Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Wereldliteratuur: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(verdere herwerking)
(vrouwelijk, eindigt op -tuur)
 
(10 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
'''Wereldliteratuur''' (Duits: ''Weltliteratur'') is een benaming voor [[Literatuur|literaire werken]] die ook buiten de eigen taal- of landgrenzen brede erkenning genieten, al dan niet in vertaling.  
'''Wereldliteratuur''' (Duits: ''Weltliteratur'') is een benaming voor [[Literatuur|literaire werken]] die ook buiten de eigen taal- of landgrenzen brede erkenning genieten, al dan niet in vertaling.  


Wereldliteratuur werd voor het grootste deel van zijn geschiedenis in verband gebracht met een gevestigde [[literaire canon]] van voornamelijk West-Europese klassiekers en meesterwerken. Dit [[eurocentrisme]] en de nadruk op de nationale literaturen werd reeds door de 19e-eeuwse Duitse schrijver [[Johann Wolfgang von Goethe]] <ref>1827 (Gespräche mit Eckermann)</ref> als te beperkend ervaren. Zijn kosmopolitische visie en idealisme zouden vanaf de 21e eeuw de basis vormen van een nieuwe studie binnen de comparatieve [[literatuurwetenschap]] die in de eerste plaats op zoek zou gaan naar [[cultuur|culturele]] verbondenheid over de grenzen heen.
Wereldliteratuur werd voor het grootste deel van haar geschiedenis in verband gebracht met een gevestigde [[literaire canon]] van voornamelijk West-Europese klassiekers en meesterwerken. Dit [[eurocentrisme]] en de nadruk op de nationale literaturen werd reeds door de 19e-eeuwse Duitse schrijver [[Johann Wolfgang von Goethe]] <ref>1827 (Gespräche mit Eckermann)</ref> als te beperkend ervaren. Zijn kosmopolitische visie en idealisme zouden vanaf de 21e eeuw de basis vormen van een nieuwe studie binnen de comparatieve [[literatuurwetenschap]] die in de eerste plaats op zoek zou gaan naar [[cultuur|culturele]] verbondenheid over de grenzen heen.


== Definitie ==
== Definitie ==
Een werkbare definitie is de vaak geciteerde opvatting van de Amerikaanse literatuurwetenschapper David Damrosch. In ''What is World Literature?'' schrijft hij: “I take world literature to encompass all literary works that circulate beyond their culture of origin either in translation or in their original language." Met andere woorden: er is sprake van wereldliteratuur wanneer een literair werk de eigen regionale, culturele en taallkundige grenzen overschrijdt, al dan niet in vertaling.
De Amerikaanse literatuurwetenschapper David Damrosch, die wordt beschouwd als een autoriteit en pionier op gebied van het onderzoek naar wereldliterauur, levert in ''What is World Literature?'' een werkbare definitie:
 
:''“I take world literature to encompass all literary works that circulate beyond their culture of origin either in translation or in their original language."'' 
 
Er is dus sprake van wereldliteratuur wanneer een literair werk de eigen regionale, culturele en taallkundige grenzen overschrijdt, in de oorspronkelijke of in een vertaalde versie.


== Criteria ==
== Criteria ==
David Damrosch stelt in 'What is World Literature?' vier criteria voor waaraan een werk moet beantwoorden om als wereldliteratuur te gelden:
Om vast te stellen waaraan een literair werk moet beantwoorden om als wereldliteratuur te gelden, stelde David Damrosch vier criteria op:
# Het heeft de grenzen van naties of landen en talen overschreden. Dat wil zeggen dat het vertaald is.  
# Het is ook bekend buiten het eigen taalgebied en de eigen natie.  
# Het dient te worden opgenomen in enkele gezaghebbende bloemlezingen van de wereldliteratuur.  
# Het komt voor in enkele bekende bloemlezingen van wereldliteratuur.  
# Het moet ook gewone lezers kunnen bereiken om de erfenis te kunnen worden van verschillende generaties schrijvers.  
# Ook gewone lezers moeten bereikt worden, zodat het werk verschillende generaties schrijvers kan inspireren.  
# De auteur dient kritische reacties te ontvangen (literaire kritiek/receptie) door geleerden of critici van andere landen of culturele contexten; zelfs wanneer het werk controverses veroorzaakt, betekent dit toch dat het een bepaalde kritische waarde heeft.
# Het werk moet in literaire kritieken binnen de eigen taalkring en daarbuiten besproken worden door toonaangevende geleerden of critici. De kritische waarde wordt bijvoorbeeld mede bepaald door mogelijke controverses die het werk veroorzaakt.
 
