Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Yoga: verschil tussen versies
(citaatopmaak) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (2 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Yoga''' ([[Sanskriet]]: योग, vertaald: "[[juk]]", "verenigen", "beheersen")<ref>Flood, Gavin, ''An Introduction to Hinduism. Cambridge: Cambridge University Press'', 1996, {{ISBN|0-521-43878-0}}, pag. 94</ref> is in zijn brede context: een [[Hindoeïsme|hindoeïstische]] [[filosofie]] die leert de geest, het gevoel en het lichaam te beheersen, om daarmee de vereniging met [[God]] te bereiken.<ref name="LongmanDictionary1990">Longman, Dictionary of Contemporary Englisch, New Edition, Eleventh impression 1990, {{ISBN|0-582-84222-0}}</ref> In een meer alledaags, westers concept wordt met yoga [[hatha yoga]] bedoeld: een tak van yoga (hatha yoga) die bestaat uit een systeem van [[asana|oefeningen]] om beheersing over | '''Yoga''' ([[Sanskriet]]: योग, vertaald: "[[juk]]", "verenigen", "beheersen")<ref>Flood, Gavin, ''An Introduction to Hinduism. Cambridge: Cambridge University Press'', 1996, {{ISBN|0-521-43878-0}}, pag. 94</ref> is in zijn brede context: een [[Hindoeïsme|hindoeïstische]] [[filosofie]] die leert de geest, het gevoel en het lichaam te beheersen, om daarmee de vereniging met [[God]] te bereiken.<ref name="LongmanDictionary1990">Longman, Dictionary of Contemporary Englisch, New Edition, Eleventh impression 1990, {{ISBN|0-582-84222-0}}</ref> In een meer alledaags, westers concept wordt met yoga [[hatha yoga]] bedoeld: een tak van yoga (hatha yoga) die bestaat uit een systeem van [[asana|oefeningen]] om beheersing over de geest en vooral het lichaam te verkrijgen.<ref name="LongmanDictionary1990"/> | ||
[[Indiakundige]] [[Jean Herbert]] definieert ''yoga'' eveneens met twee betekenissen die nauw met elkaar samenhangen. Zijn definitie luidt als volgt: | [[Indiakundige]] [[Jean Herbert]] definieert ''yoga'' eveneens met twee betekenissen die nauw met elkaar samenhangen. Zijn definitie luidt als volgt: | ||
{{citaat | {{citaat | ||
|yoga is de staat waarin de mens zich onder één juk met het Goddelijke bevindt, d.w.z. verbonden met het Goddelijke, zoals dit wordt uitgedrukt in het woord [[religie]]. | |yoga is de staat waarin de mens zich onder één juk met het Goddelijke bevindt, d.w.z. verbonden met het Goddelijke, zoals dit wordt uitgedrukt in het woord [[religie]]. | ||
Met een kleine variant drukt het woord yoga de toestand uit, waarin de 'waarneembare mens' ook verbonden is met de 'wezenlijke mens', d.w.z. waarin de mens zijn ware aard heeft herkregen en er in overeenstemming mee leeft. | |||
De yogatechniek, hoe deze ook mag zijn, is een discipline, waardoor de mens tracht tot de staat van yoga te komen.|[[Indiakundige]] [[Jean Herbert]]<ref name="Lysebeth">{{nl}}[[André Van Lysebeth|Lysebeth, André Van]] (Vierde druk 1974) ''Yoga. Doen en begrijpen'' Uitgeverij Ankh-Hermes, Deventer, {{ISBN|90-202-4001-3}}</ref>}} | |||
==Geschriften== | ==Geschriften== | ||
Het | Het zesde hoofdstuk van de [[Bhagavad Gita]] (een passage uit de [[Mahabharata]], vermoedelijk uit de 3e eeuw v.Chr.) is voor velen de belangrijkste tekst over yoga. In dit hoofdstuk wordt de held-krijger [[Arjuna]] door zijn wagenmenner – die zich aan hem heeft geopenbaard als de god [[Krishna]] – aangespoord om de koninklijke weg van de yoga te gaan. | ||
