Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Hippocrates van Kos
Hippocrates van Kos (Oudgrieks: Ἱπποκράτης ὁ Κῷος) (waarschijnlijk Astypalaia/Kefalos op het eiland Kos, ca. 460 v.Chr. – Larissa, Thessalië, 370 v.Chr.) was een Griekse arts en leraar. Zijn naam betekent ’paardentemmer’. Hij wordt beschouwd als de beroemdste arts out de Oudheid en als de grondlegger, de ’vader’ van de (moderne) geneeskunde als wetenschap, omdat hij als eerste natuurlijke in plaats van bovennatuurlijke oorzaken voor ziekten zag. Hij was een van de eersten die op basis van lichamelijke symptomen een diagnose kon stellen en daarbij een bepaalde therapie voorschreef. Hij haalde dus de geneeskunde uit de taboesfeer van tovenarij en godsdienst.
Leven
Er zijn in hoofdzaak vier oude biografiën over hem overgeleverd, van verschillende kwaliteit en uit verschillende tijdsperiodes. Ze zijn wel allemaal pas eeuwen na zijn dood geschreven. De oudste, fragmentarisch bewaard gebleven biografie, is afkomstig van de arts Soranos van Efeze, van zowat 100 n. Chr.[1] De Byzantijnse geleerde Johannes Tsetses, in de 12e eeuw, verklaarde zelf dat hij zich daarop had gebaseerd.[2] Hij geeft bovendien details die in de Soranos-Vita ontbreken, en die het karakter ervan als ’fragment’ onderstrepen.[3] De Vita Bruxellensis is afkomstig van een anonieme auteur uit zowat de zesde eeuw en geeft informatie over Hippocrates’ afstamming, leven en leer (Yppocratis genus, vita, dogma). Ook deze is afhankelijk van Soranos.[4] Aanvullende, maar weinig zelfstandige gegevens zijn te vinden in het lemma Hippokrates in het Byzantijnse lexicon Suda uit de tiende eeuw.[5] Enige informatie is te vinden in geschriften van Galenus,[6] Athenaios,[7] Celsus[8] en andere schrijvers.
Werkwijze en zienswijzen
Een van de grote verdiensten van Hippocrates is dat hij de medische wetenschap scheidde van het heersende natuurfilosofisch denken. Hij legde sterke nadruk op hygiëne, zowel voor arts als patiënt, op gezonde eet- en drinkgewoonten, het belang van frisse lucht en een natuurlijk verloop van processen in het lichaam.
Hij was ervan overtuigd dat gezondheid bij de mens afhing van de balans tussen lichaamssappen; onbalans zou ziekte veroorzaken. Dit wordt de leer der humores genoemd. Het menselijk lichaam zou bestaan uit vier soorten lichaamssappen: slijm, bloed, gele gal en zwarte gal (χóλоς). De fysieke en mentale toestand (het temperament) en ziekteverschijnselen werden verklaard uit het bestaande gehalte aan de verschillende sappen. Een teveel aan slijm (flegma) zou een flegmatisch of kalm temperament tot gevolg hebben; een teveel aan bloed een sanguinisch of optimistisch, gepassioneerd temperament; een teveel aan gele gal een cholerisch of prikkelbaar, opvliegend temperament; en een teveel aan zwarte gal een melancholisch, depressief temperament. Een onbalans zou behandeld moeten worden met een dieet.
Eerst dacht men dat de ziekte epilepsie (van de stam van het Oud-Grieks woord λαμβάνειν (= slaan, grijpen), ληβ-) te maken had met de goden, die iemand met de vallende ziekte stevig aanpakten, nadat ze hem betrapten op een goddeloze daad. Hippocrates ontdekte dat het een lichamelijk fenomeen was, en dus geen straf.
Later werden deze ideeën, die lange tijd grote invloed op de medische wetenschap zouden houden, overgenomen door de invloedrijke Grieks/Romeinse arts Claudius Galenus. Deze zou de theorie verbinden met die van de vier elementen: het flegmatische verbond hij met water, het sanguine met lucht, het cholerische met vuur en het melancholische met aarde.
Hippocrates had een praktijk en een artsenschool op zijn geboorte-eiland Kos, waar hij zijn leerlingen een hoge beroepsmoraal bijbracht. Hij ontwierp een plechtige artseneed waar hij zijn pupillen aan verplichtte en die heden ten dage ook in Nederland door artsen bij hun afstuderen wordt afgelegd. Hoewel er verschillende vormen van de eed bestaan wordt hij nog altijd de ’Eed van Hippocrates’ genoemd.
Ook de ontdekking van de pijnstiller en koortsonderdrukker aspirine in wilgenbast staat op Hippocrates’ naam.
Geschriften
Een verzameling van meer dan 60 geschriften met medische onderwerpen is vernoemd naar Hippocrates: het corpus Hippocraticum. Gezien het feit deze in verschillende Ionische dialecten geschreven zijn en elkaar zo nu en dan tegenspreken, staat het vrijwel zeker vast dat deze niet door Hippocrates alleen op schrift zijn gezet. Wel bevatten de werken zijn ideeën over en benadering van de medische wetenschap. De Aforismen en de Eed van Hippocrates maken deel uit van deze serie werken.
Bekend citaat?
Zijn meestgeciteerde uitspraak lijkt te zijn:
- „Laat voeding uw medicijn zijn,
- en medicijn uw voeding.”
Deze uitspraak komt nergens voor in het corpus Hippocraticum. Dit ’citaat’ van Hippocrates duikt pas voor het eerst op in teksten uit de jaren 1920.[9][10] Hoewel voeding en medicijn in de Oudheid met elkaar in verband stonden, werden deze niet met elkaar verward.
Wat het dichtste bij dit citaat ligt, is wellicht:
- ἐν τροφῇ φαρμακείη ἄριστον,
- ἐν τροφῇ φαρμακείη φλαῦρον,
- φλαῦρον καὶ ἄριστον πρός τι.[11]
- (In voeding is uitstekend geneesmiddel, in voeding is belabberd[12] geneesmiddel, slecht of uitstekend al naargelang.)[13]
Zie ook
- Hippocrates van Chios, wiskundige
Verwijzingen
- º Vita Hippocratis secundum Soranum in: Corpus Medicorum Graecorum. deel 4, uitgegeven door Johannes Ilberg. Teubner, Leipzig/Berlin 1927, p. 175–178 (online).
- º Tzetzes, Chiliades 7,944–989 (Engelse versie).
- º Karl Deichgräber, Die Epidemien und das Corpus Hippocraticum: Voruntersuchungen zu einer Geschichte der koischen Ärzteschule. De Gruyter, Berlin, 1933, p. 147.
- º Hermann Schöne, Bruchstücke einer neuen Hippokratesvita, in: Rheinisches Museum für Philologie. deel 58, 1903, p. 56–66 (scan).
- º Suda, trefwoord Ἱπποκράτης, Adler-Nummer: iota 564, online
- º Galenos, Opera omnia 1, p. 53–63 ((la) (grc) online)
- º Athenaios s. v. Κῶς
- º Celsus, De Medicina Prooemium.
- º Hippocratic Misquotations–Let thy quotations not be by Hippocrates 31 oktober 2017
- º https://www.drgoodfood.org/en/news/let-food-be-thy-medicine-hippocrates
- º Hippocrates, Over voeding, 19 Engelse vertaling
- º http://www.tegenovergesteldevan.nl/uitstekend/
- º Eigen vertaling.
Weblinks
- Werken van Hippocrates online Perseus Tufts Library