Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Presocratici
Presocratici (Oudgrieks: προσωκρατικοι φιλόσοφοι, prosôkratikoì philósophoi = voorsocratische filosofen) zijn de Griekse filosofen van voor de periode van Socrates.
Presocratische filosofie is de naam die gegeven wordt aan de oud-Griekse filosofie die aan Socrates (469 - 399 v.Chr.) voorafging. Daartoe behoren overigens ook enkele tijdgenoten van Socrates (zoals Democritus) die wegens hun denken toch gerekend worden tot deze groep van presocraten of presocratici.
Men neemt aan dat met dit presocratische denken vanaf ongeveer 600 v.Chr. in de Griekse kolonies rond de Ionische Kust van Klein-Azië, op Sicilië en in Zuid-Italië de zogeheten westerse filosofie begint. De westerse filosofie wordt opgedeeld in achtereenvolgens de presocratische, de antieke, de middeleeuwse, de moderne en de hedendaagse filosofie.
Wat kenmerkt de presocratische filosofie?
Vóór de presocratische filosofen verklaarden de denkende Grieken het wereldgebeuren vooral door een groot aantal goden, zoals kan gelezen worden in de vele verhalen van de Griekse mythologie. Maar vanaf de 7de eeuw v.Chr. ging men pogingen doen om het leven en de natuur zelf te doorgronden. De goden speelden bij de presocratici geen wezenlijke rol meer, zij gingen met behulp van de ratio de wereld en het wereldgebeuren proberen te verklaren vanuit de natuur zélf en gingen er een wetmatigheid (logos) in proberen te vinden. Er is dus een verschuiving van mythos naar logos.
Het afstand nemen van de Griekse mythologie heeft waarschijnlijk veel te maken met de contacten die de Griekse kolonisten aan de Ionische kusten, doordat ze ijverig handel dreven met allerlei gebieden rond de Middellandse Zee, met het Griekse moederland én ook met niet-Griekse culturen in Voor-Azië, Egypte, Fenicië en Zuid-Italië.
De presocratici wilden alles zien, alles aan het licht brengen, letterlijk zichtbaar maken. Hun onderzoek en denken berustte vooral op het aanschouwen van zaken en gebeurtenissen. Door de handel die gedreven werd, waren de natuurwetenschappen heel belangrijk voor de oude Grieken rond de Ionische Zee: Het was belangrijk om kennis te hebben over geografie, weer, windrichtingen, maanstanden, rekenen enz. Veel van die kennis hebben ze niet zelf ontdekt, maar hebben ze overgenomen via het Vooraziatische achterland (bv. de Assyrische, Babylonische, Sumerische en zelfs Indiase cultuur).
Van echte natuurfilosofie is sprake als de presocratici door middel van de rede op zoek gaan naar de uiteindelijke oorzaak van allerlei zaken, zelfs naar de oorzaak van alles, de eerste oorzaak, of Archè (Ἀρχή). Uiteindelijk zal men komen tot zuivere filosofie wanneer het „denken” in de nabijheid van het „Zijn” wordt gebracht.
Scholen
Om alles wat overzichtelijker te maken, werden de presocratici later nog ondergebracht in een aantal scholen. Zij zagen zichzelf echter niet zo, ze zagen zich hoogstens als een leerling van een ander. De traditionele indeling van de presocratische filosofen is deze:
- Miletische school
- Thales (624 - 546 v.Chr.)
- Anaximander (610 - 546 v.Chr)
- Anaximenes (585 - 525 v.Chr)
- Pythagoreïsche school
- Pythagoras (582 - 496 v.Chr)
- Philolaus (470 - 380 v.Chr)
- Alcmaeon van Croton (ca. midden 5e Eeuw v.Chr.)
- Archytas (428 - 347 v.Chr.)
- Eleatische school
- Xenophanes (570 - 470 v.Chr.)
- Parmenides (510 - 440 v.Chr.)
- Zeno van Elea (490 - 430 v.Chr.)
- Melissus van Samos (ca. 470 v.Chr. - onbekend)
- Atomistische School
- Leucippus (5e eeuw v.Chr.)
- Democritus (460 - 370 v.Chr.)
- Niet aan een school verbonden
- Heraclitus (535 - 475 v.Chr.)
- Empedocles (490 - 430 v.Chr.)
- Anaxagoras (500 - 428 v.Chr.)
- Diogenes van Apollonia (ca. 460 v.Chr. - onbekend)
- Sofistiek
- Protagoras (481 - 420 v.Chr.)
- Gorgias (483 - 375 v.Chr.)
- Thrasymachus (459 - 400 v.Chr.)
- Callicles
- Critias (460 - 403 v.Chr.)
- Prodicus (465 - 390 v.Chr.)
- Hippias (485 - 415 v.Chr.)
- Antiphon (480 - 411 v.Chr.)
Weblinks
- Die Fragmente der Vorsokratiker: standaardwerk met de teksten van de presocratici.
- Online in Wikilivres: Deel 1–3, negende oplage, 1959
- In het Internet Archive: Deel 1, 2e oplage, 1906, Deel 2, 4e oplage, 1922, Deel 3, 4e oplage, 1922
- InfoNu: De presocraten als pioniers van de westerse filosofie