Bisschop

Een bisschop (Grieks: ἐπίσκοπος, episkopos (epi-skopos), letterlijk "op-zichter") is een geestelijke in de hiërarchie van de Rooms-Katholieke Kerk, de Oosters-Orthodoxe Kerk, de Anglicaanse Gemeenschap, de Vrij-Katholieke Kerk, de Oudkatholieke Kerk, Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen of de Lutherse Kerk, die veelal aan het hoofd staat van een bisdom. Een aantal bisdommen vormt samen een kerkprovincie, waarbij een metropoliet aan het hoofd staat.

Het woord 'episcopaat' heeft vier betekenissen: de bisschoppelijke waardigheid, een groep van bisschoppen (van een bepaald land of van de gehele wereld), het bisdom zelf of de ambtsperiode van een titulaire bisschop.

Katholieke Kerk

In het Kerkelijk Wetboek van 1983 hebben de artikelen 375 tot en met 459 betrekking op bisschoppen.

In de Katholieke Kerk wordt de wijding tot bisschop gezien als de derde trap van het priesterschap, na de wijding tot diaken en priester. Om een keuze te maken voor een nieuwe bisschop wordt een zogenaamde relatieve lijst opgesteld van drie kandidaten (de terna). De taak van de pauselijke nuntius is hierbij van belang. De hoofdregel is dat de paus een bisschop vrij benoemt. Dit wil zeggen dat hij niet verplicht is om een kandidaat van de relatieve lijst te benoemen.

De wijding gebeurt door drie bisschoppen (een hoofdconsecrator en twee mede-consecratoren). De consacrerende bisschoppen worden aangewezen bij pauselijk mandaat en het is bisschoppen niet toegestaan om zonder pauselijk mandaat iemand tot bisschop te wijden. De wijding moet ook in een publieke viering plaatsvinden.

Naar de katholieke opvatting zetten de bisschoppen de leer- en herdersfuncties van de door Christus uitgekozen twaalf apostelen voort, de apostolische successie. In een ononderbroken keten van handopleggingen gaat het ambt van bisschop terug op deze apostelen. Als eerste onder de bisschoppen wordt de paus beschouwd, in navolging van dat Petrus de eerste onder de apostelen was.

Er worden de volgende soorten bisschoppen onderscheiden:

• residerende bisschop of Ordinaris (staat aan het hoofd van een bisdom)
• bisschop-coadjutor (een hulpbisschop met recht van opvolging)
• hulpbisschop (assisteert een residerende bisschop en is altijd ook titulair bisschop)
• wijbisschop
• titulair bisschop (veelal in dienst van de Romeinse Curie of een hulpbisschop, die hier zijn bisschopstitel aan ontleent)
• aartsbisschop (hoofd van een aartsbisdom, het belangrijkste bisdom van een aantal bisdommen dat bij elkaar hoort)
• metropoliet, hoofd van een kerkprovincie
• elect-bisschop, een priester die al benoemd is, maar nog niet gewijd
• suffragane bisschop

De bisschoppen leggen elke vijf jaar een ad limina-bezoek bezoek af aan de paus. Bij het dagelijkse bestuur van zijn bisdom wordt de bisschop bijgestaan door vicarissen en een bisschopsraad, adviserend bestaat er ook een priesterraad.

Paus Johannes Paulus II heeft een postsynodale apostolische exhortatie Pastores Gregis - De herders van de kudde (16 oktober 2003) geschreven over het bisschopsambt.

Bisschoppen worden - sinds het motu proprio Ecclesiae Sanctae van paus Paulus VI uit 1966 geacht om op hun vijfenzevenstigste verjaardag hun ontslag aan te bieden aan de paus. De paus neemt dit ontslag in overweging en besluit vervolgens naar goeddunken. Deze gang van zaken is geregeld in het eerste lid van artikel 401 van de Codex Iuris Canonici. In het tweede lid van dit artikel uit het kerkelijk rechtboek, wordt voorzien in andere omstandigheden die aanleiding kunnen zijn tot ontslag. Hiertoe kunnen gerekend worden: ziekte, verstoorde verhoudingen binnen het bisdom, maar ook de omstandigheid dat een bisschop in opspraak is geraakt, bijvoorbeeld in gevallen van seksueel misbruik.

Zie ook

• Koorbisschop
• Mijter, hoofddeksel van een bisschop
• Andere pontificalia
• Faldistorium, een vouwstoel voor een bisschop
• Het pallium, indien de bisschop een metropoliet is
• Coadjutor
• Pontificale Romanum

Externe link

• Pastores gregis - Apostolische exhortatie van Paus Johannes Paulus II (2003)

Christendom