Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Geschiedenis van de Efteling
In de krap zestig jaar die de geschiedenis van de Efteling (31 mei 1952 - heden) lang is, is een onontgonnen stuk heide, bezaaid met vliegdennen, gegroeid tot een themapark van wereldformaat. De Efteling is niet, zoals veel parken, naar Amerikaans voorbeeld in een korte tijd opgebouwd, maar groeide door de jaren heen, waarbij attracties hier en daar werden aangepast en bijna jaarlijks nieuwe attracties werden toegevoegd. De oudste attracties, de sprookjes in het Sprookjesbos en de authentieke draaimolens en schommels op het Anton Pieckplein, laten nog duidelijk zien hoe het in de beginjaren van de Efteling was, al zijn ook deze attracties door de jaren heen wel een keer gereviseerd.
Vanaf 1981 zijn er in het familiepark ook meer adrenaline-opwekkende attracties verschenen die vooral tot doel hadden de jeugdige bezoekers tussen twaalf en twintig jaar aan te trekken. Een daling in de bezoekersaantallen en de concurrentie van de zogenaamde moderne attractieparken (parken met voornamelijk achtbanen, wildwaterbanen, etc.), die ook in Europa als paddenstoelen uit de grond schoten, waren de voornaamste redenen om het roer om te gooien. De introductie van de Python zette de Efteling meer dan ooit op de kaart. Na een aantal van deze zogenaamde thrillrides werd vanaf 1986 toch ook teruggegrepen naar het oorspronkelijke thema: het sprookje. Attracties van formaat zijn onder meer Fata Morgana (1986) en Droomvlucht (1993).
De Efteling kwam vermoedelijk aan zijn naam door een hoeve die gebouwd werd in de 16de eeuw en de naam "Ersteling" had. De hoeve verdween, maar de buurtschap kreeg de merkwaardige naam van de hoeve. "Ersteling" werd verbasterd tot "Essteling". De gotische s'en ging men op den duur uitspreken als een f waarna de buurtschap de naam "Efteling" krijgt.
Historisch overzicht in decennia
1933-1951
De gebeurtenissen vóór de opening van het Sprookjesbos in 1952.
In 1933 kregen pastoor F.J. De Klijn, kapelaan E. Rietra en de voorzitter van voetbalvereniging D.E.S.K., Jac. Smit, het plan om een sportpark aan te leggen op de zandgronden van de gemeente Loon op Zand, nabij het dorpje Kaatsheuvel. Een jaar later ging onder supervisie van de Koninklijke Nederlandse Heidemaatschappij de eerste spade de grond in en werd het sportpark aangelegd.
Op 19 mei 1935 opende het R.K. Sport- en Wandelpark officieel. Het park bestond toen onder andere uit een voetbalveld, twee oefenvelden en een speelweide. In de jaren daarna werd het park uitgebreid met een speeltuin met draaimolen, een glijbaan (de hoogste van Nederland), een kabelbaan, een ponybaan en een wielerbaan van zand.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef voetbalclub De Parktrappers het balletje doortrappen. Voorzitter van het kerkbestuur, deken A. van den Brekel, ging zich in 1948 met de Efteling bemoeien en er kwamen plannen voor de uitbreiding van de recreatiemogelijkheden in de gemeente Loon op Zand ter tafel. Deze plannen werden uitgewerkt door ir. Heijdelberger en ir. Markvoort van de Dienst Uitvoerende Werken (D.U.W.). R.J.Th. van der Heijden werd in datzelfde jaar burgemeester van Loon op Zand/Kaatsheuvel.
Van 23 tot en met 27 juli 1949 werd op het terrein de tentoonstelling De Schoen gehouden. Voor deze expositie werd een ingang gebouwd die in de jaren die volgden de ingang van de Efteling zou zijn.
Op 25 mei 1950 werd de oprichtingsakte van Stichting Natuurpark De Efteling ondertekend. Er kwam subsidie van de gemeente voor de vernieuwing van de speeltuin en er werd een begin gemaakt voor grote grondwerkzaamheden, onder andere de aanleg van de Siervijver, de Vonderplas en de roei- en kanovijver. Er kwamen paden, parkeervelden, tennisbanen en sportvelden. Op 11 mei 1951 werd de nieuwe speeltuin met bijbehorend theehuis geopend.
