Efteling

Efteling
Het Huis van de Vijf Zintuigen, de entree van de Efteling
Het Huis van de Vijf Zintuigen, de entree van de Efteling
Slogan	2015-heden: "Wereld vol wonderen" 2015: Echt waar 2014: Wereld vol verwondering ... - 2013: Sprookjes bestaan Jaren 90: Wereld vol wonderen
Locatie	Kaatsheuvel, Nederland
Eigenaar	Stichting Natuurpark de Efteling
Opening	31 mei 1952 (geschiedenis)
Seizoen	365 dagen per jaar geopend
Oppervlakte	72 ha (attractiepark) 276,1 ha (Wereld van de Efteling)
Bezoekers	5,18 miljoen (2017)
Medewerkers	2700 (2017)
Omzet	€ 190 miljoen (2016)
Winst	€ 22,4 miljoen (2016)
Attracties	62 (inclusief sprookjes in het Sprookjesbos) in totaal
	6, waarvan 1 tweelingachtbaan achtbanen
	3 waterattracties
	4 darkrides
Internet	Website
RCDB	Efteling op RCDB

De Efteling is een attractiepark en recreatiecomplex in Kaatsheuvel, een dorp in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Naast het attractiepark omvat de hele Wereld van de Efteling een theater (Efteling Theater), twee hotels (Efteling Hotel en Efteling Loonsche Land), twee vakantieparken (Efteling Bosrijk en Efteling Loonsche Land) en een golfpark (Golfclub Efteling). Het is qua bezoekersaantallen en oppervlakte het grootste attractiepark van de Benelux. De Efteling is ook een van de 25 meest bezochte themaparken in de wereld en was in 2017 na het Franse Disneyland Paris en het Duitse Europa-Park het meest bezochte pretpark van Europa. In dat jaar bezochten 5,18 miljoen mensen het park. De Efteling is onderscheiden met diverse prijzen, waaronder de Pomme d'Or voor het "beste recreatiepark van Europa" (1972) en de IAAPA Applause Award voor het "beste pretpark ter wereld" (1992). De Efteling is sinds 1 april 2010 het hele jaar door geopend.

Als officiële openingsdatum wordt 31 mei 1952 aangehouden. De geschiedenis van het park gaat echter terug tot de jaren dertig, toen op de plaats van het huidige park een sport- en wandelpark werd geopend. Hoewel het park in de beginjaren voornamelijk was bedoeld voor ouders met kinderen tot circa twaalf jaar, heeft de Efteling zich inmiddels ontwikkeld tot een themapark voor alle leeftijden. Het is gegroeid van een natuurpark met speeltuin, roeivijvers en een theehuis tot een attractiepark inclusief achtbanen van wereldwijd opererende bedrijven als Vekoma, Intamin AG, B&M (Bolliger & Mabillard) en GCI (Great Coasters International).

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van de Efteling voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Ontstaan en ontwikkeling

De Efteling is een van de oudste nog geopende themaparken ter wereld: de Efteling werd officieel op 31 mei 1952 geopend met het Sprookjesbos. De wortels van het huidige park liggen echter in het jaar 1935, toen het R.K. Sport- en Wandelpark op 19 mei officieel geopend werd. De plannen om een sportpark aan te leggen ontstonden in 1933 en werden geïnitieerd door pastoor De Klijn en kapelaan Rietra. Dit plan is later uitgebreid met een speeltuin en theehuis.

De tentoonstelling De Schoen '49 in 1949 was de aanzet tot verdere uitbreiding van het park en er werden daartoe grote stukken grond aangekocht. De toegangspoort voor de tentoonstelling zou nog lang in gebruik blijven als entree van eerst het sportpark, en later de Efteling zelf.

In 1950 werd de Stichting Natuurpark de Efteling opgericht door de toenmalige burgemeester van Loon op Zand, Reinier van der Heijden, samen met de cineast Peter Reijnders en Anton Pieck. Het doel van de stichting was: "de lichamelijke ontwikkeling en ontspanning van de inwoners der gemeente Loon op Zand en de bevordering van het toerisme naar en binnen de gemeente, een en ander in katholieke geest". Reijnders was benaderd voor de technisch creatieve invulling. Deze wist Anton Pieck te strikken voor het ontwerpen van het Sprookjesbos. Reden voor de oprichting van de Stichting Natuurpark Efteling was dat de plaatselijke economie te veel afhankelijk was van de schoen- en leerindustrie.

Binnen een tijdsbestek van twee jaar werden tien sprookjes in het park gerealiseerd: het Kasteel van Doornroosje, het Kabouterdorp, Langnek, de Sprekende Papegaai, de Chinese Nachtegaal (in 1979 vervangen door Draak Lichtgeraakt maar in 1999 in een uitgebreidere versie teruggekeerd), de Put van Vrouw Holle, Kleine Boodschap, de grot van Sneeuwwitje en op het Herautenplein De Kikkerkoning en de Magische Klok. Later zouden nog meer uitbreidingen volgen in het Sprookjesbos, met onder andere de sprookjes Roodkapje (1960), de kleine zeemeermin (1970), het meisje met de zwavelstokjes (2004), de nieuwe kleren van de keizer (2012) en Pinokkio (2016).

Eerste attracties

Op 11 mei 1956 opende de Efteling de Stoomcarrousel, de eerste grote attractie buiten het Sprookjesbos. Een andere nieuwigheid was in 1959 de bekende Hollebolle Gijs: een prullenbak in de vorm van een sprookjesfiguur, die telkens "Papier hier! Papier hier!" zegt en na het deponeren van rommel "Dank-u-wel!". In het gehele park zijn tegenwoordig twaalf Holle Bolle Gijzen te vinden.

Ter ere van de vijftiende verjaardag van de Efteling werd het sprookje De Indische Waterlelies, dat Koningin Fabiola van België in 1955 had geschreven als een van de twaalf sprookjes in de bundel "Los doce Cuentos maravillosos", gerealiseerd in het Sprookjesbos.

Een van de belangrijkste personen in de Efteling-geschiedenis was ontwerper Anton Pieck, die vanaf de opening tot midden jaren zeventig voor het park werkte. Het sprookje van de wolf en de zeven geitjes was het laatste ontwerp van zijn hand. Hij werd als hoofdontwerper opgevolgd door Ton van de Ven. Deze werkte al sinds 1965 bij de Efteling en zijn werk behaagde Pieck. Voortbordurend op de formule van Pieck groeide de Efteling mede door de visie en ontwerpen van Ton van de Ven uit tot een volwaardig park dat zich ook op attractiegebied kon en kan meten met andere grote parken.

