Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Pannenkoek
| Pannenkoek | ||
| Appelpannenkoek | ||
| Appelpannenkoek | ||
| Variaties | zoet of hartig | |
| Serveertemperatuur | warm of koud | |
| Gang | dessert of hoofdgerecht | |
| Type | beslag | |
Een pannenkoek is een gerecht bestaande uit meel, ei en melk en wat zout, dat in een koekenpan met verhitte vetstof wordt gebakken. Hoewel tegenwoordig ook andere varianten bestaan, werd een pannenkoek oorspronkelijk van half boekweitmeel en half tarwemeel gebakken. Sommigen maken een kunst van het omdraaien van een pannenkoek en werpen de pannenkoek vanuit de pan omhoog om hem weer omgedraaid in de pan terug te vangen. Pannenkoeken worden vaak opgerold of opgeplooid gegeten met zoete of hartige vulling. Men kan ze zowel warm als koud eten.
Varianten
Er bestaan verschillende variaties van de pannenkoek.
Nederland/België
- poffertje: een bepaald soort kleine pannenkoek.
- flensje: een dunne pannenkoek.
- appelpannenkoek: pannenkoek met appelschijfjes erin gebakken.
- spekpannenkoek: vrij dikke pannenkoek met spek erin gebakken.
- spekdik: een Groningse en Oostfriese variant gemaakt met een soort wafelijzer (een knijpijzer), tussen Kerst en Nieuwjaar.
- drie-in-de-pan: kleine dikke pannenkoekjes met rozijnen. Deze worden zoals de naam al zegt per drie in een koekenpan gebakken.
- Een bananenpannenkoek is een pannenkoek op basis van bananen in de plaats van meel.[1]
Internationaal
- Blini’s zijn Russische pannenkoekjes van boekweitmeel, die met een hartige vulling (zoals kaviaar) worden gegeten. In Roemenië wordt er veel pannenkoek (clătită) gegeten vaak met een hartige, maar ook wel zoete, vulling.
- In Berlijn heten Berlijnse bollen eigenlijk Berliner Pfannkuchen, dus Berlijnse pannenkoeken. (Andere streken in Duitsland hebben er andere varianten van en andere woorden voor, zoals Krapfen of Kreppel, wat afhankelijk van het recept sterk op oliebollen kan lijken.) Pannenkoeken zoals in Nederland heten in Berlijn Eierkuchen.
- In het zuiden van het Duitse taalgebied zijn Pfannkuchen ook wel bekend als Palatschinken (met klemtoon op de i, ontleend aan het Hongaarse palacsinta, afkomstig van het Latijnse placenta: ’koek’). Ze zijn dunner en fijner dan de gangbare pannenkoeken en worden in Oostenrijk (Palatschinken), Tsjechië (palačinky), Slowakije (palačinky), Hongarije (palacsinta), Roemenië (plăcintă), Moldavië en op de Balkan zowel hartig als zoet gevuld gegeten. Palatschinken worden gewoonlijk gevuld en opgerold. Een typische vulling kan bestaan uit quark met rumrozijnen en amandelstukjes. Ook hartige vullingen zoals gehakt met paprika en zure room zijn mogelijk.
- Oostenrijkse Kaiserschmarrn zijn tijdens het bakken in reepjes of stukjes verdeelde pannenkoeken, gewoonlijk geserveerd met suiker en rozijnen of nootjes.
- De Franse crêpe is een flensje, een dun soort pannenkoek, zoals in crêpe suzette. Vooral in Limousin, Bretagne en het noorden van Frankrijk bestaat er een rijke traditie van pannenkoeken, galettes en tourtous.
- In de Verenigde Staten is de pancake een luchtig schijfje van 5 tot 10 cm diameter dat dankzij rijsmiddelen één à twee centimeter dik is. Ook maakt men wel gebruik van karnemelk in plaats van melk. Deze worden als ontbijt gegeten met iets zoets als esdoornsiroop (maple syrup).
- De okonomiyaki is een Japanse pannenkoek.
