Ontwenningsverschijnselen

Wikisage is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden of toepassing van de in dit lemma gegeven medische informatie.    lees meer

Ontwenningsverschijnselen, ook wel abstinentieverschijnselen, afkickverschijnselen of onthoudingsverschijnselen genoemd, zijn symptomen die kunnen optreden na het staken of het niet tijdig of onvoldoende innemen van een middel waar men psychisch en/of lichamelijk aan verslaafd is. Soms kan dit ook een uit de hand gelopen gewoonte zijn zoals gokken of internetten.

Alcohol

Bij alcoholisme, oftewel alcoholverslaving, kunnen ontwenningsverschijnselen voorkomen als hevige angst en spanning, tremor (beven), en in ernstigere gevallen delirium tremens of een epileptisch insult. Na vijf dagen tot drie weken is de lichamelijke ontwenning van alcohol voorbij. De geestelijke ontwenning hangt af van de instelling van de drinker. Blijft men (zogenaamde) voordelen zien, boven vele nadelen, dan raakt men vrijwel altijd weer verslaafd. Vaak gaat men stiekem drinken.

Roken (tabak)

De ontwenningsverschijnselen na het stoppen met roken zijn voornamelijk psychisch en uiten zich vaak in het zich niet goed kunnen concentreren, een hevig verlangen naar een sigaret, zweten en nachtmerries. De eigenlijke ontwenningsverschijnselen van nicotine, het verslavende bestanddeel van tabak, zijn alleen een licht gevoel van ongemak en een wat leeg hongerig gevoel. Deze symptomen, die gemiddeld twee tot drie weken duren, worden versterkt door de psychische verslaving. Door deze psychische verslaving zijn er rokers die soms na maanden nog spreken van ’ontwenningsverschijnselen’, terwijl dit eigenlijk het psychisch lijden is van het opgeven van de sigaret. In plaats van blij te zijn er af te zijn voelt men zich ongelukkig doordat men niet meer kan roken.

Soft- en harddrugs

Verslaving aan een softdrug zoals marihuana komt veelvuldig voor. In tegenstelling tot hetgeen veelvuldig beweerd wordt kunnen er bij het stoppen met grote hoeveelheden marihuana gebruik ook lichamelijke ontwenningsverschijnselen optreden. Slapeloosheid, zeer levendige dromen, trillen, concentratieproblemen en agitatie zijn eerder regel dan uitzondering. Deze verschijnselen verdwijnen na ongeveer drie tot vijf dagen. Ook het niets om handen hebben en grote verveling komen veel voor. Dit is vaak de reden waarom mensen toch weer cannabis gaan gebruiken. Flashbacks (later plotselinge intense herbeleving) zijn niet mogelijk door marihuanagebruik zelf. Wel kan marihuanagebruik op het moment van het gebruik zelf een flashback teweeg brengen van een eerdere intense / traumatische ervaring.

Verslaving aan een harddrug, zoals heroïne, cocaïne of crack, amfetamine of XTC komt minder vaak voor dan verslaving aan tabak, alcohol en softdrugs. De ontwenningsverschijnselen zijn vaak veel heviger, zo kan iemand die aan heroïne verslaafd is zware pijn krijgen en symptomen die lijken op een zware griep tezamen met een hevig verlangen naar het middel (craving). Het afkicken van heroïne duurt zo’n 5 dagen, vooral wat betreft de lichamelijke verschijnselen. Daarna kan men nog maanden lichtere ontwenningsverschijnselen, die ook een psychologische oorzaak hebben, ondervinden. Het is van belang dat de psychische verslaving aangepakt wordt. Mensen die zeer lang verslaafd zijn geweest (vooral aan heroïne) zijn vaak niet of nauwelijks meer in staat een normaal leven te leiden en blijven terugverlangen naar het oude leven, ondanks dat dit oude leven wellicht veel zwaarder was. Een goed hulpmiddel om dit te voorkomen is breken met oude vrienden. Personen met verslavingsproblemen zijn psychisch regelmatig de rest van hun leven verslaafd aan dit middel. Een keer gebruiken na jaren gestopt te zijn kan en is vaak voldoende om iemand weer in een grote verslaving te laten vervallen. Bij het staken van cocaïnegebruik komen voornamelijk psychische verschijnselen voor. Vooral depressie, agitatie (prikkelbaarheid) en het gemis van het oppeppende middel, zich soms uitend in agressie, zijn verschijnselen (symptomen) die men kan krijgen na het staken van cocaïnegebruik.

Verslaving komt niet of nauwelijks voor bij een aantal soft- en harddrugs, met name bij de psychedelica, zoals LSD en (inmiddels ook als harddrug geclassificeerde) paddo’s. LSD, een psychoactieve drug (evenals paddo’s), kan in sommige gevallen bij veelvuldig gebruik in een korte tijd, herhaald optredende verstoringen van de visuele perceptie veroorzaken die zelfs nog maanden of jaren na het laatste gebruik kunnen voorkomen. Ook flashbacks kunnen voorkomen maar zelden zijn deze van dusdanige aard dat de gebruiker er (ernstige) last aan ondervindt. Eventuele verslaving aan LSD en / of andere psychedelica is van psychische aard en komt zelden voor vanwege de intensiteit van de ervaring die deze middelen teweeg brengen.

Medicijnen

Een veelvoorkomend probleem is verslaving aan medicatie zoals pijnstillers en kalmerende middelen, de zogenaamde benzodiazepines. Artsen hebben vaak geen duidelijk beeld van hoeveel patiënten er verslaafd zijn aangezien veel patiënten trouw hun medicatie ophalen en nooit klagen, wat overigens niet wegneemt dat zij wellicht (zwaar) verslaafd zijn.