1952-1961
Aan de wieg van de Efteling stonden drie grondleggers: de toenmalige burgemeester van Loon op Zand/Kaatsheuvel Reinier van der Heijden, fotograaf en cineast Peter Reijnders en romantiserend illustrator Anton Pieck. Samen zorgden zij ervoor dat op 31 mei 1952 het Sprookjesbos kon worden geopend met tien sprookjes. Op het terrein van 65 ha lagen toen ook waterpartijen, tennis- en voetbalvelden, een theehuis en een speeltuin. De 222.941 bezoekers in het eerste jaar betaalden 80 cent (36 eurocent) voor een toegangskaartje.
Door het grote succes namen in de jaren daarna steeds meer sprookjesfiguren hun intrek in het Sprookjesbos. In 1955 kwam het sprookje van Hans en Grietje, geopend door een dochter van de grondlegger van de Efteling, Reinier van der Heijden, in 1958 de Vliegende Fakir en in 1960 vond Roodkapje er het huisje van haar grootmoeder.
Een andere attractie die opende in deze jaren was het zwembad, waar de bezoekers van 1953 tot 1989 een frisse duik konden nemen. Het Anton Pieckplein werd een middeleeuws stadsplein met kermismolens en kleine attracties, zoals de eierleggende kip. Paters uit een naburig klooster verdienden in de beginjaren een leuk centje met het vullen van de eitjes. Eén van de laatste vier saloncarrousels ter wereld, waar Anton Pieck zelf nog in zijn jeugd menig rondje op deed, kreeg in 1956 een plaatsje in de Efteling. Holle Bolle Gijs liet vanaf 9 september 1958 zijn stem klinken door het hele park en werd een internationaal succes met de kreet 'Papierrr Hierrr'.
1962-1971
De Efteling groeide in een enorme vaart. Anton Pieck en Peter Reijnders bleven trouw het park bezoeken en werkten mee aan de vele creatieve ideeën die er ontsproten. De grootste attractie in deze jaren werd in 1966 geopend: de Indische Waterlelies, naar een sprookje geschreven door Koningin Fabiola van België. Zelf was ze niet aanwezig bij de opening, maar zij bezocht een jaar later alsnog haar geesteskind.
Het Kinderspoor (of Traptreintjes) werd al in 1954 in gebruik genomen, maar de eerste stoomtrein reed in 1969 door het park. Locomotief Aagje kreeg in 1974 versterking van Moortje, in 1979 van Neefje en in 1992 van Trijntje. Nog meer treinen verschenen achter de Stoomcarrousel in 1971 in de driedimensionale miniatuurwereld Diorama, die lijkt op een prent van Anton Pieck.
1972-1981
Alle inspanningen werden beloond in 1972 met de Pomme d'Or, de eerste grote internationale onderscheiding voor de Efteling voor haar opzet, originaliteit en recreatieve functie.
Begin jaren '70 werden er nog enkele sprookjes en kleine attracties toegevoegd. Anton Pieck en Peter Reijnders trokken zich uit het park terug en een nieuwe ontwerper nam het potlood van Pieck over: Ton van de Ven. Hij vernieuwde niet alleen oude ontwerpen (zoals Sneeuwwitje, Langnek en Doornroosje), maar zorgde ook voor nieuwe attracties. In 1978 opende het Spookslot, het eerste grote project van creatief directeur Ton van de Ven.
Een daling in de bezoekersaantallen en de moordende concurrentie van andere attractieparken waren de voornaamste redenen om het roer om te gooien aan het begin van de jaren '80. Zodoende opende de eerste stalen achtbaan op het vasteland van Europa. Toen de Python in 1981 werd geopend was deze meteen een doorslaand succes. Tegelijk met de Python werd de Gondoletta aangelegd. Deze bootjes op de grote Siervijver waren bedoeld als tijdelijk testtraject voor het later te bouwen Fata Morgana, maar waren - vooral voor de ouderen - zo'n groot succes, dat de Gondoletta als zelfstandige attractie bleef bestaan.
