Johan van Banning

Johan van Banning
Algemene informatie
Volledige naam	Johan Petrus Dorothée van Banning
Geboren	1 april 1906
Overleden	28 februari 1986
Partij	KVP
Titulatuur	mr. dr. drs.
Politieke functies
1938-1947	burgemeester van Gennep
1947-1951	burgemeester van Schaesberg
1951-1971	burgemeester van Geleen
1970-1974	waarnemend burgemeester van Spaubeek

Johan P.D. van Banning (Rotterdam, 1 april 1906 - Rekem (België), 28 februari 1986) was een Nederlands politicus van de Katholieke Volkspartij (KVP) en onder andere van 1951 tot 1971 burgemeester van Geleen.

Afkomst en studietijd

Hij was het enige kind van het Rotterdamse echtpaar Van Banning-Janssens. Zijn vader was directeur van de Bank van Lening, zijn moeder was afkomstig uit Maastricht.

Na de lagere school ging hij naar HBS-B van het Libanon Lyceum, een schoolkeuze die niet voor de hand lag, aangezien het een Vrijzinnig Christelijk Lyceum betrof en zijn ouders katholiek waren. Op het Libanon Lyceum was hij actief in de studentenvereniging en toonde hij zijn maatschappelijke betrokkenheid. Hij specialiseerde zich in de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en staatshuishoudkunde.

In 1926 ging hij naar Amsterdam om geschiedenis, aardrijkskunde en maatschappijleer te studeren. Na een jaar werd hij door vrienden overgehaald om naar Utrecht te komen. Ook daar nam hij deel aan het studentenleven. In 1934 werd hij Senator van het Corps.

Tijdens zijn studie volgde hij declamatiecursussen en lessen in voordrachtskunst bij onder andere Albert Vogel sr. De geschiedeniscolleges kreeg hij van de professoren Pieter Geijl en Gerritson, beiden voorstander van de Groot Vlaamse Gedachte. In 1934 studeerde hij af in de vakken geschiedenis en sociale geografie.

Nog tijdens zijn studententijd overleden zijn ouders; hij heeft dan als naaste familie alleen nog een ongehuwde tante in Maastricht.

Aanloop tot burgemeesterschap

Na afloop van zijn studententijd wilde hij ergens burgemeester worden, maar toen hij ondervond de kans hierop klein zou zijn ging hij aan de slag als universitair docent en leraar op een middelbare school. Tijdens zijn studie kreeg hij de bevoegdheid om les te mogen geven en werd achtereenvolgens docent in Den Haag, Den Bosch en ten slotte in Maastricht aan het Henric van Veldeke College. Tijdens zijn laatste periode deed hij naast het lesgeven enige praktijkervaring op in de gemeente Borgharen.

Ondertussen werkte hij aan zijn promotie tot doctor met een dissertatie over de economische betrekkingen van Zeeuws-Vlaanderen tegenover Nederland en België.

Burgemeesterschap

Gennep

In 1938 kwam er in Gennep een vacature op de burgemeesterspost vrij en hij werd, nog ongehuwd, gekozen uit 40 à 50 kandidaten en benoemd per 1 mei 1938 van dat jaar. Gennep, een historisch gezien belangrijk stadje gelegen op de kruising van de Niers en de Maas, was voor hem een uitdaging. Ook in zijn Gennepse periode ging hij rechten studeren, nu aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Na enige jaren voltooide hij ook deze studie met succes.

Zijn ambtsperiode in Gennep werd overschaduwd door de oorlog. De meeste burgemeesters in Noord Limburg zijn na de inval van de Duitsers in 1940 aangebleven want zij wilden voorkomen dat die posten door NSB-ers werden bezet. Zijn vrouw moest in zomer 1944 vluchten met haar 2 kinderen en dook onder in IJsselstein bij Venray. Bij de bevrijding werden de bruggen over de Maas door de geallieerden opgeblazen, waardoor de Duitsers zich niet konden terugtrekken. Zij besloten om alle burgemeesters op te pakken. Van Banning vluchtte, maar tijdens zijn vlucht bedacht hij zich en ging terug om het bevolkingsregister te verstoppen. Hij werd toen alsnog gevangengenomen, maar na enkele dagen in Goch weer door verzetsmensen bevrijd.