Van Sprookjesbos naar attractiepark

Kort voor en tijdens de jaren tachtig was sprake van een omslagpunt in het beleid van de Efteling. In de jaren zeventig had de Efteling te maken met teruglopende bezoekersaantallen en een grotere concurrentie en om dit op te lossen werd onder andere besloten de doelgroep uit te breiden. In 1978 vond de opening van het Spookslot plaats, de eerste attractie die volledig van de hand van Ton van de Ven was. Een nog grotere nieuwigheid werd geopend in 1981: de stalen achtbaan de Python. Met zijn 750 meter was het indertijd de grootste stalen achtbaan op het Europese vasteland. Snelheden tot 75 km/h konden worden bereikt, het hoogste punt is 29 meter. De Python heeft vier inversies: twee loopings en twee kurkentrekkers.

In de jaren daarna werd de Efteling verder uitgebreid met attracties die vaak niet alleen mooi aangekleed waren maar ook spannende elementen hadden. In 1982 werd de op dat moment grootste schipschommel ter wereld, de Halve Maen, geopend. Daarna volgden de wildwaterbaan Piraña en de bobsleebaan Swiss Bob. De 'spectaculaire attracties' werden gecompenseerd door andere attracties zoals de darkride Carnaval Festival en Monsieur Cannibale - beide gelegen in het tegenwoordige Reizenrijk. Vooral die eerste attractie - bedacht door Joop Geesink en gebaseerd op de Disney-attractie It's a Small World - stond in contrast met de andere attracties door de felle kleuren en het uiterst vrolijke thema. De attractie was desondanks erg populair en het personage Jokie de Pretneus was jarenlang niet alleen de mascotte van de attractie, maar van de gehele Efteling.

Na een periode vol investerings- en vernieuwingsdrang keerde de Efteling zo halverwege de jaren 80 toch weer terug naar het bekende sprookjesthema. De grote attractie van het jaar 1986 was de darkride Fata Morgana, een aaneenschakeling van scènes in oosterse, Arabische stijl. Een jaar later verscheen een andere attractie met een oosters thema: de Pagode, een uitzichttoren met een hoogte van maximaal 45 meter. Ook in het Sprookjesbos werd geïnvesteerd: de Trollenkoning verscheen in 1988 in het Sprookjesbos. Twee jaar later kreeg een ander Eftelingsprookje zelfs een eigen gebied in het park. Het Volk van Laaf, een idee van Ton van de Ven, woont sinds 1990 in het Lavenlaar. Een jaar eerder had ontwerper Henny Knoet de nieuwe mascotte van het park geïntroduceerd: de tovernar Pardoes.

In 1991 werd de houten achtbaan Pegasus geopend en ontving de Efteling haar 50 miljoenste bezoeker sinds de opening in 1952. Een jaar later bestond het park 40 jaar en had de darkride Droomvlucht moeten worden geopend. Die datum werd niet gehaald, uiteindelijk kon de attractie pas een jaar later openen. Ondanks het niet-openen van Droomvlucht in 1992 viel er toch een positief punt voor de Efteling te noemen: het park ontving de Applause Award en mocht zich twee jaar lang het beste attractiepark ter wereld noemen. In 1996 werd het eerste madhouse ter wereld, genaamd Villa Volta, in de Efteling geopend. Hiervoor werd een publieksprijs ontvangen. In 1998 volgde de volgende nieuwe attractie: de overdekte achtbaan Vogel Rok. Tussen 1996 en 2000 was de Efteling zijdelings betrokken bij plannen om een darkride in de binnenstad van Den Haag te bouwen. Het project, Dutch History, ging om diverse redenen niet door.

In 2002 vierde de Efteling haar 50-jarig jubileum met de opening van een theater en de 3D-bioscoop "PandaDroom". PandaDroom werd gerealiseerd in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds en toont op een scherm van 9 bij 20 meter een driedimensionale animatiefilm die met een speciaal brilletje "uit het scherm" lijkt te komen. In 2003 werd het Anton Pieckplein vernieuwd, een project van de ontwerper Michel den Dulk. Op 15 december 2004 opende de Efteling haar 25e sprookje in het Sprookjesbos: Het meisje met de zwavelstokjes, ter gelegenheid van het 200e geboortejaar van de schrijver Hans Christian Andersen in 2005. Vervolgens werd in 2009 het sprookje Assepoester aan het Sprookjesbos toegevoegd, naast Sneeuwwitje op het herautenplein. Ook in 2010 is er een sprookje bijgekomen: de sprookjesboom uit de gelijknamige kinderserie.

Met circa 4,7 miljoen bezoekers in 2015 was de Efteling het best bezochte attractiepark van Nederland. De grootste concurrenten in de Nederlandse markt waren dat jaar Duinrell met 1,4 miljoen bezoekers, Attractiepark Slagharen met 997 duizend bezoekers en Walibi Holland met 860 duizend bezoekers. Op de Europese ranglijst nam de Efteling de vierde plaats in, na respectievelijk het Disneyland Park bij Parijs met 10,4 miljoen bezoekers, Europa-Park in de Duitse plaats Rust met 5,5 miljoen bezoekers en Tivoli in Kopenhagen met 4,7 miljoen bezoekers. Wereldwijd stond de Efteling op de 24e plaats.

Recente geschiedenis

In 2007 opende de Efteling de attractie De Vliegende Hollander in het Ruigrijk. Oorspronkelijk zouden de eerste bootjes het gebouw op 16 april 2006 verlaten, maar de opening werd uitgesteld vanwege een probleem met de takelhelling. De attractie werd een jaar later, eind maart 2007, onder veel mediabelangstelling geopend. Vanaf 1 april 2007 konden de bezoekers de attractie gebruiken. De attractie sloot echter later in het seizoen weer vanwege een grote technische storing om pas vanaf de start van seizoen 2008 weer open te gaan voor publiek. De attractie is een waterachtbaan, dat wil zeggen een combinatie van een achtbaan en een "splash" in het water. Na een gethematiseerde wachtrij en een darkridegedeelte met verschillende scènes (waaronder "varen op open zee") gaat het de takelhelling op om vervolgens na een achtbaangedeelte de voormalige kanovijver in te duiken. De Vliegende Hollander staat tegenover de plaats waar de houten achtbaan Pegasus stond, in het Ruigrijk. De kosten van deze attractie bedroegen 21 miljoen euro waarmee de attractie niet alleen de grootste, maar ook de duurste is in de geschiedenis van de Efteling, en in de hele Benelux.

In 2007 werd aan het zogenaamde Dwarrelplein een kleine nieuwigheid geopend: de waterattractie Sprookjes Waterpret. Deze is later weer afgebroken. Twee jaar later was de 100 miljoenste bezoeker sinds de opening van het park in 1952 een feit.