1982-1991
Het park bouwde op het succes van de Python voort aan grootse attracties, vooral bedoeld voor adolescenten en (jonge) volwassenen. In 1982 vond de op dat moment grootste schipschommel ter wereld, de Halve Maen, in de Efteling een plaats, gevolgd door de wildwaterbaan Piraña (1983), de bobsleebaan Swiss Bob (1985) en de houten achtbaan Pegasus (1991). Attracties als Carnaval Festival (van Joop Geesink), Polka Marina, de Oude Tuffer (1984) en Monsieur Cannibale (1988) zorgden voor genoeg aanbod voor de andere doelgroepen van het park, waaronder voornamelijk gezinnen met kleine kinderen.
Daarna keerde de Efteling weer terug naar het sprookjesthema. Na een voorbereiding van meer dan vijf jaar door Ton van de Ven en zijn team werd in 1986 Fata Morgana geopend. Deze attractie is gebaseerd op de 'Sprookjes van 1001 Nacht'. In bijna één kilometer decor bewegen 140 verschillende poppen (animatronics). De Pagode brengt de bezoekers sinds 1987 naar een hoogte van 45 meter. In het Sprookjesbos verscheen na een lange tijd weer een nieuw sprookje: de Trollenkoning. Een geheel eigen Eftelingsprookje, het Volk van Laaf, werd in 1989 geschreven door Ton van de Ven. De attractie opende een jaar later.
In 1991 ontving de Efteling haar 50 miljoenste bezoeker sinds de opening in 1952.
Door de vele verzoeken van bezoekers om een kijkje achter de schermen van de Efteling te mogen nemen en de even zovele afwijzingen ervan, besloot de Efteling om zelf naar het publiek toe te gaan. Op 17 en 18 oktober 1982 vond een grote manifestatie plaats in De Werft in Kaatsheuvel waarbij het publiek kennis kon nemen met alle afdelingen van het park. Ter gelegenheid hiervan werden ongeveer zestig originele tekeningen van Anton Pieck tentoongesteld. Ook kon men maquettes van diverse attracties bewonderen, werden bouwtechnieken getoond en was het eerste prototype te zien van de bedelende Arabieren uit de vier jaar later te openen attractie Fata Morgana.
1992-2001
In 1992 ontving de Efteling de Applause Award. Met deze hoge toeristische onderscheiding van de International Association of Amusement Parks and Attractions (IAAPA) mocht de Efteling zich twee jaar lang het beste park ter wereld noemen.
In 1992 opende buiten het park het eerste onderdeel van het 'Wereld van de Efteling'-project (om het park geschikt te maken voor een bezoek van meerdere dagen): het Efteling Hotel. De achttien holes van het Efteling Golfpark en het Clubhuis werden officieel geopend in 1995. In 1996 opende het 'Huis van de Vijf Zintuigen', het entreegebouw met de onofficiële titel het grootste rieten dak ter wereld te hebben. In 2000 werden de Pardoespromenade en de Brink aangelegd. Daardoor ontstonden grote paden van de ingang naar het centrum van het park, die de bezoekers gemakkelijker naar de vier uithoeken van het park brengen.
In Droomvlucht, een darkride ontworpen door Ton van de Ven, is gebruikgemaakt van mythologische figuren als trollen, gnomen en elfjes. De attractie wordt al jaren door vele bezoekers beschouwd als de favoriete attractie. Deze attractie werd aanvankelijk bedacht als jubileumattractie bij het veertigjarig bestaan in 1992, maar door technische mankementen aan de gemotoriseerde karretjes, kon de attractie pas een jaar later worden geopend.
Gebaseerd op een oude kermisattractie ontwikkelde de Efteling samen met Vekoma in 1996 de attractie Villa Volta. Het park mocht er later in Hollywood de THEA-award voor ophalen. In 1998 opende Vogel Rok. De entree van deze achtbaan kreeg een vermelding in het Guinness Book of Records.
Het entertainment groeide jaar op jaar, met producties als 'Showtime met Pardoes' (1994), 'Samson en Gert' (1994-1997), 'Efteling Sprookjesshow' (1996-1997), 'Nieuwe Efteling Sprookjesshow' (1998-2001) en 'Efteling on Ice' (2001). Voor de laatste twee shows ontving de Efteling tweemaal de Big E-award, de internationale prijs van de IAAPA voor de beste parkshow ter wereld.