Na de oorlog ijverde hij voor de samenvoeging van de gemeenten Ottersum en Gennep, maar toen dit niet werd gehonoreerd besloot hij om naar het ambt in een andere gemeente te solliciteren.

Schaesberg

In 1947 werd hij tot burgemeester benoemd in Schaesberg, een gemeente met een groeiend inwoneraantal als gevolg van de expanderende Limburgse mijnindustrie, met name door de hier gevestigde Particuliere Oranje Nassau Mijnen. In Schaesberg leerde hij het harde leven van de ondergrondse mijnwerkers kennen. Als historicus was hij zeer begaan met het lot van het in ruïneuze staat verkerende Kasteel Schaesberg.

Ook tijdens deze ambtsperiode volgde hij een studie. Hij promoveerde in 1949 aan de Rijksuniversiteit van Utrecht tot doctor in de rechtsgeleerdheid. Zijn proefschrift was getiteld Het grensgeschil tussen Duitsland en België, Eupen Malmedy. Promotor was professor J.W.H. Verzijl. Dinsdag 27 april 1948 ontving hij kroonprinses Juliana der Nederlanden, een hoogtepunt tijdens zijn Schaesbergse periode. Van Banning stond bekend als een fervent monarchist, later zou hij zich tijdens zijn Geleense periode op dit gebied nog meer onderscheiden.

Geleen

Toen in Geleen in 1951 geheel onverwacht burgemeester F.A.L.M. Damen overleed verzocht de Commissaris van de Koningin in Limburg, dr. Frans Houben, hem om als zijn opvolger naar deze gemeente te gaan. Geleen was op dat moment een plaats met een stormachtige ontwikkeling door de aanwezigheid van de Staatsmijn Maurits, de grootste en modernste kolenmijn van West-Europa en een mijn met vele nevenfabrieken zoals de aan de mijn gekoppelde chemische industrie. Het was ook een gemeente met weinig oude traditie, geen echte stad maar een samensmelting van een aantal oude agrarische kernen tot één aaneengesloten geheel, niet bepaald het ideaalbeeld voor een burgemeester.

Onder zijn bewind groeide Geleen uit tot het bloeiende centrum van de mijnindustrie in de Westelijke Mijnstreek. Zijn domicilie was het in 1922 in een bietenveld tussen de drie kernen onder zijn voorganger Frans Damen gebouwde gemeentehuis. In de loop der jaren heeft zich rond dit raadhuis een stadscentrum gevormd. Van Banning kwam in een Wereldstad zoals de plaats in een carnavalsliedje werd betiteld, een parodie op de snelle ontwikkeling van Geleen als stad en de gebeurtenissen die hieraan waren gekoppeld. Zo was Geleen de plaats in Nederland met de meest verschillende nationaliteiten (op dat moment zelfs meer dan in Amsterdam), er ontstonden compleet nieuwe wijken en de stad had veel aantrekkingskracht door het nieuwe centrum met zijn grote nieuwe winkelpanden en de grote weekmarkt.

Tijdens zijn ambtsperiode in Geleen vonden diverse grote gebeurtenissen plaats onder de Oranjegezinde Johan van Banning. Zo was er de grote Historische Optocht in Geleen die in 1952 mede op zijn initiatief plaatsvond ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Staatsmijnen in Limburg. Deze optocht gaat nog steeds door voor de grootste optocht in Nederland ooit. In 1957 vierde Geleen haar 400-jarig bestaan en dat ging in de zomer van dat jaar gepaard met een groots opgezette viering georganiseerd door de Geleense Oranjevereniging in samenwerking met het Maurits-comité. Er vonden congressen, tentoonstellingen en een optocht plaats en Geleen werd omgevormd tot een lichtstad.

In 1958 ontving hij koningin Juliana in Geleen voor de onthulling van een monument ter ere van haar moeder Wilhelmina. Dit Wilhelminamonument - gemaakt uit brons door kunstenaar Peter Roovers uit Heijen - toont de vorstin gezeten op een troon en geflankeerd door een landbouwer met zeis en een mijnwerker met lamp, hetgeen de overgang van agrarische gemeente naar de mijngemeente symboliseerde. Het geheel was geplaatst in een bassin met fontein.

Johan van Banning was ook zeer betrokken bij het Geleense verenigingsleven. In 1957 deed hij als erelid van de Schutterij van Oud-Geleen mee aan het koningsvogelschieten en werd na een door hem welgemikt schot gekroond tot koning. Als groot liefhebber van tradities wist hij dat hij aan de plichtplegingen verbonden aan zijn Koningschap moest meedoen, maar door zijn taak als burgemeester kon hij zijn verplichtingen niet nakomen en daarom wees hij een vervanger aan. Wel nam hij in zijn jaar als koning deel aan het Oud Limburgs Schuttersfeest en Het Federatiefeest. De jaarlijkse carnavalstraditie in Geleen zoals de sleuteloverdracht van de stad aan de Stadscarnavalsvereniging De Flaarisse was mede door zijn toedoen ieder jaar een ware happening. Hij was ook initiatiefnemer van de voortuintjeswedstrijd en de Geleense dialectdag.

In 1960 werd, als gevolg van de expanderende gemeente, het gemeentehuis voorzien van een nieuwe vleugel. Het werd een uitbouw aan de zijkant van het oude raadhuis. In de jaren die volgden zou blijken dat deze uitbreiding ontoereikend was en niet voldeed aan de gestelde eisen. Er werd een grotere vleugel aangebouwd aan de achterzijde, de vleugel uit 1960 werd weer gesloopt.

In 1962 ging Geleen een jumelage (stedenuitwisseling) aan met het Duitse Böblingen en het Franse Pontoise. Al eerder had Geleen een uitwisseling met het Belgische Genk. Van Banning was een groot pleitbezorger voor dit soort contacten met andere steden, hij was een voorstander van de Europese gedachte. Als burgemeester van Geleen heeft hij mede aan de basis gestaan van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, EGKS, waaruit later de EEG is ontstaan.

Onder het bewind van Johan van Banning kwam in 1965 de mededeling van Economische Zaken dat de mijnen in Limburg op termijn zouden worden gesloten, te beginnen met de mijn Maurits in Geleen. Voor de gemeente Geleen had dit enorme gevolgen. Veel mijnwerkers kwamen vrij of werden met vervroegd pensioen gestuurd. Plannen voor vervangende werkgelegenheid kwamen niet geheel van de grond. De ontwikkeling van Geleen kwam plots tot stilstand, velen vertrokken, jonge Geleners zochten hun heil elders waardoor de stad begon te vergrijzen. Het centrum van Geleen devalueerde in korte tijd tot een modaal centrum, grote zaken vertrokken. Van deze ontwikkelingen maakte Van Banning alleen de beginperiode mee, in 1971 werd hij 65, zijn pensioengerechtigde leeftijd. Hij werd in Geleen opgevolgd door Tom Elsenburg.

Waarnemend burgemeester

Nog tijdens zijn ambtsperiode in Geleen werd Van Banning als waarnemend burgemeester van de met ziekteverlof gegane burgemeester van de buurgemeente Spaubeek aangesteld. Hij zou dit ambt nog vier jaar lang bekleden. Tijdens deze periode werd een voorstel gedaan om Spaubeek bij de Gemeente Geleen te voegen.

Nevenfuncties

Van Banning was gedurende zijn ambtsperiode in Geleen, naast zijn burgemeesterschap, ook een aantal jaren lid van Provinciale Staten in Limburg. In het kader van zijn historische en geografische kennis was hij lid van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap en van 1967 tot 1975 was hij voorzitter van dit LGOG. Verder had hij zitting in het dagelijks bestuur van de stichting Het Limburgs Landschap (van 1963 tot 1978 was hij tevens lid van het Algemeen Bestuur hiervan) en hij was lid van de Rotary Club.