De Efteling voegt steeds uitbreidingen toe aan het Sprookjesbos. In 2008 werden twee nieuwe presentaties aangekondigd: Assepoester en de Sprookjesboom, bekend van het gelijknamige programma door Efteling Media. De uitbeelding van Assepoester werd ontworpen door Karel Willemen - eerder bekend van de Vliegende Hollander, de nieuwe Bobkarretjes, de nieuwe Pythontreinen en de vernieuwde wachtrij van Vogel Rok - die het sprookje heeft vormgegeven als het statige landhuis van de stiefmoeder van Assepoester. Het landhuis is gelegen achter de Kleyne Klaroen, een klein horecapuntje aan het Herautenplein. De Sprookjesboom opende op 1 april 2010.

De allereerste ontwerper voor attracties in de Efteling was Anton Pieck, die vooral het sprookjesbos ontworpen heeft. De opvolger van Anton Pieck was Ton van de Ven. Van de Ven heeft veel bekende attracties in de Efteling ontworpen, onder andere Fata Morgana, Droomvlucht, Villa Volta en Vogel Rok. Nadat Ton van de Ven afscheid van het park nam kwam er een ontwerpafdeling met de naam Design & Development. Een van de leidende ontwerpers in dit team is Karel Willemen. Willemen heeft onder andere de Vliegende Hollander, Joris en de Draak (houten race-achtbaan), Assepoester, de nieuwe trein voor de Python en de nieuwe gondels van de Bob ontworpen. Ook het nieuwe vakantiepark Bosrijk is voor een deel door Willemen ontworpen.

Op 1 juli 2010 opende de houten race-achtbaan Joris en de Draak in de Efteling; een unieke dubbele achtbaan met een topsnelheid van 75 kilometer per uur. Joris en de Draak staat op de plek van de voormalige houten achtbaan "Pegasus". Midden in de achtbaan verrijst een ruim tien meter hoge draak, die een van de publiekstrekkers van de achtbaan vormt. De attractie is gebouwd door de fabrikant GCI.

In 2011 opende Raveleijn, een nieuwe attractie aan het Ton van de Ven-plein, ontworpen door Sander de Bruijn. Het omvat een groot openluchttheater, een horecavoorziening en kantoren. Er is daaromheen een groot project opgezet. Raveleijn bevat daardoor een boek van Paul van Loon, een tv-serie en een Efteling-show.

In 2012 vierde de Efteling haar 60-jarig jubileum; oorspronkelijk was het de bedoeling dat ter gelegenheid daarvan de attractie Hartenhof zou openen. Dit zou een darkride worden die zich moest kunnen meten met Droomvlucht en Fata Morgana. De attractie zou centraal in het park gebouwd worden, zodat het een nieuw Efteling-icoon kan worden. De openingsdatum werd om technische redenen echter uitgesteld. Het pannenkoekenrestaurant, Polles Keuken, is wel geopend. Ook keerde Jokie terug als vervangende gastheer van Loeki in het Carnaval Festival. Vanwege het jubileum werd bovendien Aquanura gebouwd, een fonteinenshow in de voormalige Roeivijver. Aquanura behoort naast Dubai en Las Vegas tot de grootste fonteinenshows ter wereld. Eind 2012 deed bij tien attracties in het park de baby switch zijn intrede. Ook opende een nieuw sprookje: De nieuwe kleren van de keizer.

In 2013 werd de parkshow Raveleijn vernieuwd, in samenwerking met het park Puy du Fou. Het sprookje Langnek werd opgeknapt. Ook kregen Droomvlucht en Fata Morgana een onride-foto, en Droomvlucht werd in een nieuw jasje gestoken met vernieuwde wachtrij, baandelen en nieuwe trollen en elfjes.

In 2014 werden restaurant het Witte Paard en de Piraña gerenoveerd en teruggebracht naar hun oude staat. Ook werden er twee nieuwe shows van Aquanura geïntroduceerd: een standaardshow en een show voor speciale evenementen, die werd ontwikkeld in samenwerking met DJ Tiësto.

In 2015 trok de Efteling 36 miljoen euro uit voor de nieuwe duikachtbaan Baron 1898 en een uitbreiding van Efteling Bosrijk met 400 bedden. Daarnaast werd ook de Game Gallery vernieuwd.

Op 24 maart 2016 opende het park het 29e sprookje in het Sprookjesbos: Pinokkio.

In het najaar van 2015 is de Efteling begonnen met de ontwikkeling van een tweede vakantiepark. In het Loonsche Land, een aan de Efteling grenzend natuurgebied van ruim 8 hectare, wordt ongeveer 30 miljoen euro gestoken in accommodaties waar in een vijf verdiepingen tellend appartementencomplex en 90 losse huisjes in totaal 1000 bedden moeten komen te staan. Het nieuwe vakantiepark opende op 31 mei 2017 zijn deuren.

Een nieuwe attractie, waar al vaker over te horen was, is Hartenhof. Deze attractie zou 42,5 miljoen euro gaan kosten en moest vóór 2020 gerealiseerd worden. Geruchten dat de attractie omgedoopt zou zijn tot Symbolica wilde de Efteling in 2015 nog niet bevestigen. In januari 2016 maakte de Efteling echter bekend dat de nieuwe attractie voluit Symbolica: Paleis der Fantasie zou gaan heten en met oog op het 65-jarig jubileum van het park tóch voor 2017 gepland stond. De attractie opende uiteindelijk haar deuren op 1 juli 2017.

Sfeer

Toen de Efteling in de jaren 50 haar deuren opende, hanteerde ze een duidelijk herkenbare stijl. Verwijzend naar de tekeningen van Anton Pieck waren de gebouwtjes en taferelen gebouwd in een sprookjesachtige en typische stijl. In de typografie werd er veel gebruikgemaakt van het speciale lettertype dat Anton Pieck zelf had ontworpen. Als kleuren werden vooral "Piecks rood", "Piecks groen" en "Piecks oker" gebruikt: kleuren waarvan het leek of ze in loop der tijd vervaagd waren.

Door de jaren heen heeft de Efteling ook andere stijlen in huis gehaald. De Python is hier een goed voorbeeld van, maar ook buitenlandse invloeden (zoals de 'Thaise' Pagode en Piraña uit de tijd van de Azteken) kwamen het sprookjespark binnen. Toch probeert de Efteling nog regelmatig de Pieckstijl te hanteren.