Voor het eerst in tien jaar verschenen in 1998 nieuwe sprookjesfiguren in het Sprookjesbos: Klein Duimpje en de Reus en Repelsteeltje maakten hun opwachting. Een jaar later werden twee sprookjes compleet gemaakt met de herberg van Tafeltje dek je en het kasteel van de Stiefmoeder van Sneeuwwitje waar een nieuwe toverspiegel te zien is. De oude spiegel in het Sprookjesmuseum verdween daarmee. Na twintig jaar keerde tevens de Chinese Nachtegaal terug, ditmaal in het paleis van de keizer. In 2001 kwam Raponsje in haar toren wonen.
Voor het eerst in haar bestaan was de Efteling in de winter van 1999/2000 gedurende 21 dagen geopend. Na een proef van drie jaar werd in maart 2002 besloten de Winter Efteling definitief op te nemen in het programma.
2002-2010
2002 - In het gouden jubileumjaar van de Efteling werd de zaal van het nieuwe Efteling Theater voor het eerst gebruikt. Een jaar later werd ze officieel geopend. Het theater was het eerste object van het nieuwe uitgaanscentrum 'Uitrijk'. In 2002 werd de 'Nieuwe Sprookjesshow' in het nieuwe theater vervangen door 'De Wonderlijke Efteling-show' met Hans Klok.
2003 - De 'Wonderlijke Efteling Show' werd aangepast en Hans Klok werd vervangen door Christian Farla.
Op de plek van het oude theater is het Zandsculpturenfestival Sprookjesstrand te zien. Daarnaast worden het nieuwe Anton Pieckplein en de foyer van het Efteling Theater geopend en krijgt het Theater zijn eigen restaurant. Dit restaurant kreeg de naam Theaterrestaurant Applaus. Vanaf november 2003 tot februari 2004 staat de musical Doornroosje op de planken van het Efteling Theater.
Ton van de Ven ging in januari 2003 met pensioen. Een nieuw team van Efteling-ontwerpers zorgt sindsdien voor de nieuwe attracties van het park. Zo werd onder andere PandaDroom (2002), de attractie in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds, getekend door ontwerpster Marieke van Doorn. Het nieuwe Anton Pieckplein (2003) en het Meisje met de Zwavelstokjes (2004) waren creaties van de jonge ontwerper Michel den Dulk.
2004 - Dit jaar werd het Efteling Museum geopend en het 25e sprookje werd geopend in het Sprookjesbos: Het meisje met de zwavelstokjes. Vanaf november 2004 tot 2 april 2005 staat de musical De Kleine Zeemeermin van Studio 100 op de planken van het Efteling Theater
2005 - De Efteling ontving de THEA Classic Award waarmee het park werd bekroond voor al het werk dat in meer dan vijftig jaar was verricht en waarvan meer dan 90 miljoen bezoekers al hebben genoten.
Vanaf 2005 was er een nieuwe Sprookjesshow ter ere van Hans Christian Andersen, vanwege zijn 200e geboortedag. Ook komt bij het Carnaval Festival Loeki de Leeuw er bij en staat er weer een musical op de planken, ditmaal Ti Ta Tovenaar van V&V Entertainment.
De laatste jaren heeft het park vooral zorg besteed aan infrastructurele zaken als pleinen, paden, hegjes, bloemperken, bordjes, horecapunten, etc. Tevens kregen attracties vernieuwende elementen. In 2005 werden bijvoorbeeld de voertuigen van de Python en de Swiss Bob vervangen door compleet nieuw ontworpen exemplaren. Ook kwam de figuur Loeki de Leeuw in verschillende scènes van de attractie Carnaval Festival te staan.
2006 - Voor het seizoen 2006 stond een nieuwe attractie in de planning: De Vliegende Hollander. Wegens technische problemen is de attractie pas in april 2007 open gegaan voor het publiek. In het museum van het park kon men de tentoonstelling over 25 jaar snelle attracties bezoeken. En na een succesvolle theatertour staat de musical Annie vanaf november 2006 tot maart 2007 op de planken van het Efteling Theater.
2007 - De Efteling bestaat 55 jaar en dat wordt gevierd met de nieuwe attractie De Vliegende Hollander en een nieuwe Parkshow; namelijk 'TiTa Tovenaar: Tika is Jarig' van V&V Entertainment. Ook wordt in het museum een tentoonstelling gegeven van het entertainment in de Efteling van de afgelopen jaren. De Vliegende Hollander wordt na de zomer weer gesloten vanwege noodzakelijke aanpassingen aan de baan. Vanaf 14 november 2007 tot maart 2008 staat de musical Assepoester (Cinderella) op de planken van het Efteling Theater.
2008 - In 2008 krijgt het park geen nieuwe attracties. Wel opent een nieuw horecapunt met de naam "De Flierefluiter" bij de Traptreintjes. In het Efteling Museum is een tentoonstelling ter ere van de vijftigste verjaardag van de Fakir. Een nieuwe tulp, genaamd Tulipa Efteling, kortweg de Eftelingtulp is gekweekt en te zien in het park. Ook is dit jaar begonnen met de bouw van het vakantiepark Bosrijk.
2009 - In het Sprookjesbos presenteert de Efteling het 26ste sprookje: Assepoester. In Ruigrijk wordt gebouwd aan een nieuw station voor de Stoomtrein, Station De Oost. Het nieuwe station met horeca opent aan het einde van het jaar voor het publiek, evenals de nieuwe verblijfsaccommodatie Efteling Bosrijk. In mei start de Efteling het SprookjesMysterie, een zoektocht naar zeven 'verdwenen sprookjes-elementen'. De attributen, waaronder de schatkist van de Draak en het mandje van Roodkapje, liggen verspreid door heel Nederland. Verder doet de Efteling in 2009 een bouwaanvraag voor Raveleijn, evenementenlocatie annex kantorencomplex.
2010 - Eind 2009 werd de houten achtbaan Pegasus gesloopt om plaats te maken voor de nieuwe houten tweelingachtbaan Joris en de Draak. De nieuwe attractie opent op 1 juli 2010. Tevens krijgt het Sprookjesbos een nieuwe bewoner, namelijk de Sprookjesboom, tussen het Meisje met de Zwavelstokjes en de Vliegende Fakir. In het najaar staat in Theater de Efteling de musical Kruimeltje op de planken, de eerste co-productie met Rick Engelkes Producties.
2011-heden
2011 - In 2011 werd Raveleijn geopend. Ook zijn er plannen voor de Kleren van de Keizer en Hartenhof.
Tijdlijn in jaartallen
N.B. Attracties die zijn vernieuwd of een toevoeging kregen, zijn cursief gezet.
1951
- Grote Speeltuin (tot 1989)
- Theehuis (tot 1975)
1952
- Opening Sprookjesbos
- Kasteel Doornroosje
- Grot Sneeuwwitje
- Herautenplein met Kikkerkoning en de Magische Klok
- Chinese Nachtegaal (tot 1979)
- Sprekende Papegaai
- Langnek
- Paddenstoelendorp
- Put van Vrouw Holle
- Kleine Boodschap (toiletten)
- Souvenirhuisje
- Kleuterbad (veranderd in 1989, verdwenen in 2003)
- Tennisbanen (tot begin jaren '80)
1953
- Rode Schoentjes
- Roodkapje in het bos (tot 1960)
- Café-Restaurant
- Zwembad (tot 1989)
- Roei- en kanovijver
- Siervijver
- EHBO-Post
1954
- Kogeloog (niet meer in park)
- Kinderspoor (verplaatst in 2000)
- Anton Pieckplein
- Magische Liefdesbron (werd de Dansende Dolfijn in 1964)
- Kanovijver
- Heksenpoort (ingang Sprookjesbos)
1955
- Hans en Grietje
- Stenen Kip (Anton Pieckplein)
- Ganzenhoedster (Anton Pieckplein)
- Ponymanege (gesloten in 1970)
- In Den Hoorn Des Overvloeds
- In Den Noordpool (gesloten in 1978)
