Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Haring (dier)
De haring (Clupea harengus) is een straalvinnige vis van het noordelijk halfrond. Het is al lang een populaire consumptievis, waar veel op gevist wordt. De recente geschiedenis van de haring is er dan ook een die verweven is met overbevissing en overheidsmaatregelen om dat te voorkomen.
Beschrijving
Haringen worden circa 45 centimeter lang en kunnen maximaal een kilogram wegen. De maximale leeftijd is 22 jaar.[1] De vis heeft een zilverkleurig lichaam met een grijsgroene of blauwgroene rug.
Haringen maken geluid, door gas te laten ontsnappen uit hun zwemblaas.
Levenswijze
Haringen leven tot een diepte van 200 meter. De larven leven van plankton, de volwassen dieren van groter plankton (zoals roeipootkreeftjes), garnalen en kleinere vissen. Haringen komen voor in grote scholen van soms miljoenen dieren. Aan dit laatste danken zij ook hun naam; haring werd in Oudnederlands als 'heering' geschreven. Het woord is afgeleid van 'heer' in de betekenis van legerschare. Het is dus een vis die in grote scholen als een 'heer' door het water trekt.
Natuurlijke vijanden van de haring zijn andere vissen en vogels.
Populaties
In de Noordzee worden vier hoofdpopulaties onderscheiden.[2] De verschillende haringpopulaties paaien op verschillende momenten:
- De Buchan-Shetland-haringen paaien in augustus en september voor de Schotse en Shetlandse kusten.
- Op de Doggersbank paaien de haringen van augustus tot oktober.
- De nog zuidelijkere populatie paait nog later, van november tot januari. Dit zijn haringen van de Southern Bight of Downs.
- De maatjesharing paait elk voorjaar in de Oostzee en komt daarna via het Skagerrak naar de Noordzee.
Deze vier populaties leven buiten het paaiseizoen door elkaar. Tijdens het seizoen komt elke populatie bij elkaar op de eigen paaigronden.
Vroeger bestond een vijfde populatie, de zuiderzeeharing, die in de voormalige Zuiderzee paaide. Deze populatie stierf uit na het dichten van de Afsluitdijk, waarbij het IJsselmeer ontstond.
Ondersoorten
Van de haring worden twee ondersoorten onderscheiden:
- Clupea harengus harengus, de nominaatvorm
- Clupea harengus membras, de Oostzeeharing.
Visserij
Haringen behoorden eeuwenlang tot de belangrijkste vissen in de visserij. De haring werd vooral in de Noordzee gevangen, waar ze op zee gekaakt en gezouten werden. In onder andere de vroegere Zuiderzee en voor de kust werden ook haringen gevangen die voor verse verkoop bestemd waren.
Door overbevissing raakte op diverse plaatsen het haringbestand sterk verminderd, waardoor de regering zich genoodzaakt voelde om een zesjarig vangstverbod (1977-1983) in te stellen. Door strenge Europese vangstbeperkingen, die nu nog steeds gelden, heeft de haring zich kunnen herstellen en gedijt hij tegenwoordig weer relatief goed.
Ongeveer 90% van de gevangen haring wordt in Denemarken en Noorwegen tot vismeel verwerkt.[3]
Consumptie
Haring is een vette vis die rijk is aan omega-3-vetzuren. In haring komt soms de parasiet haringworm voor, die bij mensen de maag- of darmwand kan beschadigen. Dit is omstreeks 1900 door Pieter Hendrik van Thiel ontdekt. Om deze worm te bestrijden is het in Nederland wettelijk verplicht om alle haring voor consumptie eerst in te vriezen.
Vers gekochte haring kan slechts kort, maximaal een dag, in de koelkast bewaard worden.
Haring wordt gegeten als:
- Maatjesharing ofwel Hollandse nieuwe. Deze komt aan land in de eerste week van juni en moet minimaal 16% vet bevatten.[4] In Scheveningen wordt dit traditioneel gevierd als vlaggetjesdag. Deze vis wordt rauw gegeten.
- pekelharing, ook wel zoute haring genoemd
- zure haring
- rolmops
- panharing
- bokking, gerookte haring
- kipper
Haringkaken
Bij het kaken van de haring worden de kieuwen, de ingewanden en de keel verwijderd. Door het verwijderen van de kieuwen kan de vis ontbloeden, zodat het bloed niet in het vlees terecht komt, en blank van kleur blijft. Bij het kaken blijft de alvleesklier zitten.
Na het kaken werken de vrijgekomen enzymen op het vlees in. Daardoor ontstaat de typische haringsmaak en –geur en krijgt de vis de zachte textuur.[4]
Inleggen
In Scandinavië wordt haring ingelegd in diverse kruiden, zoals dille, of in wijn of in een romige saus. In Noorwegen wordt ook gerookte, gedroogde haring gegeten. In het Verenigd Koninkrijk zijn geroosterde kippers als ontbijt nog steeds erg populair. Ook wordt de haring er als 'black herring' naar Afrika uitgevoerd. Deze zoute haringen zijn vijf dagen lang gerookt en zonder koeling houdbaar.
In oude beschrijvingen
In het 16e-eeuwse Visboeck van Adriaen Coenen (1514-1587) wordt uitvoerig en lyrisch verteld over de haring. Ook komt de zogenoemde Haringkoning ter sprake.
Zweedse Marine mysterie
Het geluid dat haringen maken, de zogenaamde haringscheten, werd oorspronkelijk niet herkend. Rond 1980 en 1990 zocht de Zweedse marine naar mysterieuze onderzeeboten, omdat ze het geluid opving en niet kon thuisbrengen. Hierdoor werden de Zweeds-Russische relaties gespannen. Toen het Oostblok uiteengevallen was gingen de geluiden gewoon door.[2]
Zie ook
Referenties
Lees verder
- Stam, Huib (2011). Haring. Een liefdesgeschiedenis. Meulenhoff. ISBN: 9789029087285. 320 blz.