Het uiterlijk van de Efteling werd vooral bepaald door de sfeer van de ontwerpen en de architectuur van de attracties in de bosrijke omgeving. Een van de voorwaarden die Anton Pieck stelde, was het gebruik van authentieke materialen, zodat de gebouwtjes zouden worden opgetrokken in steen en hout in plaats van decors van bordkarton. De romantische stijl van Anton Pieck, met een nostalgische hang naar het verleden, vormde de basis waarop bijna alle bestaande attracties gebaseerd zouden worden. Vooral het sprookje Het meisje met de zwavelstokjes is door Michel den Dulk op een typische Pieck-sfeer vormgegeven. Sinds circa 2005 is de Efteling steeds meer van de Anton Pieck-stijl afgestapt. Nieuwe stijlen worden zichtbaar (met name in het parkdeel Ruigrijk), waaronder die van ontwerper Karel Willemen. Eind 2008 kondigde de Efteling een nieuwe attractie 'Raveleijn' aan, die weer is geïnspireerd op de oorspronkelijke stijl van Anton Pieck.

In 1999 werden in het hele park muziekluidsprekers geplaatst voor meer sfeer in het park. In 2005 heeft Maarten Hartveldt voor het gehele park nieuwe muziek gecomponeerd die gebaseerd is op een centraal thema. Zijn symfonische composities zijn te horen in Het Huis van de Vijf Zintuigen, het Marerijk, Ruigrijk, Reizenrijk, Anderrijk, op de parkeerplaats, het Carousselplein en het Dwarrelplein. In 2012 werd op Promenade en Brink het oude muziekthema van René Merkelbach teruggeplaatst. Voor het 65-jarige jubileum in 2017 verdwijnt de parkmuziek van Hartveldt om plaats te maken voor nieuwe muziek, gecomponeerd door Merkelbach.

De Wereld van de Efteling

De Efteling bestaat uit meer dan het attractiepark, dat op zijn beurt ook weer is ingedeeld in verschillende delen. Het gehele complex omvat een theater (Efteling Theater), twee hotels (Efteling Hotel en Efteling Loonsche Land), twee vakantieparken (Efteling Bosrijk en Efteling Loonsche Land) een golfpark (Efteling Golfpark), een vakantieverblijf voor zieke kinderen (Villa Pardoes) en een natuurgebied (het Loonsche Land).

Efteling Park

Het park heeft een oppervlakte van 72 ha en bestaat uit 5 themagebieden ("Rijken"), die elk naar een ander thema zijn vormgegeven: Marerijk, Anderrijk, Reizenrijk, Ruigrijk en Fantasierijk. In het midden van het park vindt men het Paleis der Fantasie. Rondom het paleis bevinden zich vijf hoofdgebieden:

Zie Lijst van attracties in de Efteling voor een overzicht van alle attracties.

Fantasierijk

Fantasierijk, ook wel het Rijk der Fantasie genoemd, is gebaseerd op de wereld van Pardoes. Het Rijk der Fantasie is het themagebied bij de hoofdentree en centraal in de Efteling gelegen, waar de attractie Symbolica en pannenkoekenrestaurant Polles Keuken de belangrijkste onderdelen van zijn. In dit themagedeelte komen ook de shows en parades langs.

Sinds het najaar van 1995 is het Huis van de Vijf Zintuigen in gebruik als toegangsgebouw van het attractiepark de Efteling. Het werd officieel geopend in 1996 en werd ontworpen door Ton van de Ven. Het Huis van de Vijf Zintuigen doet ook dienst als toegangspoort voor het Efteling Theater. Voor die tijd lag de ingang westelijker en grensde hij aan het toenmalige Westerpark, het huidige Marerijk.

Na het Huis van de Vijf Zintuigen volgt een groot plein dat overgaat in de Pardoes Promenade, een 21 meter brede laan van 270 meter lang, waaraan onder andere de Swiss Bob en het Sprookjesbos zijn gelegen. Deze werd tijdens de winter van 2000 aangelegd en komt uit op het Hartenhofplein bij de attractie Symbolica.

Attracties

• Symbolica (darkride)

Entertainment

• Aquanura (water- en lichtshow)
• Symbolicabewoners (Pardoes, Pardijn en O.J. Punctuel (Meet & Greet)

Marerijk

Het Marerijk ligt in het westen van het park en is het meest sprookjesachtige themagebied vol klassieke sprookjes. Dit gebied is dan ook vooral gericht op de kleinere kinderen. Het rijk grenst in het oosten aan het Reizenrijk en in het zuiden aan het Anderrijk. In het Marerijk ligt een van de twee opstapplaatsen voor de stoomtrein. Het rijk grenst aan de Pardoes Promenade, waardoor het Sprookjesbos direct te bereiken is.

De ontstaansgeschiedenis van de Efteling ligt in het Marerijk, waar in 1952 het Sprookjesbos werd geopend, waarin tien sprookjes werden uitgebeeld. In 1990 werd het Volk van Laaf aangelegd, een fictief dorpje waar de bezoeker kennismaakt met de Laven. Het dorpje is zowel vanaf de grond als vanuit de monorail te bezichtigen. Droomvlucht opende in 1993, een jaar na de oorspronkelijk geplande opening ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum van de Efteling. De attractie is een darkride tussen kastelen met trollen, bosgeesten en elfen. In 1996 opende Villa Volta haar deuren. In dit vervloekte huis is onder boven en boven onder. Het was het allereerste madhouse in de wereld.

In het Marerijk ligt ook het Anton Pieckplein, dat in 2003 is gerenoveerd en uitgebreid met het Efteling Museum dat aan de rand van dit plein ligt. Het Ton van de Venplein, vernoemd naar de Efteling-ontwerper, is een centraal plein in het Marerijk. Dit plein herbergt een drietal attracties: Villa Volta, Droomvlucht en Raveleijn. Tevens is hier de hoofdopstapplaats te vinden voor de stoomtrein. Tussen Villa Volta en Droomvlucht is er een middeleeuwse openluchtarena waar dagelijks nieuwe, grote parkshows plaatsvinden.

Attracties

• Sprookjesbos (het zes hectare grote Sprookjesbos van de Efteling is een wandeling door verschillende sprookjesverhalen)
• Stoomtrein
• Droomvlucht (darkride)
• Villa Volta (madhouse)
• Volk van Laaf (monorail)
• Anton Pieckplein (op het plein bevinden zich zes draai- en zweefmolens, acht sprookjes en diverse eetgelegenheden en terrasjes)
• Efteling Museum
• Stoomcarrousel (draaimolen)
• Diorama (miniatuurpresentatie door Anton Pieck)

Entertainment

• Raveleijn (theater)
• Sprookjesboom (openluchttheater)
• De Sprookjessprokkelaar (live entertainment)
• Sprookjesbosbewoners (Meet & Greet)
• De Ruiters van Raveleijn (Meet & Greet)

Anderrijk

Het Anderrijk ligt in het zuiden van het park en is onder te verdelen in kleinere gebieden. Het gebied is gethematiseerd naar verschillende landen, waaronder Zwitserland, Mexico en het Midden-Oosten. In 1978 opende het Spookslot als eerste grote attractie buiten het Sprookjesbos. Vijf jaar later werd het parkdeel uitgebreid met de Piraña, een naar de beschavingen van Midden- en Zuid-Amerika gethematiseerde wildwaterbaan, gevolgd door de Swiss Bob (1985), een Zwitserse bobsleebaan met een topsnelheid van 60 km/u. In 1986 opende de Fata Morgana, gebaseerd op de verhalen uit Duizend-en-een-nacht. De voorlopig laatste toevoeging vond in 2002 plaats, toen de Efteling in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds de 3D-bioscoop PandaDroom realiseerde.

Attracties

• Fata Morgana (darkride)
• Bobbaan (achtbaan)
• PandaDroom (3D-film)
• Spookslot (spookhuis)
• Piraña (wildwaterbaan)

Reizenrijk

Het Reizenrijk ligt in het noorden van het park en heeft veel gelijkenissen met het Anderrijk. Door het rijk rijdt de stoomtrein, die met een brug de Gondolettavijver oversteekt. In het Reizenrijk liggen twee restaurants, waarvan een uitzicht biedt op de vijver met de Gondoletta.

In 1981 opende de Gondoletta, waarbij bezoekers in een tow boat ride een tocht over een grote vijver maken. De attractie was bedoeld als test voor de Fata Morgana (Anderrijk), maar bleek succesvol genoeg om te blijven bestaan. In 1984 volgde Carnaval Festival, een door Joop Geesink ontworpen overdekte attractie waarbij de bezoeker een ritje maakt langs 270 poppen uit 15 landen. Sinds de komst van de Pagode (1987) kan de bezoeker op een hoogte van 45 meter een uitzicht over het hele park worden geboden. In 1988 werd Monsieur Cannibale gebouwd, waar bezoekers in kookpotten worden rondgedraaid. De attractie is sinds 2002 overdekt met een rieten dak. De recentste aanwinst in het Reizenrijk is de overdekte achtbaan Vogel Rok (1998), gebaseerd op de verhalen van Sinbad de Zeeman. Verder zijn er voor (kleine) kinderen de Kleuterhof en het Avonturendoolhof.

Attracties

• Gondoletta (rondvaart door de tuin van de Efteling)
• Pagode (uitkijkplatform)
• Avonturendoolhof
• Monsieur Cannibale (theekopjesattractie)
• Carnaval Festival (darkride)
• Vogel Rok (overdekte achtbaan)
• Kleuterhof (speeltuin)

Entertainment

• Jokie en Jet (Live entertainment)

Ruigrijk

Het Ruigrijk ligt in het oosten van het park en grenst in het noorden aan het Reizenrijk en in het westen aan Anderrijk. In dit rijk zijn de spectaculaire attracties van de Efteling te vinden. Ruigrijk is een themagebied vol met verschillende volksverhalen. Sinds de komst van de Vliegende Hollander kent het gebied een duidelijk aanwezig zeevaartsthema. Eind december 2009 werd een opstapstation voor de stoomtrein met de naam "Station de Oost" toegevoegd, een groot 19e-eeuws gebouw compleet met eetgelegenheden en fontein dat aan de Nederlandse Koloniën doet denken.

Attracties

• Python (stalen achtbaan)
• Joris en de Draak (houten tweelingachtbaan)
• De Vliegende Hollander (waterachtbaan en darkride)
• Baron 1898 (dive-coaster)
• Game Gallery (arcadespellen)
• Kinderspoor (traptreintjes)
• De Halve Maen (schommelschip)
• Oude Tuffer (rondrit)
• Polka Marina (rupsbaan)
• Stoomtrein

Horeca en winkels

Jaar	Omzet horeca
2005	€ 45,0 miljoen
2006	€ 48,1 miljoen
2007	€ 45,0 miljoen
2008	€ 46,4 miljoen
2009	€ 36,8 miljoen
2010	€ 44,3 miljoen
2011	€ 50,1 miljoen
2012	€ 56,1 miljoen
2013	€ 52,0 miljoen
2014	€ 56,1 miljoen
2015	€ 52,0 miljoen
2016	€ 66,5 miljoen

De Efteling heeft ongeveer 25 horecagelegenheden in het park. Het aanbod loopt uiteen van grote en kleine snacks tot snacks en gerechten uit de Mexicaanse (Casa Caracol), Italiaanse (Octopus), Aziatische (Toko Pagode) en oud-Nederlandse keuken ('t Gebraad). De meeste restaurants sluiten wat betreft aankleding en assortiment aan op het themagebied of de attractie(s) waar ze in of bij liggen. Zo wordt in het Ruigrijk, waar enkele maritieme attracties staan, vis verkocht bij Meermin. Aan en in de omgeving van het Anton Pieckplein worden veel traditionele producten verkocht, variërend van poffertjes en pannenkoeken tot suikerspinnen en zuur- en kaneelstokken.

De horeca in het Reizenrijk is voornamelijk geconcentreerd in één complex dat de naam 'Panorama' draagt. In 2016 bestaat het uit vier verschillende onderdelen: Panorama à la carte, Panorama self service, Panorama Arrangementen en Panorama Kiosk. Panorama à la carte, 't Poffertje, Het Wapen van Raveleijn en Polles Keuken (pannenkoekenrestaurant) zijn de bedieningsrestaurants in het park. Naast de genoemde restaurants in het Reizenrijk zijn er het Witte Paard, de Gulden Gaarde (beide Marerijk) en de Octopus (Anderrijk) voor zelfbediening.

Het Efteling Theater, dat geen onderdeel meer van het park vormt maar er los van staat, heeft een eigen eetgelegenheid, Theaterrestaurant Applaus. Tussen het Efteling Hotel en speeltuin de Kleuterhof, maar wel binnen de parkhekken, bevindt zich het snackpunt 't Korfje.

De horeca in de Efteling was in 2015 goed voor een omzet van 52 miljoen euro. De horeca omzet is in 2016 met 27,9% gestegen tot 66,5 miljoen euro ten opzichte van 2015. In 2016 stond de Efteling op de 26e plaats van de grootste Nederlandse horecabedrijven. De 56,1 miljoen euro omzet in 2014 kon onderverdeeld worden in 42,53 miljoen euro uit eten en drinken en 13,58 miljoen euro uit logies.

Naast horecagelegenheden heeft het park meerdere souvenirwinkels. Bij het entreegebouw bevindt zich sinds 1995 de grootste souvenirshop van het park, Efteldingen. Het merendeel van de souvenirwinkels bevindt zich in het Marerijk, dat in totaal vier van zulke verkooppunten herbergt waaronder de Loetiek, Marskramer en Dromerijen bij de uitgang van Droomvlucht. Tot slot zijn er Jokies Wereld naast Carnaval Festival, de Panda bij PandaDroom en de Bazaar bij de uitgang van Fata Morgana. De souvenirwinkels bij de attracties verkopen naast algemene souvenirs van het park ook souvenirs in de stijl van de attractie. Het park biedt de mogelijkheid om souvenirs na aankoop naar de uitgang van het park, Efteling Bosrijk, het Efteling Hotel of Efteling Loonsche Land te laten brengen.

Efteling Theater (Uitrijk)

Het Uitrijk ligt in het zuidwesten van het park, nabij de ingang. Dit rijk bestaat voornamelijk uit het Efteling Theater, waar de grote musicalvoorstellingen worden gegeven. Het Efteling Theater is ook buiten de parkopeningsuren toegankelijk voor bezoekers en kan bezocht worden zonder kaartje voor het attractiepark. De afgelopen jaren waren er musicals van onder andere The Sound of Music en Doornroosje. Het Huis van de Vijf Zintuigen (de ingang van het park) hoort ook bij het Uitrijk. Deze prominente toegangspoort staat sinds 1996 in de Efteling.

Efteling Hotel

Het Efteling Hotel is een 4-sterrenhotel. Het hotel is in 1992 geopend en telt 123 kamers en 22 themasuites zoals de Doornroosje of De Vliegende Hollander Suite. Het hotel bevindt zich in Kaatsheuvel op de splitsing van de Europalaan en de Midden-Brabantweg (N261).

Efteling Bosrijk

Efteling Bosrijk is een vakantiepark van 17 hectare groot en bestaat uit 203 Dorpshuysen, Boshuysen en appartementen in het Landhuys of Poorthuys, geschikt voor 4, 6, 8, 12 of 24 personen. Enkele huisjes en appartementen hebben speciale voorzieningen voor gehandicapten. Ook is er in het park een grand café en een waterspeelplaats voor kinderen te vinden. In totaal zijn er ongeveer 1550 bedden en de thematisering en entertainment staan in het teken van Klaas Vaak. Het park is op 12 december 2009 geopend.

Efteling Loonsche Land

De Efteling blijft de overnachtingsmogelijkheden uitbreiden. In Efteling Loonsche Land, gelegen aan de rand van een natuurgebied, verrees een hotel met plaats voor 400 gasten in 4-, 5- en 6-persoonskamers. Heide-, duin- en boshutten voor 4, 6 of 12 personen bieden samen plaats aan nog 600 gasten. Met deze uitbreiding komt het aantal bedden binnen de Wereld van de Efteling op een aantal van 3000. Loonsche Land is zo'n 8 hectare groot, ligt op 20 minuten lopen van het park en opende 31 mei 2017 de deuren. De bouw van het vakantiepark kostte 30 miljoen euro.

Efteling Golfpark

Efteling Golfpark is een groot golfcomplex, met in totaal 18-holes. De baan bestaat uit twee lussen van negen holes, de ene lus is een bosbaan en de andere lus is heeft een parklandschap. Verder zijn er een oefenterrein, een golfzone voor kinderen en een clubhouse waar men kan eten en voor de belangrijkste golfattributen terechtkan.

Villa Pardoes

Villa Pardoes is een vakantieverblijf in Kaatsheuvel voor ernstig, mogelijk levensbedreigend zieke kinderen. Samen met hun ouders, broertjes en zusjes beleven zij hier een week lang gratis een vakantie. Villa Pardoes richt zich op zieke kinderen uit Nederland en Vlaanderen in de leeftijdscategorie van 4 tot 12 jaar oud.

Evenementen

De Efteling heeft een aantal jaarlijks terugkerende evenementen op de kalender staan:

Negen Pleinen Festijn

In de zomer wordt het evenement Negen Pleinen Festijn gehouden. Op deze dagen is er extra vermaak verspreid over het park. Het park is op de betreffende dagen geopend tot 23.00 uur. Tot en met 2011 heette dit evenement de Zeven Mijls Zomer.

Winter Efteling

Van medio november tot eind januari is de Efteling geopend onder de naam Winter Efteling. Er zijn dan verschillende specifieke winteractiviteiten, zoals een langlaufbaan op het tracé van de traptreintjes. Tijdens de Winter Efteling zijn vrijwel alle attracties open. De Vliegende Hollander en de Piraña zijn echter gesloten en Joris en de Draak, Python, Halve Maen, Bobbaan en D’Oude Tuffer zijn alleen geopend wanneer de weersomstandigheden het toelaten. Wel is er extra entertainment.

Efteling Oud & Nieuw

Op 31 december is het park tot middernacht geopend tijdens het Efteling Oud & Nieuw evenement. Op deze oudejaarsavond is er extra entertainment in het park, met ter afsluiting om 00.00 uur een vuurwerkshow.

Ligging

Oppervlakte

Qua oppervlakte is de Efteling een van de grootste themaparken van de Benelux. Exclusief de parkeerruimte, maar met inbegrip van het dienstencentrum en andere voor het publiek niet-toegankelijke delen van het park, is de Efteling 72 hectare groot, de oppervlakte die meestal gecommuniceerd wordt. Ter vergelijking: het voor publiek toegankelijke gedeelte van Disneyland Park beslaat iets meer dan 56 hectare.

Het park zelf is 65 hectare (publiek toegankelijk). Het grootste gedeelte van het park wordt ingenomen door beplanting (zo'n 30 hectare), gazons (5 hectare) en waterpartijen, zoals de Gondoletta en de Vonderplas (7 hectare). Verharde wegen en pleinen zijn samen goed voor 12 hectare. De Efteling beschikt bovendien over 11 hectare aan parkeerruimte.

De gehele 'Wereld van De Efteling', waaronder alle verschillende onderdelen die aan de Efteling verbonden zijn vallen, beslaat 276,1 hectare. Alle onderdelen in Disneyland Parijs beslaan samen 2230 hectare.

Infrastructuur

De Efteling is gelegen aan de Europalaan in Kaatsheuvel, in de nabijheid van de Midden-Brabantweg (N261). Het park is te bereiken per auto, per fiets en per bus. Er rijden pendelbussen vanaf de stations van Tilburg en 's-Hertogenbosch. Voor fietsers is er een stalling aan de rechterkant van de ingang.

Economie en bestuur

Beheer

De Efteling is een besloten vennootschap (B.V.) met de Stichting Natuurpark De Efteling als enige grootaandeelhouder. Deze stichting is opgericht in 1950 door R.J.Th. van der Heijden, Peter Reijnders en Anton Pieck. Het bedrijf wordt geleid door twee directeuren, die worden bijgestaan door een raad van commissarissen. De directeuren hebben de leiding over het attractiepark, de hotels, de bungalowparken, het golfpark en het theater.

Op 10 december 2013 werd bekendgemaakt dat Fons Jurgens de nieuwe voorzitter van de raad van bestuur werd bij de Efteling. Hij werd op 17 april 2014 officieel benoemd. De vorige directievoorzitter, Bart de Boer, gaf tussen 1 juni 2008 en zijn aftreden op 1 september 2013 leiding aan het bedrijf tijdens een periode van groei.

Personeel

In 2000 bedroeg het aantal werknemers 1670, waarvan er 400 vaste werknemers waren (ca. 24%), 450 seizoensmedewerkers (ca. 27%) en 820 vakantiekrachten (ca. 49%). In 2014 waren er 2381 medewerkers in dienst.

De Efteling speelt een belangrijke rol in de lokale en regionale werkgelegenheid. Het aandeel van het toerisme in de werkgelegenheid is in Noord-Brabant het grootst in de gemeente Loon op Zand, waarin de Efteling ligt. In Loon op Zand maakt de toeristische sector 27 procent uit van de totale werkgelegenheid, terwijl dat aandeel in de gehele provincie Noord-Brabant 5,6 procent bedraagt (2001). Van de vakantiewerkers in de Efteling is 85% afkomstig uit de nabije omgeving.

In 2009 kwam de Efteling in het nieuws, omdat het bedrijf werknemers en ex-werknemers zou volgen op internet. Zo werd een personeelslid aangesproken door de directie omdat hij beheerder was van de website Looopings en zich daar negatief zou hebben uitgelaten over de Efteling en haar werknemers.

Bezoekersaantallen

In 2017 trok het park een recordaantal van zo'n 5,18 miljoen bezoekers.

In het jaar 1952, het jaar waarin het Sprookjesbos werd geopend en dat wordt beschouwd als het openingsjaar, ontving het park 222.941 bezoekers. Het jaar ervoor werden er 50.000 bezoekers verwerkt. In 1978 werd de 25 miljoenste bezoeker ontvangen, in 1991 de 50 miljoenste (sinds 1952). In 2009 passeerde de honderd miljoenste bezoeker de toegangspoorten. Op 19 juni 2015 zette de Efteling haar 123.456.789e bezoeker in de bloemetjes.

Het merendeel van de bezoekers komt uit Nederland. 94% van de Nederlanders heeft weleens een bezoek gebracht aan de Efteling. De gebieden Vlaanderen (België), Westfalen (Duitsland) en Zuid-Engeland (Verenigd Koninkrijk) vormden rond 2006 16 procent van het bezoekersaantal. Van de gasten van het Efteling Hotel is ruim 85 procent afkomstig uit Nederland. Verder overnachten hier onder andere Belgen, Duitsers en Israëliërs.

Entreeprijsontwikkeling

In 1952 was de entreeprijs 0,80 gulden (0,36 euro). De prijs was 1 gulden van 1956 tot 1965. De prijs steeg tot 42 gulden in 2001 en werd 21 euro in 2002, na de overgang van gulden naar euro.

Indien men online tickets bestelt, zijn deze 2 euro goedkoper. In de maanden juli en augustus zijn tickets 2 euro duurder, aangezien het park dan langer geopend is.

Resultaten

Resultaten van de Efteling

	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
Duizenden bezoekers	3 250	3 170	3 050	3 240	3 300	4 000	4 000	4 100	4 200	4 150	4 400	4 680	4 760
Fte	874	889	894	938	993	1087	1163	1257	1280	1198	1268	1357	1393
Omzet*	94	95,5	100,6	110,8	116,5	128,4	130	144	149	148	165	181	190
Bruto winst*	12,4	13,7	17,4	19,4	12,6	15,3	11,4	9,1	8,6	8,9	12,6	19,6	22,4
Netto winst*	6,6	7,7	11,3	13,2	8,3	10,3	7,3	4,7	5,1	5,4	8,4	13,1	14,7

 *: omzet en winst in miljoenen euro's

In 2016 viel de omzet van 190 miljoen euro te verdelen in 153,1 miljoen euro (+3,4%) omzet Efteling Park, 16,2 miljoen (+18,2%) Efteling Bosrijk, 10,7 miljoen (+11,5%) Efteling Hotel, 2,2 miljoen (+10,0%) Efteling Extern en 1,7 miljoen (-5,6%) Efteling Golfpark. Verder kwam 5,9 miljoen euro (+5,4%) uit overige opbrengsten als licenties en sponsoropbrengsten.

Lijnuitbreiding

De Efteling breidt steeds meer haar activiteiten buiten het park uit. De merknaam Efteling is verbonden aan verschillende producten. Zo is in samenwerking met Friesche Vlag "Eftelingvla" ontwikkeld en kwam in maart 2008 Efteling Tycoon op de markt, een computerspel van Atari waarbij de speler zelf zijn eigen virtuele attractiepark kan ontwikkelen en beheren. Bekende Eftelingfiguren en -personages zijn Pardoes en Pardijn, O.J. Punctuel, de Sprookjesboom, de Sprookjesbosbewoners, het volk van Laaf, Jokie en Jet, Klaas Vaak en de Sprookjessprokkelaar.

Efteling Media

Efteling Media is de televisie/film-productiemaatschappij, het radiostation (Efteling Kids Radio), boekenuitgever en de muziekproducent van de Efteling. Ze produceert in de meeste gevallen samen met een andere maatschappij. Efteling Media is onder andere de producent van het programma Sprookjes, dat sinds 2004 op Ketnet wordt uitgezonden. De 3D-animatiereeks Sprookjesboom, die in 2006 voor het eerst werd uitgezonden op de TROS en Ketnet is ook van Efteling Media. In de serie vervullen de bekendste Sprookjesbosbewoners de hoofdrol. In 2009 volgde een ander programma: Sprookjes van Klaas Vaak, waarin Klaas Vaak sprookjes in het zand tekent. Het zandkasteel uit dit programma is te zien in Efteling Bosrijk. Er zijn bij de directie van het park zelfs ideeën voor een complete televisiezender van de Efteling.

Op 21 juli 2008, tijdens de zevenmijlszomer, ging Efteling Radio om 10.43 van start. Aanvankelijk mocht de naam 'Radio Efteling' niet worden gebruikt van het Commissariaat voor de Media en koos de Efteling voor de naam Radio 777, maar later kreeg het attractiepark alsnog toestemming om de naam 'Radio Efteling' te gebruiken. Later werd de naam gewijzigd naar Efteling Radio. De zender wordt geleid door Arnoud Schellenberg, die eerder werkte bij 100%NL. De radiostudio is gevestigd in het Huis van de Vijf Zintuigen.

Eerst zond het station uit in een straal van 20 kilometer rondom het park en richtte het zich vooral op de bezoekers van het attractiepark, met onder andere verkeers- en parkeerinformatie, gesprekken met bezoekers en live-straatmuziek. In juli 2010 werd de etherfrequentie uitgeschakeld, waarna het radiostation doorging als landelijk kabelstation gericht op kinderen.

De zender is naast de kabel ook landelijk te beluisteren via DAB+ VHF-kanaal 11C (220,352 MHz) en via de livestream op internet. Hij heet sinds 2015 Efteling Kids Radio.

Onderscheidingen

• 1972 - Pomme d'Or - de hoogste toeristische onderscheiding in Europa.
• 1992 - Applause Award van IAAPA voor het beste park ter wereld.
• 1999 - Big E-Award van de IAAPA1voor beste parkshow ter wereld (Efteling Sprookjesshow).
• 2001 - Big E-Award van de IAAPA1 voor beste parkshow ter wereld (Efteling on Ice).
• 2002 - Nationale Innovatieprijs voor de attractie Pandadroom.
• 2003 - Big E-Award van de IAAPA1 voor beste parkshow ter wereld (Wonderlijke Efteling Show).
• 2004 - THEA Classic Award van de IAAPA omdat de Efteling ruim 50 jaar succesvol is met uniek ontworpen attracties.
• 2008 - VVV Rob de Bes Award voor vrijetijdssector op het gebied van innovatie, gastheerschap, effectiviteit en reputatie.
• 2008 - Zoover Award voor ‘Meest kindvriendelijke hotel van Nederland’.
• 2009 - Klantvriendelijkste bedrijf van Nederland - categorie toerisme en recreatie.
• 2009 - Souvenir Award van de IAAPA in de categorie Best Toy (Sprookjesboom).
• 2010 - Vierde op de lijst van 'Sterkste merk van Nederland'.
• 2010 - Brass Ring Award van de IAAPA1 voor best Human Resources Campagne – Betovering.
• 2011 - ANWB: Leukste uitje van Nederland.
• 2011 - Cinekid Kinderkast Award: categorie fictie (Raveleijn).
• 2011 - Misset Horeca Innovatie Award voor het meest innovatieve horecabedrijf van Nederland.
• 2011 - TEA2: ‘2009 Theme Index’ - met ruim 4 miljoen bezoekers, het derde park van Europa.
• 2012 - Beste attractiepark van Nederland en België.
• 2012 - Beste website van attractieparken in Nederland en België.
• 2012 - Beste personeel van attractieparken in Nederland en België.
• 2012 - 2e plaats Star Award Europa's beste attractiepark.
• 2012 - THEA Award for outstanding achievement voor de watershow Aquanura.
• 2012 - IAAPA1 Brass Ring Award in de categorie Food & Beverage (pannenkoekenrestaurant Polles Keuken).
• 2012 - Zoover Award voor best gewaardeerde attractiepark van Nederland.
• 2012 - 'Pluim van de Senaat' van de Kinderjury 2012 (Raveleijn).
• 2012 - Derde park ter wereld op het gebied van ‘Best Landscaping’ - door het internationale vakblad Amusement Today.
• 2012 - 100e Gouden Film voor Sprookjesboom de Film (voor 100.000 bezoekers).
• 2013 - Zoover Award voor best gewaardeerde attractiepark van Nederland.
• 2013 - Zesde op de ranglijst ‘Sterkste Merk van Nederland.
• 2013 - Leukste Zakelijke Dagattractie van Nederland.
• 2014 - ANWB Leukste dagje uit van Nederland.
• 2014 - Diamond Themepark Awards: Beste Pretpark, Meest kindvriendelijke Park, Park met Beste Evenementen, Beste Waterattractie (De Vliegende Hollander), Beste Concept-Attractie (Droomvlucht), Mooiste park, e-Award, Beste Fansite, tweede plaats "Beste Pretpark van Europa"
• 2015 - ANWB Leukste dagje uit van Nederland .
• 2015 - Diamond Themepark Awards: Beste Pretpark, Meest kindvriendelijke Park, Park met Beste Evenementen, Meest spectaculaire park van Nederland, Beste Attractie (Joris en de Draak), Beste dienstverlening, e-Award en Mooiste Park.
• 2016 - Diamond Themepark Awards: Beste Pretpark, Beste Achtbaan (Baron 1898), Beste Attractie (Droomvlucht), Meest kindvriendelijke Park van Nederland, Mooiste Park van Nederland, E-Award, Beste show van Nederland (Aquanura), Beste Food and Beverage en Beste nieuwe Attractie (Baron 1898).
• 2016 - Sitecore Experience Awards 2016: Beste Contentstrategie van Benelux en Frankrijk.
• 2017 - ANWB Leukste dagje uit van Nederland.
• 2017 - De Persgroep: Beste Uitje van Nederland 2017.
• 2017 - Themeparkinsider.com: Beste themapark ter wereld.
• 2017 - TEA Award For Outstanding Achievement voor Symbolica.

Externe links

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Efteling op Wikimedia Commons.

• Officiële website

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

De Efteling

Geschiedenis van de Efteling · Pardoes · Holle Bolle Gijs · Huis van de Vijf Zintuigen · Dag van het Sprookje · Incidenten · afbeeldingen Onderdelen: Efteling Park · Efteling Hotel · Bosrijk · Theater de Efteling · Efteling Golfpark · Villa Pardoes Attracties: Anton Pieckplein · Avonturendoolhof · Carnaval Festival · De Vliegende Hollander · Diorama · Droomvlucht · Efteling Museum · Fata Morgana · Game Gallery · Gondoletta · Halve Maen · Joris en de Draak · Kinderspoor · Kleuterhof · Monsieur Cannibale · D'Oude Tuffer · Pagode · PandaDroom · Piraña · Polka Marina · Python · Raveleijn · Spookslot · Sprookjesbos · Stoomcarrousel · Stoomtrein · Swiss Bob · Victoriaans Theater · Villa Volta · Vogel Rok · Volk van Laaf Voormalige attracties: Kanovijver · Pegasus · Radiografisch Bestuurbare Bootjes · Waterorgel · Zwembad · Roeivijver Attracties in aanbouw: Aquanura (verwacht 2012) · De nieuwe kleren van de keizer (verwacht 2012) · Hartenhof (Rijk der Fantasie) (verwacht 2015) Personen: Michel den Dulk · Theo Hochwald · Henny Knoet · Anton Pieck · Peter Reijnders · Ton van de Ven · Karel Willemen

Ontvangers van de I.A.A.P.A. Applause Award

Attractieparken in Europa

20 bestbezochte attractieparken in Europa

Attractieparken in Nederland

51°39′0″N, 5°2′60″E