== Selectie van teksten ==
Elke poging om vast te stellen welke teksten het belangrijkst zijn voor een taalgemeenschap wekt discussie en controverse op. Hetzelfde geldt in nog grotere mate voor het aanwijzen van werken die tot de wereldliteratuur behoren. Elke literaire canon is uiteindelijk tijd - en cultuurgebonden en kan geen eeuwigheidswaarde worden toegeschreven. Werken die vroeger werden (over)gewaardeerd kunnen bij een latere kritische evaluatie weer uit de canon verdwijnen. Andersom worden er werken die door vroegere generaties literatuurwetenschappers ondergewaardeerd of genegeerd werden later aan de canon toegevoegd.


== Keuze van teksten ==
== Het belang van vertalingen ==
Wat wel of niet behoort tot wereldliteratuur blijft echter aan discussie onderhevig. Elke literaire selectie of canon is immers tijd - en cultuurgebonden en heeft geen eeuwigheidswaarde.  
In het proces van culturele en literaire uitwisseling van teksten in de wereld spelen goede vertalingen een hoofdrol. De keuze die uitgeverijen van de betere literatuur maken om werken uit andere taalgebieden beschikbaar te maken voor lezers uit de eigen regio is enorm belangrijk. Zij moeten immers bepalen welke roman, dichtbundel of verzameling korte verhalen een voldoende hoge literaire waarde heeft om een vertaling te rechtvaardigen.  


== De vertaler als hoofdrolspeler ==
Waardevol werk uit kleinere taalgebieden - zoals het Nederlandstalige - heeft nogal wat te lijden onder de dominantie van het Engels. Een gevolg is dat er minder vertalingen van worden gemaakt. Een neveneffect van het eurocentrisme is dat schrijvers uit landen buiten Europa en de VS trachten te beantwoorden aan de verwachtingen van lezers uit de westerse cultuur.  
Uitermate belangrijk in deze uitwisseling is de rol die vertalers spelen. Niet elk werk dat wordt vertaald heeft echter evenveel literaire waarde, zodat er hoe dan ook sprake is van het bestaan van een canon.  


Het eutrocentrisme, alsmede de dominatie van het Engels heeft al neveneffect dat potentieel waardevol en interessant werk uit kleine taalgebieden niet wordt vertaald. Een tweede gevolg is dat schrijvers uit die landen trachten te beantwoorden aan de verwachtingen die lezers uit de westerse cultuur hebben over verhalen uit vreemde landen (clichés bvb.)
Bij een vertaling gaat er altijd wel iets verloren van het oorspronkelijke werk, hoe goed de vertaling ook is. Damrosch ziet dit niet meteen als een nadeel, omdat het circuleren van een werk van buiten de eigen cultuur of taal aanleiding geeft tot nieuwe interpretaties. Hij zegt zelfs dat het vertaalde werk 'gains from translation'.


Het feit dat bij vertaling (''"de ziel van"'') het oorspronkelijke werk wordt veranderd, ziet Damrosch niet als een nadeel, en hij spreekt zelf over het vertaalde werk als 'gains from translation', een opvatting die niet algemeen aanvaard wordt.
== 100 belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur ==
De Noorse boekenclubvereniging ''De norske Bokklubbene AS'' heeft in samenwerking met het [[Noors Nobelinstituut]] een panel van 100 auteurs uit 54 landen verzocht om de [[Belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur]] op te geven. Hoewel de boeken in de lijst niet gerangschikt werden, onthulde de redactie dat [[Don Quichot (boek)|Don Quichot]] 50% meer stemmen kreeg dan welk ander boek ook.


== Nederlandstalige literatuur als wereldliteratuur ==
== Nederlandstalige literatuur als wereldliteratuur ==
Regel 27: Regel 34:


Een groot aantal vertalingen van een boek is een sterke indicatie dat het tot de wereldliteratuur behoort. Deze lijst uit mei 2017 met de meest vertaalde Nederlandstalige romans geeft de volgende rangschikking:<ref>[https://www.editio.nl/magazine/verdieping/10-meest-vertaalde-nederlandstalige-boeken.html Edito.nl magazine.]</ref>
Een groot aantal vertalingen van een boek is een sterke indicatie dat het tot de wereldliteratuur behoort. Deze lijst uit mei 2017 met de meest vertaalde Nederlandstalige romans geeft de volgende rangschikking:<ref>[https://www.editio.nl/magazine/verdieping/10-meest-vertaalde-nederlandstalige-boeken.html Edito.nl magazine.]</ref>
== 100 belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur ==
De Noorse boekenclubvereniging ''De norske Bokklubbene AS'' heeft in samenwerking met het [[Noors Nobelinstituut]] een panel van 100 auteurs uit 54 landen verzocht om de [[Belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur]] op te geven. Hoewel de boeken in de lijst niet gerangschikt werden, onthulde de redactie dat [[Don Quichot (boek)|Don Quichot]] 50% meer stemmen kreeg dan welk ander boek ook.


