Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Melk (drank)
Zie ook : melk (doorverwijzing), voor andere betekenissen en toebehoren van "melk".
Melk is een vloeistof (een emulsie van vetdruppels in water) die wordt geproduceerd door vrouwelijke zoogdieren die net een nakomeling hebben gebaard en als voedsel dient voor die nakomeling. Melk bestaat uit vetten, eiwitten, lactose en zouten. De melk die mensen produceren heet moedermelk. Voor de productie van melk voor de voedingsindustrie wordt meestal koemelk gebruikt. Eén liter koemelk weegt 1030 gram. Op veel kleinere schaal worden geitenmelk en schapenmelk gebruikt. In Europa en Rusland wordt ook paardenmelk geproduceerd. Buffelmelk wordt vrijwel uitsluitend voor de productie van kaas gebruikt. Vroeger werd, omdat het qua samenstelling sterk overeenkomt, ezelinnenmelk gebruikt als vervanger voor moedermelk. In het noorden van Scandinavië en Rusland wordt ook rendiermelk gebruikt; in Rusland zelfs elandenmelk.
Het woord melk is afkomstig uit het Middelnederlands (circa 1253 gesignaleerd). In het Oudnederlands komt het woord mlechan voor – andere varianten hierop zijn: milch, mælk en mlec.
Verwerking
Voor het beter bewaren van melk ondergaat de rauwe melk in de zuivelfabriek een aantal bewerkingen. Om melk langer houdbaar te maken moeten de meeste bacteriën worden gedood. Gekookte melk heeft echter een sterk veranderde smaak. De kunst is nu een compromis te vinden tussen houdbaarheid en smaak.
- pasteurisatie (verhitten op 75°)
- sterilisatie (verhitten op 120°)
- UHT-sterilisatie (kortstondig verhitten op Ultra Hoge Temperatuur)
- Bactofuge, een speciaal type centrifuge om melk te zuiveren van bacteriën en sporen.
- koken (verhitten totdat de melk kookt, wordt in het algemeen niet fabrieksmatig toegepast)
- wellen (van biest).
Melk waar geen vet uit verwijderd is wordt aangeduid met boerenlandmelk, het vetpercentage in deze melk is dan ook niet vast. Dit is afhankelijk van het seizoen. Het verwijderen van circa de helft van de vetten uit de melk levert halfvolle melk op. Magere melk of taptemelk bevat zo goed als geen vetten (maximaal 0,3%). Tijdens procesmatige bereiding van deze producten wordt de koemelk eerst volledig afgeroomd en later weer (volgens vaste industriële verhoudingen) toegevoegd aan de vetloze magere melk.
Uit melk kunnen diverse zuivelproducten geproduceerd worden. Denk aan yoghurt in allerlei varianten, karnemelk, verschillende vlasoorten, kaas en boter.
Vetgehaltes van melk (uitgedrukt in gram vet per liter melk)
- volle melk : meer dan 35 g/l
- halfvolle melk : tussen 15 en 18 g/l
- magere melk : 0 tot minder dan 3 g/l
Lactose-intolerantie
 Zie Lactose-intolerantie voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Er zijn mensen die allergisch zijn voor koemelkeiwit, de zogenaamde koemelkallergie. Dit komt vooral voor bij zuigelingen en jonge kinderen. Meestal hebben ze op latere leeftijd hier geen last meer van. 2 tot 6% van de baby's heeft deze allergie. Voor hen en mensen met lactose-intolerantie is er ook een melkvervanger van plantaardige oorsprong bijvoorbeeld op basis van soja. In dat geval spreken we van sojamelk. Deze melk bestaat uit vet, water en proteïnen. Bij koemelkeiwitallergie kan ook geitenmelk gegeven worden. Omdat dit ook lactose bevat helpt het niet bij lactose-intolerantie.
Het merendeel van de mensheid (met uitzondering van zeer jonge kinderen) is lactose-intolerant; grote delen van de West-Europese, Noord-Afrikaanse, Midden-Afrikaanse bevolking en de Noord-Amerikaanse bevolking vormen daar een uitzondering op.
Voedingswaarde
Gemiddelde voedingswaarde per 100 ml (hoeveelheden variëren per merk):
| bestanddeel | hoeveelheid (in halfvolle melk) |
|---|---|
| energie | 200 kJ / 45 kcal |
| eiwit | 3,6 g |
| koolhydraten | 4,6 g |
| ...waarvan suikers | 4,6 g |
| vet | 1,5 g |
| ...waarvan verzadigd | 0,99 g - 1,07 g |
| ...enkelvoudig onverzadigd | 0,46 g - 0,39 g |
| ...meervoudig onverzadigd | 0,06 g - 0, 04 g |
| voedingsvezel | - g |
| natrium | 0,05 g |
| calcium | 120 mg |
| vitamine B12 | 0,39 µg |
| omega-3 | 19 mg - 9 mg |
Tabel voedingsstoffen
Gemiddelde hoeveelheden per 100 ml
| vrouw | koe | geit | schaap | paard | buffel | ezelin | rendier | eland | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| eiwit | 1,5 g | 3,5 g | 3,8 g | 5,2 g | 2,1 g | 4,0 g | |||
| vet | 4,0 g | 3,4 g | 4,1 g | 6,2 g | 1,3 g | 8,0 g | |||
| melksuiker | 6,9 g | 4,6 g | 4,4 g | 4,2 g | 6,3 g | 4,9 g | 6,3 g | ||
| reststoffen | 0,3 g | 0,8 g | 1,9 g | 0,9 g | 0,4 g | 0,4 g |
Externe links
|
Zoek melk op in het WikiWoordenboek. |
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Milk op Wikimedia Commons.