Als het klassieke standaardwerk over yoga geldt echter de [[ | Als het klassieke standaardwerk over yoga geldt echter de [[Yogasoetra's]] van [[Patanjali]], die het niveau van de yogatechniek verhoogde en, hoewel hij vooral de praktijk behandelde, daaraan een metafysische grondslag gaf. De yoga, die zich theoretisch sterk op de [[Samkhya]] oriënteerde, werd nu een eigen 'filosofische richting', ofwel een darshana. | ||
Van het werk van Srila Vyasdeva wordt gezegd dat het ons in staat zou stellen om de materiële toestand te verlaten en op te gaan in eeuwige spirituele existentie samen met de ziel als persoonlijkheid. Het werk van Srila Vyasadeva onderscheidt zich in die zin, dat de lezer van zijn boeken informatie krijgt over de | Van het werk van Srila Vyasdeva wordt gezegd dat het ons in staat zou stellen om de materiële toestand te verlaten en op te gaan in eeuwige spirituele existentie samen met de ziel als persoonlijkheid. Het werk van Srila Vyasadeva onderscheidt zich in die zin, dat de lezer van zijn boeken informatie krijgt over de persoonlijke aspecten en eigenschappen van de Heer, waardoor hij op kan stijgen tot de, volgens de Veda’s, hoogste realisatie binnen het beoefenen van spirituele activiteiten. | ||
==Yoga en religies== | ==Yoga en religies== | ||
[[Boeddha (verlichte)|Boeddha]] wordt vaak de Mahayogi, de grote Yogi, genoemd. Het [[Maya (religie)|Maya]] leert een opklimmende reeks van meditaties en contemplaties, die de samadhi, de mystieke, visionaire extase, waarin men het [[Nirwana|Nirvana]] (zonder woud, dat van vana (woud) komt en nir (zonder) ervaart. | [[Boeddha (verlichte)|Boeddha]] wordt vaak de Mahayogi, de grote Yogi, genoemd. Het [[Maya (religie)|Maya]] leert een opklimmende reeks van meditaties en contemplaties, die de samadhi, de mystieke, visionaire extase, waarin men het [[Nirwana|Nirvana]] (zonder woud, dat van vana (woud) komt en nir (zonder) ervaart. | ||
Verder schreef | Verder schreef [[Paramahansa Yogananda]] in [[Autobiografie van een yogi]] over de verbondenheid van de tot stof verblijvende [[Mahavatar Babaji]] die samen de stoffeloze [[Jezus Christus]] samenwerkten aan de omzetting van het goddelijke plan voor de aarde in dit tijdperk. Hun opdracht zou eruit bestaan, [[natie]]s te inspireren [[oorlog]]en, [[racisme]], religieus [[sekte|sektarisme]] en [[materialisme (filosofie)|materialisme]] op te geven.<ref>[[Paramahansa Yogananda]] (eerste druk 1946) ''Autobiografie van een Yogi''</ref> | ||
Waar Krishna bekend staat als | Waar Krishna bekend staat als ’gopi-vandana’, de lieveling van zijn dienaressen, die altijd ergens in het woud is te vinden, is de onpersoonlijke gloed (ook wel brahma-jyoti genoemd) een afgeleide vorm van bewustwording aangaande de Absolute Persoon. | ||
De religieuze aspecten van yoga vormen in de sinds de in de jaren zeventig ontstane dialoog tussen [[christelijke]] [[theologie]] en [[Indiakunde]] een belangrijk thema. | De religieuze aspecten van yoga vormen in de sinds de in de jaren zeventig ontstane dialoog tussen [[christelijke]] [[theologie]] en [[Indiakunde]] een belangrijk thema. | ||
==Vier hoofdstelsels== | ==Vier hoofdstelsels== | ||
De [[ | De [[Yogasoetra's]] van [[Patanjali]] beschrijven de [[raja yoga]], waarvan de [[hatha yoga]] de basis vormt. Traditiegetrouw houdt men vier hoofdstelsel van de yoga aan:<ref name="Lysebeth" /> | ||
* [[jnana yoga]]: de yoga van onderzoek langs de weg van het intellect, voortgezet tot voorbij de gebruikelijke mentale begrenzing;<ref name="Lysebeth" /> | * [[jnana yoga]]: de yoga van onderzoek langs de weg van het intellect, voortgezet tot voorbij de gebruikelijke mentale begrenzing;<ref name="Lysebeth" /> | ||
