Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Duizend-en-een-nacht
De vertellingen van Duizend-en-een-nacht (Arabisch: الف ليلة وليلة / alf lailat wa-lailat, "duizend nachten en een nacht", Perzisch: هزار و یک شب / Hezar-o-yek shab) vormen een verzameling verhalen in de vorm van een raamvertelling uit het Midden-Oosten. Sommige van deze verhalen zijn ouder dan de christelijke jaartelling. Andere stammen uit de middeleeuwen.
Geschiedenis
Lang dacht men dat de verhalen van Duizend-en-een-nacht van oorsprong Perzisch waren. Dit blijkt niet het geval te zijn. Deze verhalen zijn afkomstig uit verschillende Arabische landen en deels van het Indiase subcontinent of uit Afrika. Sommige verhalen komen voort uit een Jaïnistische versie uit de 5e eeuw.[1]
Gedeelten van deze verhalenbundel waren in Europa al bekend in de 18e eeuw. De oorspronkelijke verhalen waren erotisch getint. Hierdoor werd het verhaal in de Arabische wereld tot in de 20e eeuw niet als echte literatuur gezien, in tegenstelling tot in Europa. Toen de Britse avonturier en ontdekkingsreiziger Richard Francis Burton in 1850 een volledige en ongekuiste vertaling publiceerde, werd hij van pornografie beschuldigd.
In later tijden (1885-1888) werden de verhalen uitgegeven zonder de erotische bestanddelen en werden ze populair als sprookjes voor kinderen en volwassenen. Overigens gebeurde dit met bijna alle sprookjes, dit is bijvoorbeeld duidelijk te volgen in de verschillende drukken van Kinder- und Hausmärchen waarbij de seksuele elementen in latere uitgaven symbolisch worden beschreven. Overigens bevatte deze verzameling sprookjes van de gebroeders Grimm in eerdere drukken meer sprookjes uit Duizend-en-een-nacht dan in latere drukken, waaronder die waarop de Nederlandse vertaling is gebaseerd. Deze werden verwijderd omdat ze niet uit het Duitse gebied afkomstig waren. Dit gebeurde bijvoorbeeld ook met enkele sprookjes die opgenomen waren in de bundel van Charles Perrault.
Toch zijn de verhalen uit Duizend-en-een-nacht niet alleen pornografisch van karakter. Zo hebben in het verleden moellahs de verhalen gebruikt om hun toehoorders een les te geven. Door de tijd heen werd het ook volkstherapie. Een Perzische arts en psychotherapeut heeft de verhalen aangewend in de psychosomatische geneeskunde voor het behandelen van conflicten en therapeutische situaties. In het boek "De Koopman en de Papegaai" maakt hij de toepassing van deze verhalen toegankelijk voor de lezer.
Verhalen
 Zie Het verhaal van Sjahriaar en zijn broer voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Het kaderverhaal vertelt dat koning Sjahriaar door zijn vrouw bedrogen was. Om herhaling te voorkomen besluit hij voortaan elke avond een nieuwe maagd te huwen en haar de volgende ochtend ter dood te brengen.
Na enige tijd huwt hij de schrandere dochter van zijn grootvizier, Sjeherazade. Om aan de executie te ontkomen vertelt zij hem in de huwelijksnacht een verhaal dat aan het eind van de nacht nog niet af is. Om te weten hoe het afloopt, spaart de koning haar. De volgende nacht komt het vervolg. Als het verhaal uit is begint Sjeherazade aan een nieuw verhaal. Dit houdt Sjeherazade 1001 nachten vol en elke nacht wordt afgesloten met een onvoltooid verhaal. Ondertussen schenkt zij Sjahriaar enkele kinderen. Wanneer de verhalen uiteindelijk ten einde zijn, is de koning zo van haar gaan houden, dat hij haar gratie schenkt en ze zijn definitieve vrouw mag worden.
Enkele bekende verhalen uit de verzameling zijn
Deze verhalen werden echter aan de verzameling toegevoegd in de Franse vertaling van Antoine Galland in het begin van de 18e eeuw; ze kwamen niet voor in de oorspronkelijke Arabische tekst.[2] Dat verklaart wellicht waarom er sprookjes zijn die er op lijken. Het sprookje Simeliberg van de gebroeders Grimm is een ingekorte variant van Ali Baba en de sprookjes Het Blauwe Licht (Grimm) en De Tondeldoos (van Hans Christian Andersen) tonen parallellen met Aladin.
De Russische componist Nikolaj Rimski-Korsakov heeft eind 19e, begin 20e eeuw balletmuziek geschreven voor uitvoeringen van het klassiek ballet Sheherazade, waarin ook het stuk van Sindbad de Zeeman voorkomt. De compositie wordt tegenwoordig minder als balletstuk uitgevoerd maar meer als concertmuziek.
Minder bekende verhalen zijn:
- Het verhaal van de visser en de djinn
- Prins Ahmed en de fee Pari Banoe
- De bochel
- Prins Kamar Alzaman en Boedoer
- Abukier en Abuzier (Abu Kir en Abu Sir)
Vertalingen
De verhalen zijn veelvuldig in druk uitgegeven, in min of meer volledige vorm. De vertaler laat soms gedeelten weg, bijvoorbeeld om een 'kuise' versie te leveren. Zo zijn in de eerste Engelse vertaling van Edward Lane (1840, 1859) de erotische passages verwijderd. Aan het begin wordt verteld hoe de verhalen tot stand zijn gekomen (het kader), maar vaak[bron?] worden de verhalen daarna aan een stuk verteld zonder dat de lezer merkt dat de vertelster ermee stopt en het vervolg tot de volgende nacht uitstelt. Er is overigens geen sprake van een officiële canon en men is het er niet helemaal over eens welke verhalen wel en niet tot de verzameling behoren.
De eerste Europese vertaling (in het Frans) werd in 1717 gepubliceerd. Die vertaling van Antoine Galland had invloed op het ontstaan van een rage die wel turkomanie wordt genoemd. De (eveneens Franse) vertaling van J.C. Mardrus is in de jaren veertig en vijftig van de twintigste eeuw in het Nederlands vertaald door een aantal schrijvers onder leiding van Albert Helman, die zelf ook een bijdrage heeft geleverd. De honderden illustraties zijn van Anton Pieck, die hiervoor inspiratie ontleende aan zijn zes weken durende verblijf in Marokko in 1937. Deze vertaling is uitgegeven door Parnassus (1943-1954 acht delen), door Paris (1962-1965 acht delen) en door Manteau (1975 zestien delen, 2006 acht delen).
De nieuwe standaard is de vertaling van dr. Richard van Leeuwen (UvA, Islam Studies). Aan deze vertaling is zes jaar gewerkt en het laatste deel kwam gereed in de herfst van 1999. Van Leeuwen heeft gebruikgemaakt van belangrijke Arabische bronnen waaronder de Caïro-editie uit 1835 en de Calcutta-editie uit 1842. De verzameling is oorspronkelijk uitgebracht in zeven banden bij uitgeverij BULAAQ. De illustraties in dit standaardwerk zijn van Jean-Paul Franssens. De 3e druk is zonder illustraties uitgebracht, in een cassette met drie gebonden boeken.
Trivia
.jpg){kind=link}
In de Fata Morgana in de Efteling varen de bezoekers in een bootje door de wereld van Duizend-en-een-nacht. Ook de Vogel Rok is losjes gebaseerd op verhalen uit Duizend-en-een-nacht.
Zie ook
Externe links
- 1001 nacht online - Engelse vertaling door de 19e-eeuwse Britse ontdekkingsreiziger Richard Francis Burton
- Nederlandse vertaling online - vertaald door dr. Ali Soleimani en (tekstueel) nagekeken door vrijwilligers
Voetnoten
|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Arabian Nights op Wikimedia Commons.
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •