanisme. In 2008 kwam het vrijzinnig-protestantisme zeer geprononceerd naar voren door het werk van de Middelburgse dominee Klaas Hendrikse, die zichzelf tegelijk als „overtuigd atheïst” en als „gelovig” benoemde.

Individueel geloven

In vrijzinnige kerken wordt beduidend meer dan in orthodox-christelijke kerken ruimte gegeven aan individuele opvattingen over het geloof, waarbij plaats is voor kritische vragen en waarbij iedere traditie of dogma in twijfel mag worden getrokken. Vrijzinnigheid is de tegenpool van orthodoxie, waarin vastgehouden wordt aan het gezag van de Bijbel en de belijdenisgeschriften. Deze stellen in orthodoxe kerken grenzen aan wat er verkondigd kan worden. Vrijzinnige kerken hanteren het principe dat de mens de Bijbel beoordeelt, terwijl men in orthodoxe kring ervan uitgaat dat de Bijbel Gods Woord is, dat de mens beoordeelt.

Verscheidenheid

Vrijzinnigheid kent daardoor een grote verscheidenheid aan opvattingen, van grenzend aan de neo-orthodoxie, tot de radicale uitspraak: alle spreken over boven komt van beneden. Over het algemeen nemen vrijzinnige kerkgenootschappen afstand van de protestantse traditie op een aantal punten:

• Sola scriptura is niet langer ondubbelzinnig: De Bijbel is geen heilig en onaantastbaar boek, maar moet in de context van de tijd en omgeving waarin de verhalen geschreven zijn gelezen worden;
• De traditionele verzoeningsleer wordt afgewezen; Christus stierf niet om onze straf te dragen..
• Dikwijls wordt de lichamelijke opstanding van Christus in twijfel getrokken.
• De Schrift moet beantwoorden aan individuele behoeften in plaats van andersom: „Wat betekent dit voor mij en mijn leven, hier en nu?”;
• De eenduidigheid van een persoonlijke God wordt tot een onpersoonlijke „macht”: God is het onpeilbare mysterie van het leven;
• Jezus is slechts een voorbeeld voor ethisch handelen: Jezus van Nazareth was niet goddelijk, maar een mens, die naar Gods gelijkenis leefde. Jezus heeft de mens God leren kennen door de mens Zijn woorden uit te leggen en voor te doen hoe te leven;
• De eenduidigheid van de Heilige Geest in de Drie-eenheid wordt tot een onpersoonlijke „kracht”: De Heilige Geest is het symbool voor de levensvernieuwing en openbaart zich in het leven van een mens als een kracht, als het goddelijke in de mens.

België

In België is dit begrip niet gebruikelijk. Vrijzinnigheid wordt er geassocieerd met atheïsme of agnosticisme, op z’n minst met een houding die volledig buiten de katholieke Kerk staat.

Zie ook

• unitarisme
• religieus humanisme
• vrijzinnigheid
• protestantisme
• VPRO, voorheen de Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep

Externe links

• Vereniging van Vrijzinnige Protestanten in Nederland
• Remonstrantse broederschap
• Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB
• Zinprofiel, Vrij & zinnig nieuws over vrijzinnig en interreligieus Europa
• Zinweb, interactief en vrijzinnig trefpunt voor zingeving, spiritualiteit, cultuur en ethiek
• Regionale gemeente voor eigentijds geloven in Gorinchem

Christendom