Door zijn belangstelling voor taal en speciaal het Maastrichts was hij jarenlang voorzitter van de dialectvereniging Veldeke, hoewel hij een Rotterdammer was. Hij sprak vaak en met de juiste tongval in het plaatselijk dialect. Ten slotte was hij 26 jaar lang, tot de invoering van de Mammoetwet, gecommitteerde bij de eindexamens HBS A en Gymnasium A voor de vakken geschiedenis, aardrijkskunde en Nederlands.

Overlijden

Voor zijn 80e verjaardag had hij een boekje geschreven over de roots van de Amerikaanse presidenten. Hij had het naar de uitgever gebracht en ging vervolgens voor 6 weken naar Spanje. Na een ernstig auto-ongeval aldaar werd hij gerepatrieerd naar het ziekenhuis in Genk. Hier overleed hij op 28 februari 1986, een maand voor zijn 80e verjaardag. Johan van Banning werd begraven op het parochiekerkhof van zijn woonplaats Rekem in België.

Trivia

• In 1941 trouwde hij met Henriëtte Marie Pauline van Oppen, dochter van oud-burgemeester Leopold van Oppen van Maastricht. Het paar kreeg zes kinderen.
• Van zijn schoonvader van Oppen kreeg Van Banning bij zijn ambtsaanvaarding in Gennep het ambtskostuum geschonken waarin deze zelf vaak tijdens zijn plichtplegingen in Maastricht verscheen. Hij zou zelf vaak gebruik maken van dit kostuum tijdens zijn burgemeesterschap.
• Bij zijn afscheid van Geleen werd Johan van Banning benoemd tot ereburger en geëerd met een straatnaam in de gemeente waar hij 20 jaar lang zijn ambt had uitgeoefend; de Burgemeester Van Banninglaan in de nieuwbouwwijk Haeselderveld. Ook in Schaesberg (nu Landgraaf) is er een straat naar hem genoemd.
• In Geleen werd ook een zwembad naar hem genoemd, in de volksmond het Banningbad. In 1964 werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.

Schrijver

Johan van Banning heeft een aantal boeken en geschriften op zijn naam staan t.w.:

• Traditie en Mores in het Utrechtsch Studentenleven, door J.P.D. van Banning; Utrecht, P. den Boer, 1932
• Het huwelijk van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Irene, uitg. 1964 Europese Bibliotheek te Zaltbommel.
• Het huwelijk van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix, uitg. 1966 Europese Bibliotheek te Zaltbommel.
• Het huwelijk van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet, uitg. 1967 Europese Bibliotheek te Zaltbommel.
• Het huwelijk van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Maria Christina, uitg. 1967 Europese Bibliotheek te Zaltbommel.
• Publicatie De afstammelingen uit de overgrootouders van prinses Juliana en Prins Bernhard, uitg. 1937.
• GENNEP en zijn voormalige Heerlijkheid van 950 tot 1894, door Deken CH. Creemers, (verzameld door en) aangevuld door Mr. Dr. J.P.D. van Banning, uitg. 1947
• Artikel Koninklijk Huisrecht, uitg. 1948
• Artikel Belgium and Dutch Limburg 1830-1839, uitg. Symbolae Verzijl 1958
• Artikel Honderd jaar "gewone" provincie, uitg. De Maasgouw 1967
• De Nederlanden en de "Niederrhein", uitg. De Maasgouw 1978
• De Presidenten van de Verenigde Staten uitg. 1986

Bronnen

• Artikel over J.P.D. van Banning door C. Wintraeken-van Banning.
• Heemkundevereniging Geleen.

Voorganger: Wilhelmus C.M.J. Wolters	Burgemeester van Gennep 1940 - 1947	Opvolger: Johannes H. Gilissen
Voorganger: A.P.J.M. Lempers	Burgemeester van Schaesberg (wnd) 1947 - 1951	Opvolger: Huub (H.M.J.) Dassen
Voorganger: F.A.L.M. Damen	Burgemeester van Geleen 1951 - 1971	Opvolger: Th.C.M.A. Elsenburg