* [[bhakti yoga]]: de yoga van liefde en toewijding op het goddelijke gericht, hetzij door een voorstelling van het goddelijke door een object of door een persoon in wie men het goddelijke ziet;<ref name="Lysebeth" /> | * [[bhakti yoga]]: de yoga van liefde en toewijding op het goddelijke gericht, hetzij door een voorstelling van het goddelijke door een object of door een persoon in wie men het goddelijke ziet;<ref name="Lysebeth" /> | ||
| Regel 30: | Regel 34: | ||
==De acht geledingen van raja yoga== | ==De acht geledingen van raja yoga== | ||
De acht geledingen (ashtanga) van raja yoga worden beschreven in de tweede pāda van de [[ | De acht geledingen (ashtanga) van raja yoga worden beschreven in de tweede pāda van de [[Yogasoetra's]]. Het betreft de volgende niveaus: | ||
*[[Yama (yoga)|Yama]] verwijst naar de vijf onthoudingen | *[[Yama (yoga)|Yama]] verwijst naar de vijf onthoudingen | ||
:*[[Ahimsa]]: geweldloosheid | :*[[Ahimsa]]: geweldloosheid | ||
| Regel 51: | Regel 55: | ||
==Fysieke vormen van yoga== | ==Fysieke vormen van yoga== | ||
In het westen is er pas een beduidende aandacht voor de beoefening van yoga sinds de laatste helft van de twintigste eeuw. Meestal gaat het daarbij om ontspanningsoefeningen uit de [[hatha yoga]], die als heilzaam worden ervaren bij door een jachtig leven opgebouwde spanningen. De hoofdvorm van de fysiek yoga is hatha yoga dat voor het eerst ruim gedocumenteerd werd in de [[Hatha Yoga Pradipika]] in de 15e eeuw n.Chr. In het westen wordt yoga gezien als bevorderlijk voor de gezondheid en wordt het vaak zonder religieuze bedoelingen beoefend. Hatha yoga bestaat grotendeels uit [[asana|asana's]] (lichaamshoudingen) en [[pranayama]] (ademhalingstechnieken). De hatha yoga vormt de basis voor veel andere, verder ontwikkelde | In het westen is er pas een beduidende aandacht voor de beoefening van yoga sinds de laatste helft van de twintigste eeuw. Meestal gaat het daarbij om ontspanningsoefeningen uit de [[hatha yoga]], die als heilzaam worden ervaren bij door een jachtig leven opgebouwde spanningen. De hoofdvorm van de fysiek yoga is hatha yoga dat voor het eerst ruim gedocumenteerd werd in de [[Hatha Yoga Pradipika]] in de 15e eeuw n.Chr. In het westen wordt yoga gezien als bevorderlijk voor de gezondheid en wordt het vaak zonder religieuze bedoelingen beoefend. Hatha yoga bestaat grotendeels uit [[asana|asana's]] (lichaamshoudingen) en [[pranayama]] (ademhalingstechnieken). De hatha yoga vormt de basis voor veel andere, verder ontwikkelde soorten fysieke yoga. | ||
[[Ashtanga vinyasa yoga]] en het vergelijkbare poweryoga zijn eveneens fysieke yogasoorten, waarbij verschillende lichaamsposities elkaar in [[yogaserie]]s opvolgen. Dit wordt bij deze yoga's een ''flow'' genoemd. Deze yogavormen vragen meer kracht, uithoudingsvermogen en balans. Andere soorten yoga die teruggaan op de basis van hatha yoga zijn: [[Iyengar-yoga]], [[Sivananda-yoga]], [[Bikram-yoga]], [[anusara yoga]] en de yogaleer van [[Indra Devi]]. Verder hebben [[Pilates]] en de [[Vijf Tibetanen]] verwantschap met hatha yoga. | [[Ashtanga vinyasa yoga]] en het vergelijkbare poweryoga zijn eveneens fysieke yogasoorten, waarbij verschillende lichaamsposities elkaar in [[yogaserie]]s opvolgen. Dit wordt bij deze yoga's een ''flow'' genoemd. Deze yogavormen vragen meer kracht, uithoudingsvermogen en balans. Andere soorten yoga die teruggaan op de basis van hatha yoga zijn: [[Iyengar-yoga]], [[Sivananda-yoga]], [[Bikram-yoga]], [[anusara yoga]] en de yogaleer van [[Indra Devi]]. Verder hebben [[Pilates]] en de [[Vijf Tibetanen]] verwantschap met hatha yoga. | ||