== Meest vertaalde Nederlandse romans ==
== Meest vertaalde Nederlandse romans ==
Regel 47: Regel 51:
''[[Het diner (roman)|Het diner]]'' van [[Herman Koch]] zou inmiddels al in minstens 33 talen verschenen zijn.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/het-diner-meest-vertaalde-nederlandse-roman~b6e3e5da/ Volkskrant.]</ref>
''[[Het diner (roman)|Het diner]]'' van [[Herman Koch]] zou inmiddels al in minstens 33 talen verschenen zijn.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/het-diner-meest-vertaalde-nederlandse-roman~b6e3e5da/ Volkskrant.]</ref>


== Externe link ==
== Externe links ==
* [http://www.armada-wereldliteratuur.nl Armada, Tijdschrift voor wereldliteratuur]: tot 2013 in boekvorm bij Uitgeverij Wereldbibiotheek te Amsterdam; verschijnt nu als e-tijdschrift. 
* [http://www.armada-wereldliteratuur.nl Armada, Tijdschrift voor wereldliteratuur]: tot 2013 in boekvorm bij Uitgeverij Wereldbibiotheek te Amsterdam; verschijnt nu als e-tijdschrift. 
* Jules Grandgagnage: [https://www.wereldliteratuur.com Website over Wereldliteratuur]


{{Appendix|2=
{{Appendix|2=
Regel 64: Regel 69:
[[Categorie:Literatuur naar land]]
[[Categorie:Literatuur naar land]]
[[Categorie:Literatuur naar taal]]
[[Categorie:Literatuur naar taal]]
{{Kiem}}

Huidige versie van 2 jul 2024 om 12:58

Wereldliteratuur (Duits: Weltliteratur) is een benaming voor literaire werken die ook buiten de eigen taal- of landgrenzen brede erkenning genieten, al dan niet in vertaling.

Wereldliteratuur werd voor het grootste deel van haar geschiedenis in verband gebracht met een gevestigde literaire canon van voornamelijk West-Europese klassiekers en meesterwerken. Dit eurocentrisme en de nadruk op de nationale literaturen werd reeds door de 19e-eeuwse Duitse schrijver Johann Wolfgang von Goethe [1] als te beperkend ervaren. Zijn kosmopolitische visie en idealisme zouden vanaf de 21e eeuw de basis vormen van een nieuwe studie binnen de comparatieve literatuurwetenschap die in de eerste plaats op zoek zou gaan naar culturele verbondenheid over de grenzen heen.

Definitie

De Amerikaanse literatuurwetenschapper David Damrosch, die wordt beschouwd als een autoriteit en pionier op gebied van het onderzoek naar wereldliterauur, levert in What is World Literature? een werkbare definitie:

“I take world literature to encompass all literary works that circulate beyond their culture of origin either in translation or in their original language." 

Er is dus sprake van wereldliteratuur wanneer een literair werk de eigen regionale, culturele en taallkundige grenzen overschrijdt, in de oorspronkelijke of in een vertaalde versie.

Criteria

Om vast te stellen waaraan een literair werk moet beantwoorden om als wereldliteratuur te gelden, stelde David Damrosch vier criteria op:

  1. Het is ook bekend buiten het eigen taalgebied en de eigen natie.
  2. Het komt voor in enkele bekende bloemlezingen van wereldliteratuur.
  3. Ook gewone lezers moeten bereikt worden, zodat het werk verschillende generaties schrijvers kan inspireren.
  4. Het werk moet in literaire kritieken binnen de eigen taalkring en daarbuiten besproken worden door toonaangevende geleerden of critici. De kritische waarde wordt bijvoorbeeld mede bepaald door mogelijke controverses die het werk veroorzaakt.

Selectie van teksten

Elke poging om vast te stellen welke teksten het belangrijkst zijn voor een taalgemeenschap wekt discussie en controverse op. Hetzelfde geldt in nog grotere mate voor het aanwijzen van werken die tot de wereldliteratuur behoren. Elke literaire canon is uiteindelijk tijd - en cultuurgebonden en kan geen eeuwigheidswaarde worden toegeschreven. Werken die vroeger werden (over)gewaardeerd kunnen bij een latere kritische evaluatie weer uit de canon verdwijnen. Andersom worden er werken die door vroegere generaties literatuurwetenschappers ondergewaardeerd of genegeerd werden later aan de canon toegevoegd.