Benzodiazepines die veel geslikt worden zijn onder andere diazepam (Valium), temazepam, oxazepam en alprazolam (Xanax). Het is vaak verstandig deze middelen niet al te lang te gebruiken en er langzaam mee te stoppen. Verschijnselen zijn onder andere: hevige angst en spanning, tintelingen en overgevoeligheid van de ledematen, vooral de onderbenen, hallucinaties, overgevoeligheid voor geluid en in ernstige gevallen een epileptisch insult en verlies van werkelijkheidszin. Ook kunnen klachten die onderdrukt werden weer terug keren, soms tijdelijk in verhoogde mate, dit wordt ook wel het rebound-effect genoemd. Langdurig gebruik van vooral hoge doseringen kan leiden tot langdurige ontwenningsverschijnselen, variërend van enkele weken tot enkele maanden en zelfs tot enkele jaren. De verschijnselen nemen zeer langzaam in hevigheid af en als deze langer dan twee jaar duren worden zij vaak het "post-ontwenningssyndroom" genoemd. Deze verschijnselen kunnen voorkomen of verminderd worden door een zeer langzame afbouw van de medicatie. Ook paracetamol, al dan niet in combinatie met codeïne of andere stoffen, wordt soms als snoepjes geslikt en dat jarenlang. Soms kan men juist nieuwe pijnklachten krijgen door het langdurige gebruik, die weer langzaam verdwijnen na het staken van de medicatie. De kans op terugkeer van de oorspronkelijke klachten is groot. Bij zwaardere pijnstillers zoals morfine (bijvoorbeeld Ms_Contin) kan soms ook verslaving ontstaan vooral als degene die ze inneemt geen serieuze pijnklachten heeft en ze (deels) voor andere redenen inneemt. In sommige gevallen krijgen mensen die morfine voor serieuze ernstige pijnklachten gebruiken toch ontwenningsverschijnselen, vergelijkbaar met die van heroïne (diamorfine), maar dan iets minder hevig. Soms wordt een ander middel, zoals methadon, in afbouwende mate voorgeschreven om deze verschijnselen te verminderen. Ook komt een multi-verslaving (poly-verslaving) aan medicijnen voor. De verslaafde neemt allerlei medicijnen in die hij of zij niet of niet in zodanige hoeveelheden nodig heeft, en het dagelijkse leven is gericht op het verkrijgen en innemen van de medicatie. Soms komt receptvervalsing voor of koopt men de medicatie via internet bij particulieren in Nederland of bij fabrikanten in het buitenland. Soms zijn dit afgekeurde partijen.

Ook alcohol- en/of drugsverslaving in combinatie met medicijnverslaving komt voor, wat bij acuut stoppen van alle middelen tegelijk ernstige ontwenningsverschijnselen kan geven, in extreme gevallen zelfs dodelijk. Vaak dient eerst de alcohol- of drugsverslaving gestopt te worden voordat men de medicatie kan stoppen. Het stoppen van medicatie dient bijna altijd gradueel (afbouwend) te gebeuren, bij voorkeur in overleg met een arts. Artsen die niet goed op de hoogte zijn van de verslavingsproblematiek van medicatie zijn geneigd de medicatie te snel af te bouwen. Een vertrouwenspersoon, (een maatschappelijk werker, of eventueel een bekende) kan de persoon begeleiden bij het afbouwen. Een verslavingsdeskundige is ook een optie.

Er kan bij verslaving aan morfine of tramadol, vooral bij langdurig gebruik en hoge doseringen, een lange tijd nodig zijn om dit weer af te bouwen. Dit in tegenstelling tot heroïne, wat niet afgebouwd kan worden. De lichamelijke afkickverschijnselen van heroïne zijn bij acuut stoppen na 3 tot 10 dagen voorbij, meestal een vijftal dagen. Psychisch kan het nog enkele maanden tot jaren duren voordat men niet meer naar de drug verlangt. Bij morfine of tramadol is dit psychische effect minder, maar kan bij acuut stoppen de lichamelijke afkick wel een maand of langer zijn. Daarom is het raadzaam dat deze medicatie langzaam worden afgebouwd, in de loop van 1 tot 2 maanden en in ernstige gevallen 3 maanden.

Zie ook: Medicijnvergiftiging.

Overige ontwenningsverschijnselen

Veel mensen die afkicken ’vervangen’ tijdelijk het verslavende middel door wat anders. Meestal is dit onschuldig, zoals de alcoholist die de koelkast steeds ’plundert’ en zich een aantal weken volpropt met etenswaren en andere dranken zoals frisdranken. Een ander wordt weer hyperactief en maakt zijn huis tot in detail schoon of een ander zit wekenlang in een hoekje te roken. Een enkele keer resulteert zulk gedrag in het ontstaan van een nieuwe verslaving, maar meestal is het een tijdelijk gebeuren en redelijk onschuldig.

Andere verslavingen

Er zijn vele dingen waar men verslaafd aan kan raken, zoals aan computerspellen, gokken, internet, koffie, chocolade, seks, frisdrank, energy drinks, eten en sporten. Het stoppen met gebruik van de producten of activiteiten waaraan men verslaafd is, geeft vrijwel altijd fysieke ontwenningsverschijnselen, die vaak ook psychisch van aard zijn.

Weblinks

• Benzodiazepines, Gezondheid.be
• The Ashton Manual (Engelstalig)
• AA, Anonieme Alcoholisten
• Jellinek.nl

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

 

artikelkiem