- De Soete Inval I (naamsverandering in 1992/1993)
1956
- Ezeltje-strek-je (in speeltuin)
- Stoomcarrousel
1957
- Bruidskleed van Genoveva (gekleurde duiven)
1958
- Vliegende Fakir
- Klok 'Zwaan Kleef Aan' (Anton Pieckplein)
1959
1960
- Huisje grootmoeder Roodkapje
- Gekroonde Eend (Anton Pieckplein)
- Bungalow- en Recreatiepark 'Het Kraanven' (in 1985 failliet)
- De Smulpaap I (gesloten in 2002)
- Beeldje '10 jaar Kindervreugd'
1962
- Spiegeltje aan de Wand (tot 1999)
1963
- Sprookjesmuseum (tot 1999, nu te vinden in Efteling Museum)
1964
- Ponymolen (niet meer in park)
- Dansende Dolfijn (werd in 1970 de Zeemeermin)
- Stationkoffyhuis (gesloten in 1995)
1965
- De Kleyne Klaroen I (tot 2000)
- In De Gelaarsde Kat
1966
- De Indische Waterlelies
- Waterorgel
- Waterorgel-foyer
1967
- Wagen Gijs (Holle Bolle Gijs bij Langnek)
- Kogeloog (sluiting 2002)
1968
- Geeuwende Gijs (Holle Bolle Gijs bij Carrouselpaleis)
- Baby Gijsje (niet in park tussen 2001 en 2007)
1969
- Stoomtrein met locomotief 'Aagje'
- Visje Gijs (sinds 1985 op Wensbron)
1970
- De Zeemeermin
- Opa Gijs
1971
- Diorama
- Manege 'De Duykse Hoef'
- Moeder Gijs
1972
- Victoriaans Theater (nu het Carrouseltheater)
- Kabouterhuis
- Efteling ontvangt Pomme d' Or Award
- 't Gemack
1973
- Wolf en de Zeven Geitjes
- Boekanier/Kapitein Gijs met kanon
1974
- Sint Nicolaasplaets en Station Stoomtrein
- Stoomlocomotief 'Moortje'
- Holle boom met muziekkabouter
1975
- Restaurant 'Het Witte Paard' (ombouw van oude Theehuis)
- Grot van Sneeuwwitje (vernieuwing door Ton van de Ven)
1976
- Wankelbrug (verplaatst in 1983, weg sinds 1991)
1977
- In Den Ouden Marskramer (souvenirwinkel)
1978
- Het Spookslot
- Stoomlocomotief 'Neefje'
- De Witte Walvis
1979
- Draak Lichtgeraakt (vervangt de Chinese Nachtegaal)
- Langnek (vernieuwing door Ton van de Ven)
- Locomotief 'Neefje'
- Entreegebouw West
1980
- Kabouterdorp
- Radiografisch bestuurbare bootjes (verplaatst naar Python in 1983, verdwenen in 2006)
- Matroos Gijs
1981
- Python
- Gondoletta
- Game Gallery
- Kasteel Doornroosje (vernieuwing door Ton van de Ven)
- De Kurkentrekker (sluiting 2005)
- De Spreeuwenpot (werd in 1984 De Likkebaerd)
- Het Seylend Fregat
1982
- Schipschommel 'Halve Maen'
- Roeivijver (verplaatst naar Vonderplas, tot 2010)
1983
- Piraña
- Inca Gijs vervangt Visje Gijs
- Casa Caracol
1984
- Carnaval Festival
- Het Valies (souvenirwinkel)
- Polka Marina
- Oude Tuffer
- Ezeltje strek je (verplaatst naar Herautenplein)
- Herauten Magische Klok (vernieuwing door Ton van de Ven)
- Stoomtrein (verlenging traject met brug over Siervijver), waardoor er nu een ringlijn ontstaat
- De Piraat (tot 2008)
- De Likkebaerd (tot 2008)
1985
- Swiss Bob
- Wensbron
1986
- Fata Morgana
- De Bazaar (souvenirwinkel)
- De Oase
1987
- Pagode
- Toko Pagode
- Vliegende Fakir (vernieuwing n.a.v. betere tekeningen van Anton Pieck)
- De Steenbok
1988
- Trollenkoning
- Monsieur Cannibale
- Café-Restaurant (omgebouwd naar groot complex met meerdere restaurants)
- Tiroler Gijs
1989
1990
- Het Volk van Laaf
- Loetiek
- Lurk en Limoenhuys (sluiting: 2004)
1991
- Pegasus (tot 2009)
1992
- Efteling Hotel
- Locomotief 'Trijntje'
