Veganisme

Veganisme is

1. een vegetarische voedingswijze zonder enig gebruik van eieren of zuivelproducten;
2. een levenswijze waarin – voor zover mogelijk en praktisch haalbaar – wordt afgezien van alle vormen van exploitatie van, en wreedheid naar, dieren voor eten, kleding of andere doeleinden.

Term

Donald Watson, die het woord ’veganisme’ bedacht en de Britse Vegan Society stichtte, vond het gebruik van melkproducten en eieren niet passen bij zijn voorstelling van vegetarisme. Hij ging daarom de term total vegetarian gebruiken. Omdat hij geen zin had om altijd een uitdrukking van twee woorden te gebruiken, kwam hij als afkorting hiervoor op het woord vegetarian, omdat „veganisme begint met vegetarisme en doorgezet wordt tot de logische voleinding daarvan.” Het woord werd voor het eerst opgenomen in de Oxford Illustrated Dictionary van 1962.

Terwijl veganisme een vorm is van vegetarisme, of zelfs het vegetarisme bij uitstek is (in contrast met lactovegetarisme of ovo-lactovegetarisme), wordt het tegenwoordig ook gecontrasteerd tegenover het vegetarisme. Voedingswaren waarop aangegeven staat dat dit product vegetarisch is (zoals vegetarische burger of pizza) bevatten vaak wel proteïnen uit melkwei of uit eieren, of kaas en zijn dus niet vegan.

Definities

Veganisme is een voedingswijze alsook een levenswijze. Donald Watson (zie boven) bedoelde er een puur vegetarische voedingswijze mee, waarin geen gebruik gemaakt wordt van eieren en zuivelproducten. Volgens een definitie die later door de Britse Vegan Society werd aangenomen, ging het ook algemener inhouden dat men – voor zover mogelijk en praktisch haalbaar – geen gebruik maakt van dierlijke producten (zoals wol, leer of bont) in bijvoorbeeld de kleding of gebruiksvoorwerpen. Deze definitie wordt ook gevolgd door de Nederlandse Vereniging voor veganisme.

Er zijn verschillende redenen of invalshoeken waarom mensen een voedingswijze gaan volgen zonder gebruik van vlees, eieren of zuivel.

Een hoofdreden staat in verband met diervriendelijkheid. Andere motivaties zijn de persoonlijke gezondheid, of redenen in verband met de impact op het milieu.

Volgens de Britannica wordt veganisme over het algemeen minder beoefend als een voedingsvoorkeur dan als een keuze voor een levensstijl en een vorm van activisme.

Verschillende types veganisme die vaak vermeld worden:

• Ethisch veganisme
• Dierenrechtenveganisme
• Ecologisch veganisme
• Gezondheidsveganisme
• Religieus veganisme

Deze types kunnen elkaar overlappen of allemaal samen deel uitmaken van iemands motivatie; de meeste veganisten hebben meer dan een reden als hun motivatie.

Veganisme gemotiveerd door gezondheidsoverwegingen

Het gezondheidsveganisme draait in de eerste plaats rond plantaardige voeding en bekommert zich minder om bijvoorbeeld een leren broekriem of een laagje bijenwas dat zich mogelijk op de pel van citrusvruchten bevindt.

Omdat de termen vegetarisch en veganistisch soms discussie oproepen, geven sommige voorstanders van een veganistische voedingswijze de voorkeur aan een uitdrukking zoals (in het Engels) „plant-based diet”. Terwijl de term veganistisch of vegaan (vaak uit het Engels overgenomen als vegan en Engels uitgesproken) vooral draait om wat men niet eet (vlees, eieren, zuivel), concentreert de benaming „plant-based diet” of „whole foods plant-based diet” zich op wat wel deel uitmaakt van een gezonde voeding. De term „whole foods plant-based diet” kwam in gebruik door T. Colin Campbell, die hiermee wetenschappelijk wou uitdrukken wat dit voedingspatroon werkelijk inhoudt, anders dan de vage term „vegan”. Hoewel paddestoelen geen planten zijn maar een volledig ander biologisch ’rijk’, zijn deze een volwaardig onderdeel van een vegan of ’plant-based’ voeding. De toevoeging „whole food” of „whole foods” geeft aan dat dit gaat over volwaardige, minimaal bewerkte, zo veel mogelijk natuurlijke voeding, zoals ongepolijste bruine of zilvervliesrijst in de plaats van gepolijste witte rijst, volkorengranen in de plaats van geraffineerd meel, dadels in de plaats van geraffineerde suiker en bonen in de plaats van eiwitisolaat. Dit gaat in bepaald opzicht verder dan wat de term veganisme inhoudt.

