Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Psycholinguïstiek
Taalpsychologie of psycholinguïstiek is de studie die zich bezighoudt met de cognitieve en linguïstische processen die ten grondslag liggen aan natuurlijke taal en taalgedrag. Hierin is een onderverdeling te maken in comprehensie, conceptactivatie en productie. Op basis van diverse methoden wordt gekeken hoe en waar klanken en beelden worden geactiveerd en welke logica hierachter zit, waardoor met name de fonologie en de semantiek wordt onderzocht middels offline methodes (onder andere tijd berekenen hoelang de taalontvanger ambigue uitspraken begrijpt) en online methodes (fMRI, PET, oogvolgcamera's enz.)
Achtergrond
Psycholinguïstiek is een interdisciplinair vak, waarin methodologie, paradigma's en statistische logica uit met name de taalwetenschap en de psychologie worden gebruikt. Het is ontstaan vanuit de theoretische linguïstiek die de methodologie van de experimentele psychologie is gaan gebruiken. In dit vakgebied wordt gekeken naar de logica achter taalverwerking, conceptactivatie en taalproductie. Het feitelijke proces in de hersenen valt hierbuiten, dit laatste is iets waar de neurolinguïstiek zich in specialiseert.
Qua onderzoeksparadigma's is er een tweedeling te maken tussen de generatieve linguïstiek en de cognitieve psychologie. De generatieve linguïsten gaan uit van diverse theorieën van Chomsky die aangeven dat er sprake is van externe modulariteit, oftewel: de taalgebieden (fonologie) functioneren onafhankelijk van de mentale concepten (cognitieve semantiek). Die onafhankelijkheid wordt betwist door de cognitieve psychologie. Er bestaat ook een vakgebied genaamd de cognitieve linguïstiek en die gaat ook uit van de afhankelijkheid, maar die onderzoekt niet de logica achter taalverwerking, conceptactivatie en taalproductie, waardoor de term verwarrend kan werken.
Naast het onderzoek naar de drie gebieden, is er sprake van een tweedeling in onderzoekspersonen (die niet met elkaar wedijveren). Enerzijds wordt er onderzoek gedaan naar hoe kinderen taal aanleren en anderzijds wordt er onderzoek gedaan de functie van de drie gebieden. De eerste groep onderzoekspersonen heeft vanuit de generatieve linguïstiek het meeste te maken met de theorieën van Chomsky, omdat hij stelt dat kinderen tot hun achtste jaar generalisatie-regels aanleren ten aanzien van de taal of talen die zij aangeleerd krijgen. De tweede groep onderzoekspersonen heeft vanuit de generatieve linguïstiek te maken met de functie van taalverwerking, conceptactivatie en taalproductie. Bij deze groep wordt gekeken of en waarom de hersenen diverse stappen moeten ondernemen om talige uitingen om te zetten in een concept; hoe concepten worden geactiveerd (en of dit ook extra-linguïstisch gebeurt); en welke stappen worden ondernomen om vanaf een concept tot een talige uiting te komen.
Geschiedenis
De psycholinguïstiek ontstond in de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw als een afzonderlijke discipline binnen de theoretische taalkunde. Daarvoor was taalgedrag alleen het onderwerp van studie geweest binnen het behaviorisme, dat zich echter geenszins bezighield met de psychologische processen die zich in het hoofd van de taalgebruiker zelf afspelen. De met name door Chomsky uitgewerkte transformationele taalkunde – met begrippen als dieptestructuur – zorgde voor een reeks nieuwe theorieën waarin taalkundige begrippen in een psychologisch kader werden geplaatst.
Onderwerpen
Onderwerpen die door de psycholinguïstiek worden bestudeerd, zijn onder meer:
- afasie
- taalontwikkeling
- tweede taalverwerving
- oogmotoriek (bij het lezen)
- taalverwerking
- cognitieve semantiek
- taalproductie
- Nevenactivatie van mentale concepten
- Structuren van mentale concepten
- Adolescente en kinderlijke tweede taalverwerving
- Meertaligheid en het effect op de taalgebieden
- Begrijpelijkheid van ambigue talige uitingen, en de onderdrukking ervan
- Anticipatie van te lezen woorden in zinnen op basis van de passendheid van woorden
Bronnen, noten en/of referenties
Externe links
|
| Taalkunde en deelgebieden |
|---|