| Regel 60: | Regel 64: | ||
Chakra yoga is een spirituele benadering van de energievelden in het lichaam, [[chakra|chakra's]] genoemd. Volgens deze filosofie kent elk menselijk lichaam zeven zogenoemde ''energieke lichamelijke wielen''. Deze wielen zouden in een snel tempo ronddraaien en de levensenergie door het lichaam heen laten gaan. | Chakra yoga is een spirituele benadering van de energievelden in het lichaam, [[chakra|chakra's]] genoemd. Volgens deze filosofie kent elk menselijk lichaam zeven zogenoemde ''energieke lichamelijke wielen''. Deze wielen zouden in een snel tempo ronddraaien en de levensenergie door het lichaam heen laten gaan. | ||
De [[yoga nidra]] ( | De [[yoga nidra]] (’slaap van de yogi’s’) is een geestelijke voorbereiding op de beoefening van yoga en yogamethode op zich. [[tantra|Tantra's]] zijn mystieke spreuken die deel uitmaken van de tantra yoga, ook wel tantrische yoga. De [[mantra yoga]] is eveneens op mystieke spreuken en geluidsvibraties gebaseerd, [[mantra|mantra’s]] genoemd. | ||
[[Kundalini yoga]] is gebaseerd op het opwekken van de psychische kracht, ook wel de goddelijke kracht (''slangenkracht'': [[kundalini]]) in het lichaam te wekken en te laten opstijgen en zo de verlossing te realiseren. Deze methode verlangt controle over de automatisch verlopende lichaamsprocessen. | [[Kundalini yoga]] is gebaseerd op het opwekken van de psychische kracht, ook wel de goddelijke kracht (''slangenkracht'': [[kundalini]]) in het lichaam te wekken en te laten opstijgen en zo de verlossing te realiseren. Deze methode verlangt controle over de automatisch verlopende lichaamsprocessen. | ||
| Regel 70: | Regel 74: | ||
* [[sahaja yoga]] (georganiseerde yogavorm, verwant aan het [[shaktisme]], met een nadruk op [[kundalini]]) | * [[sahaja yoga]] (georganiseerde yogavorm, verwant aan het [[shaktisme]], met een nadruk op [[kundalini]]) | ||
* [[Satyananda-yoga]] een integraal soort yoga op basis van de leer van [[Swami]] [[Satyananda Saraswati]] | * [[Satyananda-yoga]] een integraal soort yoga op basis van de leer van [[Swami]] [[Satyananda Saraswati]] | ||
* [[ | * [[Integrale Yoga|Integrale yoga]] op basis van de leer van [[Sri]] [[Aurobindo]] | ||
* [[kum nye]] is een subtiele lichaamsmassage en yogasoort uit [[Tibet (gebied)|Tibet]] | * [[kum nye]] is een subtiele lichaamsmassage en yogasoort uit [[Tibet (gebied)|Tibet]] | ||
* [[Sweda|sweda yoga]] eveneens een een subtiele lichaamsmassage en yogasoort uit [[Tibet (gebied)|Tibet]] | * [[Sweda|sweda yoga]] eveneens een een subtiele lichaamsmassage en yogasoort uit [[Tibet (gebied)|Tibet]] | ||
Huidige versie van 3 aug 2019 om 17:59
Yoga (Sanskriet: योग, vertaald: "juk", "verenigen", "beheersen")[1] is in zijn brede context: een hindoeïstische filosofie die leert de geest, het gevoel en het lichaam te beheersen, om daarmee de vereniging met God te bereiken.[2] In een meer alledaags, westers concept wordt met yoga hatha yoga bedoeld: een tak van yoga (hatha yoga) die bestaat uit een systeem van oefeningen om beheersing over de geest en vooral het lichaam te verkrijgen.[2]
Indiakundige Jean Herbert definieert yoga eveneens met twee betekenissen die nauw met elkaar samenhangen. Zijn definitie luidt als volgt:
„yoga is de staat waarin de mens zich onder één juk met het Goddelijke bevindt, d.w.z. verbonden met het Goddelijke, zoals dit wordt uitgedrukt in het woord religie.
