Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Materialisme (filosofie)
Materialisme is de filosofie die de werkelijkheid, ook emoties en andere processen in het menselijk brein, uiteindelijk herleidt tot materie, dit in tegenstelling tot het idealisme of het spiritualisme. Het 'zijn' brengt uiteindelijk het 'denken' voort. Bij kentheoretisch materialisme worden de objecten vanuit wetenschappelijk perspectief gereduceerd tot materie, zonder dat de filosofische uitspraak wordt gedaan dat deze objecten niets anders zijn dan materie.
Materialisme-idealisme
De tegenstelling materialisme-idealisme is een fundamentele scheiding der geesten. In zijn meest principiële vorm wil het zeggen, dat de wetenschap alleen de materie (objecten en energieën) als werkelijk (enige oorzaak) accepteert en de subjectieve verschijnselen als niet-objectieve bijverschijnselen van de materie beschouwt, terwijl de idealistische wereldbeschouwing van het standpunt uitgaat, dat de verschijnselen in de materiële wereld veranderlijk, tijdelijk en afhankelijk van interpretatie zijn, en dus niet werkelijk, maar een gevolg van onze waarneming.
Het probleem is moeilijk op te lossen omdat alle kennis die we hebben over de wereld via de zintuigen tot ons komt en dus automatisch subjectief is. De vraag is: Zien we de wereld zoals ze is of zien we alleen een idee van de wereld?
De vraag komt vooral naar voren in het onderzoek naar het ontstaan van het leven (bijv: evolutietheorie ←→ creationisme (of intelligent design) en in de vraag of het lichaam een noodzakelijke voorwaarde is voor psychische faculteiten (en andersom).
De moderne wetenschap heeft zijn wortels in de Renaissance, toen men zich los begon te maken van de dogma's van de katholieke kerk. Langzaam werden de mensen vrij om de wereld te onderzoeken en te interpreteren, en bij dit nieuwe onderzoeken, wat zou uitgroeien tot de empirische wetenschap bleek al snel, dat men heel goed kon zonder termen als God of ziel (waarvan het bestaan ook niet te bewijzen was) om bepaalde verschijnselen te verklaren. Vandaar dat de empirische wetenschappen over het algemeen materialistisch zijn. De werkelijkheid van verschijnselen als 'geest' of 'bewustzijn' worden erkend noch ontkend, ze vallen simpelweg buiten het onderzoeksgebied en er worden geen uitspraken over gedaan.
Materialisme en spiritualisme
De tegenstelling materialisme-spiritualisme is te herleiden tot Berkeleys Treatise (1710). Deze tweedeling in te maken onderscheidingen is nodig geworden omdat Lenin, als realist, in zijn bestrijding van de oppositie tegen het "wetenschappelijk socialisme" het antirealistisch idealisme van Kant in feite gelijkstelde aan het in wezen spiritualistisch idealisme van Berkeley.
Het materialisme ontkent het bestaan van een god die zich buiten de tijd, ruimte en materiële werkelijkheid bevindt. God bestaat niet, omdat elk natuurverschijnsel onderhevig is aan de objectieve werkelijkheid die vaststelt dat deze op een bepaalde plaats in de ruimte, op een bepaald tijdstip in de tijd en als een bepaalde entiteit of massa aanwezig moet zijn. Dit wordt ontkend door aanhangers van het idealisme.
Wetenschappelijke consensus
Het materialisme is, als benadering en verklaring van de werkelijkheid, door de eeuwen heen doorslaggevend geworden (cfr ook naturalistische benadering van de werkelijkheid). Volgens het materialisme zijn alle ideeën (associatievermogens, beeldvorming, fantasie, enzovoort) tot materiële dragers (het brein) terug te brengen. Deze opvatting werd in de loop van de ontwikkeling van de wetenschappen meer en meer bevestigd. Het bestaan van fysieke dragers is immers bewezen en operationaliseerbaar; ideeën of denkpatronen die daaruit voortspruiten zijn dat op zich niet - zij het indirect: ook voor fenomenen als liefde, goedheid, vriendschap, schoonheid geldt dat deze verwijzen naar relaties tussen mensen onderling, tussen mensen en objecten. Het zogenaamde reductionisme dat gepaard gaat met het verklaren vanuit materialistisch perspectief, gebeurt dan ook indirect of stapsgewijs op verschillende verklaringsniveau's, tot men belandt bij de materiële basismechanismen of dragers.
Zie ook
- Cartesiaans materialisme
- René Descartes
- Historisch materialisme
- Rationalisme
- Idealisme
- Dualisme
- Neo-materialisme
- Naturalisme
Externe links
- Vragen en antwoorden over materialisme, Etienne Vermeersch over filosofisch materialisme.