De gecombineerde term „whole food(s) plant-based vegan diet” beklemtoont dat dit gaat over een volwaardige, zoveel mogelijk onbewerkte, plantaardige voeding zonder dierlijke producten. (Alan Goldhamer gebruikt hiervoor de term „whole plant foods”, waarmee hij het woord „plant-based” vermijdt, omdat het zoals hij het uitdrukt niet gewoon „gebaseerd” op planten, maar volledig plantaardig is.)

Veganisme gemotiveerd door overwegingen over dierenwelzijn en milieu

In het dierenrechtenveganisme wijst men in de eerste plaats alle dierlijke producten af. Het is mogelijk dat iemand zich voedt met donuts en frisdrankjes (Oreo’s en Coca-Cola), sigaretten rookt, maar geen gebruik maakt van voedingsmiddelen van dierlijke afkomst noch van enige andere dierlijke producten, zoals leer in de kleding, en zichzelf daarom een voorbeeldige veganist vindt of misschien zelfs kritiek uit op de veganist die wat honing of producten met een laagje bijenwas gebruikt of die zich concentreert op gezonde plantaardige voeding, maar wel een paar leren schoenen heeft. De gezondheidsveganist of diegene die een „whole foods plant-based” voedingspatroon volgt, bekijkt daarentegen het junkfoodveganisme met onbegrip. Rechtlijnige veganisten voor wie gezondheid niet het enige argument is, wensen in de groententeelt liever plantaardige compost in de plaats van dierlijke mest uit de veeteelt, om dieren ook hierdoor niet uit te buiten of ten nadele te zijn.

Religieus veganisme

Religieus veganisme kan een gevolg zijn van het nastreven van een volledige geweldloosheid (ahimsa) tegenover alle levende wezens, zoals in het jaïnisme.

Eenzijdige vormen van veganisme in de pers

In de pers krijgt om het even welke streng restrictieve of compleet eenzijdige voedingswijze waarin geen vlees, eieren en zuivel worden gebruikt, vaak de benaming ’veganistisch’, wat verder bijdraagt tot de slechte reputatie van het veganisme. Dit soort gevallen is volledig uit de context gerukt en verkeerd voorgesteld. Men schrijft ook niet dat een kind gestorven is door een omnivoor dieet, wanneer het bijvoorbeeld alleen maar friet met bitterballen te eten kreeg. Een gezonde veganistische voeding, bestaande uit afwisselingsrijke, natuurlijke en volwaardige plantaardige voeding, heeft weinig te maken met een restrictief dieet zonder dierlijke producten, maar ook zonder voldoende afwisselende nutriëntenrijke plantaardige voeding.

Voedingswaarde

Een volledig plantaardige voedingswijze is het algemeen hoger in voedingsvezels, magnesium, foliumzuur, vitamine C, vitamine E, ijzer en fytochemicaliën, en lager in voedingsenergie (’calorieën’), verzadigd vet, cholesterol, omega 3-vetzuur, vitamine D, calcium, zink en vitamine B12. Een slecht gepland veganistisch dieet kan leiden tot bepaalde voedingstekorten die de gunstige effecten ervan tegengaan en ernstige gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken. Voor enkele voedingsstoffen zijn verrijkte voedingsmiddelen of voedingssupplementen nodig. Vitamine B12-suppletie is belangrijk omdat een tekort aan vitamine B12 bloedstoornissen en mogelijk onomkeerbare neurologische schade kan veroorzaken; dit is ook een van de meest voorkomende gevaren in een slecht geplande niet-veganistische voeding.

Weblinks

• https://ivu.org/history/Vegan_History.pdf

Verwijzingen