Met een kleine variant drukt het woord yoga de toestand uit, waarin de 'waarneembare mens' ook verbonden is met de 'wezenlijke mens', d.w.z. waarin de mens zijn ware aard heeft herkregen en er in overeenstemming mee leeft.
De yogatechniek, hoe deze ook mag zijn, is een discipline, waardoor de mens tracht tot de staat van yoga te komen.”
Indiakundige Jean Herbert[3]
Geschriften
Het zesde hoofdstuk van de Bhagavad Gita (een passage uit de Mahabharata, vermoedelijk uit de 3e eeuw v.Chr.) is voor velen de belangrijkste tekst over yoga. In dit hoofdstuk wordt de held-krijger Arjuna door zijn wagenmenner – die zich aan hem heeft geopenbaard als de god Krishna – aangespoord om de koninklijke weg van de yoga te gaan.
Als het klassieke standaardwerk over yoga geldt echter de Yogasoetra's van Patanjali, die het niveau van de yogatechniek verhoogde en, hoewel hij vooral de praktijk behandelde, daaraan een metafysische grondslag gaf. De yoga, die zich theoretisch sterk op de Samkhya oriënteerde, werd nu een eigen 'filosofische richting', ofwel een darshana.
Van het werk van Srila Vyasdeva wordt gezegd dat het ons in staat zou stellen om de materiële toestand te verlaten en op te gaan in eeuwige spirituele existentie samen met de ziel als persoonlijkheid. Het werk van Srila Vyasadeva onderscheidt zich in die zin, dat de lezer van zijn boeken informatie krijgt over de persoonlijke aspecten en eigenschappen van de Heer, waardoor hij op kan stijgen tot de, volgens de Veda’s, hoogste realisatie binnen het beoefenen van spirituele activiteiten.
Yoga en religies
Boeddha wordt vaak de Mahayogi, de grote Yogi, genoemd. Het Maya leert een opklimmende reeks van meditaties en contemplaties, die de samadhi, de mystieke, visionaire extase, waarin men het Nirvana (zonder woud, dat van vana (woud) komt en nir (zonder) ervaart.
Verder schreef Paramahansa Yogananda in Autobiografie van een yogi over de verbondenheid van de tot stof verblijvende Mahavatar Babaji die samen de stoffeloze Jezus Christus samenwerkten aan de omzetting van het goddelijke plan voor de aarde in dit tijdperk. Hun opdracht zou eruit bestaan, naties te inspireren oorlogen, racisme, religieus sektarisme en materialisme op te geven.[4]
Waar Krishna bekend staat als ’gopi-vandana’, de lieveling van zijn dienaressen, die altijd ergens in het woud is te vinden, is de onpersoonlijke gloed (ook wel brahma-jyoti genoemd) een afgeleide vorm van bewustwording aangaande de Absolute Persoon.
De religieuze aspecten van yoga vormen in de sinds de in de jaren zeventig ontstane dialoog tussen christelijke theologie en Indiakunde een belangrijk thema.
Vier hoofdstelsels
De Yogasoetra's van Patanjali beschrijven de raja yoga, waarvan de hatha yoga de basis vormt. Traditiegetrouw houdt men vier hoofdstelsel van de yoga aan:[3]
- jnana yoga: de yoga van onderzoek langs de weg van het intellect, voortgezet tot voorbij de gebruikelijke mentale begrenzing;[3]
- bhakti yoga: de yoga van liefde en toewijding op het goddelijke gericht, hetzij door een voorstelling van het goddelijke door een object of door een persoon in wie men het goddelijke ziet;[3]
- raja yoga: de yoga van de naar binnen gerichte concentratie;[3]
- karma yoga: de yoga van handeling zonder gehechtheid en zonder eigen belang. Deze yoga is min of meer gericht voor het goddelijke.[3]
De acht geledingen van raja yoga
De acht geledingen (ashtanga) van raja yoga worden beschreven in de tweede pāda van de Yogasoetra's. Het betreft de volgende niveaus:
- Yama verwijst naar de vijf onthoudingen
- Ahimsa: geweldloosheid
- Satya: waarheid
- Asteya: niet stelen
- Brahmacharya: kuisheid
- Aparigraha: afzien van bezittingen
- Niyama verwijst naar de vijf voorschriften
- Asana: lichamelijke oefening
- Pranayama: ademhaling
- Pratyahara: terugtrekking in de zintuigen
- Dharana: concentratie
- Dhyana: meditatie
- Samadhi: volledige overgave
Fysieke vormen van yoga
In het westen is er pas een beduidende aandacht voor de beoefening van yoga sinds de laatste helft van de twintigste eeuw. Meestal gaat het daarbij om ontspanningsoefeningen uit de hatha yoga, die als heilzaam worden ervaren bij door een jachtig leven opgebouwde spanningen. De hoofdvorm van de fysiek yoga is hatha yoga dat voor het eerst ruim gedocumenteerd werd in de Hatha Yoga Pradipika in de 15e eeuw n.Chr. In het westen wordt yoga gezien als bevorderlijk voor de gezondheid en wordt het vaak zonder religieuze bedoelingen beoefend. Hatha yoga bestaat grotendeels uit asana's (lichaamshoudingen) en pranayama (ademhalingstechnieken). De hatha yoga vormt de basis voor veel andere, verder ontwikkelde soorten fysieke yoga.