Het belang van vertalingen

In het proces van culturele en literaire uitwisseling van teksten in de wereld spelen goede vertalingen een hoofdrol. De keuze die uitgeverijen van de betere literatuur maken om werken uit andere taalgebieden beschikbaar te maken voor lezers uit de eigen regio is enorm belangrijk. Zij moeten immers bepalen welke roman, dichtbundel of verzameling korte verhalen een voldoende hoge literaire waarde heeft om een vertaling te rechtvaardigen.

Waardevol werk uit kleinere taalgebieden - zoals het Nederlandstalige - heeft nogal wat te lijden onder de dominantie van het Engels. Een gevolg is dat er minder vertalingen van worden gemaakt. Een neveneffect van het eurocentrisme is dat schrijvers uit landen buiten Europa en de VS trachten te beantwoorden aan de verwachtingen van lezers uit de westerse cultuur.

Bij een vertaling gaat er altijd wel iets verloren van het oorspronkelijke werk, hoe goed de vertaling ook is. Damrosch ziet dit niet meteen als een nadeel, omdat het circuleren van een werk van buiten de eigen cultuur of taal aanleiding geeft tot nieuwe interpretaties. Hij zegt zelfs dat het vertaalde werk 'gains from translation'.

100 belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur

De Noorse boekenclubvereniging De norske Bokklubbene AS heeft in samenwerking met het Noors Nobelinstituut een panel van 100 auteurs uit 54 landen verzocht om de Belangrijkste boeken uit de wereldliteratuur op te geven. Hoewel de boeken in de lijst niet gerangschikt werden, onthulde de redactie dat Don Quichot 50% meer stemmen kreeg dan welk ander boek ook.

Nederlandstalige literatuur als wereldliteratuur

Nederland en Vlaanderen spelen vanwege het kleine aantal taalgebruikers in vergelijking met Engels, Frans, Spaans en Duits slechts een marginale rol op het vlak van wereldliteratuur. Tot de in het buitenland bekendste auteurs uit ons taalgebied - zeg maar de klassieken - behoren onder meer Jacob van Maerlant (1230-1300), Jan Van Ruusbroec (1293-1381), de auteur van 'Elckerlijc' (15e eeuw), Joost van den Vondel (1586-1679), Multatuli (1820-1887), Hendrik Conscience (1812-1883), Louis Couperus (1863-1923), Johan Huizinga (1872-1945).

Een groot aantal vertalingen van een boek is een sterke indicatie dat het tot de wereldliteratuur behoort. Deze lijst uit mei 2017 met de meest vertaalde Nederlandstalige romans geeft de volgende rangschikking:[2]

Meest vertaalde Nederlandse romans

Een groot aantal vertalingen van een boek is een sterke indicatie dat het tot de wereldliteratuur behoort. Deze lijst uit mei 2017 geeft de volgende rangschikking:[3]

  1. Het Achterhuis, Anne Frank - 56 talen.
  2. De aanslag, Harry Mulisch - 38 talen
  3. Het volgende verhaal, Cees Nooteboom - 27 talen
  4. Max Havelaar, Multatuli - 25 talen
  5. Minoes, Annie M.G. Schmidt - 25 talen
  6. De Passievrucht, Karel Glastra van Loon - 18 talen
  7. Het verdriet van België, Hugo Claus - 15 talen
  8. De virtuoos, Margriet de Moor - 14 talen
  9. Abessijnse kronieken, Moses Isegawa - 13 talen
  10. Blauwe maandagen, Arnon Grunberg - 12 talen

Het diner van Herman Koch zou inmiddels al in minstens 33 talen verschenen zijn.[4]

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen

  • David Damrosch: What Is World Literature?
  • Theo D'haen: The Routledge Concise History of World Literature
  • Masterpieces of World Literature (Puchner, Damrosch) - edx courses Harvard
  • The Norton Anthology of World Masterpieces VOL I and VOL II (6th edition, 1992)

Noten

  1. º 1827 (Gespräche mit Eckermann)
  2. º Edito.nl magazine.
  3. º Edito.nl magazine.
  4. º Volkskrant.
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow

Wikibooks  Wikibooks: Gedichten uit de wereldliteratuur

Wikibooks  Wikibooks: Wereldliteratuur