- Een wrap is een opgerolde pannenkoek met vulling van Mexicaanse en/of Amerikaanse oorsprong.
In Nederland wordt een pannenkoek die hartig belegd is met gehakt of salami en groentes zoals champignons, taugé en paprika, daarna bestrooid met geraspte kaas en ten slotte gegratineerd, wel een panza genoemd (samentrekking van pannenkoek en pizza).[2]
Restaurants
Vooral in Nederland bestaan restaurants gespecialiseerd in pannenkoeken, vaak ’pannenkoekenhuizen’ genoemd. Daarbij zijn er al of niet varende pannenkoekenboten. In die restaurants is er een grote keuze aan hartige en zoete pannenkoeken. In Frankrijk en in het Franstalige deel van Zwitserland kent men crêperieën, pannenkoekenrestaurants die zijn gespecialiseerd in Franse crêpes.
In Chicago (Verenigde Staten) bestaat het ’pannenkoekencafe’, een keten van twee filialen gespecialiseerd in traditionele Nederlandse pannenkoeken. IHOP (voorheen the International House of Pancakes) is een Amerikaanse ontbijtrestaurantketen die gespecialiseerd is in de Amerikaanse pannenkoekenvariant. Ook in de provincie Brits-Columbia (Canada) zijn restaurants die pannenkoeken serveren, zoals de restaurantketen The Dutch Pannenkoeken House.[3] Op Aruba bevindt zich eveneens een Nederlands pannenkoekenhuis.
Gemaksvoedsel
Er is kant-en-klaar pannenkoekenmix verkrijgbaar waar alleen nog melk, of zelfs alleen water aan behoeft te worden toegevoegd. Ook zijn er voorgebakken en vacuümverpakte pannenkoeken te koop, die in magnetron of koekenpan eetklaar gemaakt kunnen worden.
Veganistisch
Mensen die plantaardig eten kunnen de eieren weglaten of vervangen door kikkererwtenmeel, boekweitmeel, geplette banaan, appelmoes, gemalen lijnzaad of chiazaad, aquqfaba, bakpoeder of een speciaal eivervangend poeder. De melk kan worden vervangen door water, sojamelk, havermelk, amandelmelk of andere soorten plantenmelk.
Trivia
- Tot de spellingwijziging van 1995 werd in het Nederlands pannenkoek gespeld als ’pannekoek’. Sommigen houden echter vast aan de oude spelling, die ze dan bijvoorbeeld als een versteende vorm beschouwen. De officiële spelling erkent dit niet.[4][5]
- Het woord wordt ook wel gebruikt als scheldwoord. Iemand die niet goed presteert (in werk of anderszins) wordt soms voor pannenkoek uitgemaakt. In enkele gemeentes heeft dit ertoe geleid dat het woord deel uitmaakt van de lijst van verboden woorden om gezagsdragers mee aan te spreken.[6] De term als zodanig zou oorspronkelijk uit de wielrennerij stammen om denigrerend een zwakke coureur te betitelen.[7]
- Striptekenaar Jan Kruis bedacht in 1986 29 november als datum voor Sint Pannekoek, een dag waarop pannenkoeken gebakken worden.
- Sinds 2007 wordt de derde of vierde vrijdag van maart in Nederland aangewezen als Nationale Pannenkoekdag, waarop basisschoolleerlingen gevraagd wordt pannenkoeken te bakken voor ouderen. Het initiatief begon met een 60-tal deelnemende scholen, en groeide inmiddels uit tot een happening waaraan elk jaar veel scholen meedoen.[8]
Zie ook
- Pannekoek, voor bekende personen met de familienaam Pannekoek of andere betekenissen.
- Maria-Lichtmis, tijdens dit feest worden pannenkoeken gegeten
- Maslenitsa, tijdens dit feest worden pannenkoeken gegeten
- Lijst van Nederlandse gerechten en lekkernijen
- Pannenkoeken sorteren, wiskundig probleem over het sorteren van een stapel pannenkoeken naar grootte
Bronnen, noten en/of referenties
|