- 't Poffertje
- Efteling ontvangt Applause Award
- De Piecktuin (verkleining 1999)
1993
- Droomvlucht
- Dromerijen (souvenirwinkel)
- De Gulden Gaarde
- Nieuw groot parkeerterrein
- 't Korfje I (verplaatsing 1995, verdwijning 2000)
1994
- Kleuterhof
- De Soete Inval II
1995
- Kinder Avonturendoolhof
- Golfpark
- De Smaeckmaker (tot 2001)
- Efteldingen (souvenirwinkel)
1996
- Villa Volta
- Het Huis van de Vijf Zintuigen (entreegebouw)
- Nieuwe treintjes Python (in gebruik tot zomer 2005)
- De Meermin
1998
- Vogel Rok
- Klein Duimpje en de Reus
- Repelsteeltje
- Sprookjesbos Openluchttheater
1999
- Chinese Nachtegaal
- Herberg 'De Ersteling' (Tafeltje dek je)
- Kasteel stiefmoeder van Sneeuwwitje met toverspiegel
- Remise en Sprookjesstation
- 't Suykerhuys (sluiting 2010)
- Het attractiepark wordt verdeeld in vier rijken: Marerijk, Anderrijk, Ruigrijk en Reizenrijk
- De Bank (tot 2009)
2000
- Kinderspoor (verplaatst naar Siervijver)
- Pardoespromenade en Brink
- De Kleyne Klaroen II
- Prinses Pardijntje
- Villa Pardoes
2001
- Raponsje
- De Ballonvaarder
- Het Noorderlicht (tot 2007)
- Pardoes Beeld
2002
- PandaDroom
- De Octopus
- Panda (souvenirwinkel)
- Dak op Monsieur Cannibale
- Nijltje in het Teiltje
- Grootmoeders Keuken
- 't Korfje II
2003
- Efteling Theater (jaar eerder zaal al in gebruik)
- Anton Pieckplein (nieuw gedeelte)
- De Bremer Stadsmuzikanten (Anton Pieckplein)
- De Smulpaap II
- De Suykerbuyk
2004
- Efteling Museum
- Het Meisje met de Zwavelstokjes
- De Schatkist (pinautomaat)
2005
- Loeki de Leeuw in Carnaval Festival
- Nieuwe voertuigen Swiss Bob en Python
- De Kombuys
2006
- Vrouw Holle (uitbreiding met Vrouw Holle en haan)
- Diorama (vernieuwing)
2007
- De Vliegende Hollander
- Sprookjes Waterpret (tot 2009)
- Kindervreugd (vernieuwde speeltuin)
- Baby Gijsje (terugkomst)
2008
- Start van het FM-radiostation Efteling Radio (vanaf 2010 alleen via kabel en internet)
- De Flierefluiter
2009
- Assepoester
- Station De Oost (opening: 12 december 2009)
- De Hongerige Machinist (Friet en Snacks)
- De Verse Oogst (Lekker en Gezond concept)
- De Brutale Aap (Döner Kebab)
- De Rustende Reiziger (Petit Café)
- Efteling Bosrijk (opening: 11 december 2009)
- Kleyn Waerenhuys (souvenirwinkel, onderdeel van Bosrijk)
- Eethuys/Eethuysbar (horeca, onderdeel van Bosrijk)
- Badhuys (zwembad annex waterspeelplaats, onderdeel van Bosrijk)
- Huyskamer (lounge-ruimte, onderdeel van Bosrijk)
- De Regenboogvanger (pinautomaat, onthulling: 7 november 2009)
2010
- Sprookjesboom (opening: 1 april 2010)
- De Pennenveer (onthulling: 1 april 2010)
- Joris en de Draak (vervanging van verwijderde Pegasus, opening: 1 juli 2010)
- Nostalgische ijscokar
- UNOX Karren
2011
- Raveleijn
- Happiness Station
- Casa Caracol (vernieuwd)
- Toko Pagode (vernieuwd)
2012
- Aquanura (fonteinenshow, aangekondigd)
- Rijk der Fantasie (themagebied rond geplande attractie Hartenhof, aangekondigd)
- Polles Keuken (restaurant en snack-uitgifte, aangekondigd)
- De Nieuwe Kleren van de Keizer (nieuw sprookje in het Sprookjesbos, aangekondigd)
2015
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- Documentariaat De Efteling
| De Efteling |
|---|