Ashtanga vinyasa yoga en het vergelijkbare poweryoga zijn eveneens fysieke yogasoorten, waarbij verschillende lichaamsposities elkaar in yogaseries opvolgen. Dit wordt bij deze yoga's een flow genoemd. Deze yogavormen vragen meer kracht, uithoudingsvermogen en balans. Andere soorten yoga die teruggaan op de basis van hatha yoga zijn: Iyengar-yoga, Sivananda-yoga, Bikram-yoga, anusara yoga en de yogaleer van Indra Devi. Verder hebben Pilates en de Vijf Tibetanen verwantschap met hatha yoga.
Natya yoga is de weg van bhakti yoga en hatha yoga. Deze yogasoort wordt dansend uitgevoerd en wordt daarom ook wel dansyoga genoemd.
Andere yogasoorten
Chakra yoga is een spirituele benadering van de energievelden in het lichaam, chakra's genoemd. Volgens deze filosofie kent elk menselijk lichaam zeven zogenoemde energieke lichamelijke wielen. Deze wielen zouden in een snel tempo ronddraaien en de levensenergie door het lichaam heen laten gaan.
De yoga nidra (’slaap van de yogi’s’) is een geestelijke voorbereiding op de beoefening van yoga en yogamethode op zich. Tantra's zijn mystieke spreuken die deel uitmaken van de tantra yoga, ook wel tantrische yoga. De mantra yoga is eveneens op mystieke spreuken en geluidsvibraties gebaseerd, mantra’s genoemd.
Kundalini yoga is gebaseerd op het opwekken van de psychische kracht, ook wel de goddelijke kracht (slangenkracht: kundalini) in het lichaam te wekken en te laten opstijgen en zo de verlossing te realiseren. Deze methode verlangt controle over de automatisch verlopende lichaamsprocessen.
Andere vormen en soorten van yoga zijn:
- dru yoga (volledige integratie van yoga, gezondheid en innerlijke kracht)
- boeddhi yoga (de weg van intelligentie)
- kriya yoga (de weg van de handeling)
- sahaja yoga (georganiseerde yogavorm, verwant aan het shaktisme, met een nadruk op kundalini)
- Satyananda-yoga een integraal soort yoga op basis van de leer van Swami Satyananda Saraswati
- Integrale yoga op basis van de leer van Sri Aurobindo
- kum nye is een subtiele lichaamsmassage en yogasoort uit Tibet
- sweda yoga eveneens een een subtiele lichaamsmassage en yogasoort uit Tibet
- sahaja yoga is een meditatieve yoga die ontwikkeld is door Nirmala Srivastava
Externe links
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º Flood, Gavin, An Introduction to Hinduism. Cambridge: Cambridge University Press, 1996, ISBN 0-521-43878-0, pag. 94
- ↑ 2,0 2,1 Longman, Dictionary of Contemporary Englisch, New Edition, Eleventh impression 1990, ISBN 0-582-84222-0
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 (nl) Lysebeth, André Van (Vierde druk 1974) Yoga. Doen en begrijpen Uitgeverij Ankh-Hermes, Deventer, ISBN 90-202-4001-3
- º Paramahansa Yogananda (eerste druk 1946) Autobiografie van een Yogi