Topografie

Een topografische kaart van Europa.

Topografie is de studie van de beschrijving van kenmerken van plaatsen en gebieden. Tot de topografie behoort ook de studie van de ligging en de namen van plaatsen, wateren, bergen, streken, landen, en andere geografische vormen). Het woord topografie komt uit het Grieks, en betekent letterlijk plaatsbeschrijving (topos, plaats, plek; grafein = schrijven, beschrijving).

Belang en waarde

Het belang van parate topografische kennis is in de moderne geografiebeoefening sterk afgenomen, omdat bijna alle plaatsen eenvoudig opgezocht kunnen worden met een gedetailleerde atlas of computerprogramma. Het bezit van parate kennis werd grotendeels vervangen door de vaardigheid het te kunnen opzoeken.

De werkelijke waarde van topografische kennis is niet gelegen in het weten waar een stad of rivier ligt, maar in het vormen van een juiste mentale atlas van een gebied. Men dient bij de topografie dan ook niet op de absolute maar de relatieve ligging of afstand te wijzen. Relatief wil zeggen dat de ligging wordt uitgedrukt ten opzichte van iets anders. Relatieve afstand wil zeggen dat de afstand uitgedrukt in tijd, geld en moeite om die afstand te overbruggen.

De topografie is om de volgende redenen nog steeds van belang:

• Zonder topografie kan men in feite geen geografie bedrijven. In de geografie is de basisvraag immers „waar is het en waarom is het daar?” De nadruk in het thematisch geografieonderwijs ligt vooral op het waarom daar?, maar die vraag krijgt pas zin na het antwoord op de vraag waar?.
• Topografie is een symbolische taal, een systeem dat zich manifesteert in een landkaart. Door de studie van de topografie wordt de leerling getraind in rangschikking en associatie.
• Topografie is nuttig en noodzakelijk in het dagelijkse leven. Als er iets in China gebeurt, moet men een idee hebben of het ver weg is gelegen of juist dichtbij.
• Een basiskennis van de topografie bevordert het inzicht in feiten en gebeurtenissen die met elkaar samenhangen in de ruimte.

In het onderwijs

Vroeger

Topografie was in Nederland van oudsher een belangrijk onderdeel van het aardrijkskundeonderwijs. Tot nog niet zolang geleden moest men bij de Nederlandse aardrijkskundeles rijtjes met plaatsen van buiten leren, bijvoorbeeld Groningen – Hoogezand-Sappemeer – Winschoten – Veendam - Stadskanaal...

Nu

Hoewel topografie in het huidige aardrijkskundeonderwijs, tot een stiefkind is verworden, is deze nog steeds van belang. De keuze van plaatsen die geleerd moeten worden, wordt bepaald aan de hand van geografische en didactische criteria. Voorbeelden van geografische criteria zijn:

• het aantal inwoners (grote steden wel, kleine dorpjes niet),
• de geografische afstand tot de plaats (een stad van 200.000 inwoners in China niet, een kleine stad in de eigen provincie wel),
• het politieke, historische, of economische belang van de plaats (bijvoorbeeld hoofdsteden, historische machtscentra).

Voorbeelden van didactische criteria zijn:

• beperking van de selectie tot een aantal dat in redelijke tijd te leren is.
• het selecteren van plaatsen die horen bij een bepaald thema, waaraan speciale aandacht wordt besteed, bijvoorbeeld „kolonisatie”, of een bepaald werelddeel.

Historische topografie

De historische topografie onderzoekt de topografie van gebieden in het verleden. In de loop der tijd verandert er heel wat: bossen en heide veranderen van grootte en vorm, rivierbeddingen verschuiven op natuurlijke wijze of worden gekanaliseerd, oude gebouwen verdwijnen en er worden wegen aangelegd. Een juist begrip van de topografie uit een bepaalde tijdsperiode is interessant voor de heemkunde, maar kan ook heel nuttig zijn voor een juist begrip van gebeurtenissen uit het verleden. De historische topografie is daarom ook een historische hulpwetenschap.

Zie ook

• topograaf
• landmeetkunde

  Vrije mediabestanden over Topography op Wikimedia Commons