Zondag

Dagen van de week Maandag • Dinsdag • Woensdag • Donderdag Vrijdag • Zaterdag • Zondag

WikiWoordenboek

Zondag is een van de zeven dagen van de week. Deze dag volgt op de zaterdag en komt voor de maandag.

Zondag is genoemd naar de dag die in de Romeinse tijd aan de zon en naar de Godin Sól of Sunna was gewijd (Latijn: dies solis). In het overgrote deel van de christelijke wereld wordt deze gevierd als de ’dag des Heren’ (Latijn: dies domenicus, waarvan Frans: dimanche; Italiaans: domenica). De dag wordt algemeen als geluksdag beschouwd.

Rustdag

In het christendom is de zondag de wekelijkse rustdag, maar de eerste Joodse christenen hielden nog de sabbat, zoals dat nu nog steeds het geval is in het jodendom en bij sabbatvierende christenen zoals de zevendedagsbaptisten de zevendedagsadventisten, en sommige van de Church of God-kerken. In het Oude of Nieuwe Testament staat niet dat de zondag de rustdag is, maar de meeste kerken houden op zondag hun eredienst. In de Rooms-Katholieke Kerk is ’de zondag eren’ één van de ’vijf geboden van de Heilige Kerk’.

Volgens Henk Jan de Jonge, emeritus hoogleraar Nieuwe Testament en vroegchristelijke literatuur in Leiden, zou de zondag niet ontstaan zijn uit de sabbat. De zondag zou zijn speciale positie danken aan het feit dat de vroege christenen in de eerste eeuw na Christus op die dag ’s avonds altijd samenkwamen om te eten. Zij kozen de zondag omdat de zaterdag al in gebruik was als de dag waarop de eerste joodse christenen deelnamen aan een familiemaal in huiselijke kring. „Het christelijk groepsmaal [werd] iets als een complement of correctief op het joodse familiemaal. Maar om het tekort van het familiemaal te compenseren moest het correctief, het christelijk avondmaal, daar liefst zo spoedig mogelijk op volgen.” Omdat deze zondagse maaltijd voor de vroege christenen het hoogtepunt van de week was, straalde dat af op de dag zelf.

Over de maaltijd valt te lezen in Handelingen der Apostelen:

„Op de eerste dag van de week kwamen we bijeen voor het breken van het brood. Paulus, die van plan was om de volgende dag verder te reizen, hield een toespraak voor de leerlingen die tot midden in de nacht duurde.” —Handelingen 20:7 (NBV)

Over een samenkomst op de eerste dag van de week, de zondag, valt ook te lezen in de Eerste brief van Paulus aan de Korintiërs:

„Wat de collecte voor de heiligen betreft, moet u de richtlijn volgen die ik aan de gemeenten in Galatië gegeven heb: laat ieder van u elke eerste dag van de week naar vermogen iets opzijleggen. Dan hoeft er bij mijn komst geen geld meer te worden ingezameld.” —1 Korintiërs 16:1-2 (NBV)

Mede door toedoen van keizer Constantijn werd de zondag een algemene rustdag. In 313 na Chr. vaardigde keizer Constantijn, die zelf tot op zijn sterfbed opperpriester van de zonnecultus (Sol Invictus) was, het edict van Milaan uit dat Rome onder één godsdienst bracht. Hij gaf met deze verordening de christenen de facto vrijheid van godsdienst. Constantijn liet veel kerken bouwen, waarin heel wat van de gangbare heidense symbolen werden ingebouwd, en in 321 na Chr. stelde hij de zondag als rustdag in voor het gehele rijk. Dit was aan de ene kant ten gunste van christenen die de zondag als rustdag wilden houden, maar viel anderzijds goed bij de lokale bevolking die destijds nog de zon een belangrijke plaats in het religieuze leven gaf en waar zondag de rustdag was. Op die manier maakte hij zijn nieuw gevestigde godsdienst voor alle partijen aanvaardbaar.

Professor Samuele Bacchiocchi, zelf een zevendedagsadventist, beschrijft uitvoerig hoe het vroege christendom geleidelijk aan de sabbat verving door de zondag.

Het eiland Dominica zou door de Italiaans-Spaanse ontdekkingsreiziger Christoffel Columbus zo zijn genoemd omdat het op een zondag werd ontdekt.

Speciale zondagen

• Nieuwjaarszondag: Eerste zondag na Nieuwjaar of Nieuwjaarsdag zelf
• Driekoningenzondag of openbaringszondag: Eerste zondag na Nieuwjaar (nooit op Nieuwjaarsdag)
• 4 tot 9 openbaringszondagen of zondagen van Epifanie, de zondag na Driekoningenzondag wordt de eerste openbaringszondag genoemd, zo gaat het verder tot minimum vierde openbaringszondag of maximum negende openbaringszondag naargelang wanneer aswoensdag valt
• Carnavalszondag: dag waarop carnaval valt, ook is er dan een zondagsstoet
• Koopzondag of winkelzondag: zondag waarop winkels open mogen zijn, komt alleen voor in landen waar winkels niet onbeperkt op zondag open mogen zijn
• Vastenzondag: elk van de zeven zondagen voor Pasen
• Zwarte zondag: tweede zondag voor Pasen, doorbraakoverwinning VB 1991 of boek van Thomas Harris
• Palmzondag: zondag voor Pasen
• Paaszondag of eerste Paasdag: valt de eerste zondag na de eerste volle maan vanaf het begin van de lente (20/21 maart)
• Pinksterzondag of eerste Pinksterdag: valt op vijftigste Paasdag, oftewel de zevende zondag na Pasen
• Autoloze zondag: Zondag dat het in een stad verboden is om met de auto te rijden, valt meestal in september
• Vredeszondag: eerste zondag vredesweek en voorlaatste zondag van september
• Gedachteniszondag: verschillend van parochie tot parochie, ofwel eerste zondag na Allerheiligen, ofwel laatste zondag kerkelijk jaar (5 zondagen voor Kerstmis)
• Voleindingszondag of eeuwigheidszondag: laatste zondag van het kerkelijk jaar, vijf zondagen voor Kerstmis
• Adventszondag: elk van de vier zondagen voor Kerstmis
• Kerstzondag: Eerste zondag voor of na Kerstdag of Kerstdag zelf (voor: koopzondag, Kerstdag zelf als het op zondag valt, na: zondag tussen Kerstdag en Nieuwjaar)
• moederdag: tweede zondag in mei hoewel in sommige streken moederdag op 15 augustus gevierd wordt
• vaderdag: tweede zondag in juni in Vlaanderen, derde zondag in juni in Nederland en Suriname
• Open Monumentendag: valt in Vlaanderen altijd op de tweede zondag van september, in Nederland op de tweede zaterdag en/of zondag van september
• Open Bedrijvendag: eerste zondag van oktober in Vlaanderen
• Gemeentezondag: jaarlijkse kerkdienst in teken van de gemeente/parochie/wijk in Nederland
• Bloedige Zondag: er zijn verschillende incidenten geweest op een zondag, worden bloedige zondag genoemd
• Rode Zondag: begin van de Russische revolutie van 1905

Zie ook

Zondagsdichter Zondagsheiliging Zondagskind Zondagskrant Zondagsletter

Zondagsplicht Zondagsrust Zondagsschool Zondagstrookje Zondagswet

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Sunday op Wikimedia Commons.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: