Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Delos
| Eiland van Griekenland | |
| Bestand:GR Delos.PNG | |
Locatie
| |
| Land | Griekenland |
| Eilandengroep | Cycladen |
| Locatie | Egeïsche Zee |
Algemeen
| |
| Oppervlakte | 3 km² |
| Inwoners (2011) | 24 |
| Lengte | 5 km |
| Breedte | 0.25 km |
| Hoogste punt | Kynthos (113 m) |
| Landgebruik | werelderfgoed |
| Delos panorama | |
| Delos panorama | |
| Delos | ||
| Werelderfgoed cultuur | ||
| Bestand:Ruines de Délos.jpg | ||
| Land |  Griekenland
| |
| UNESCO-regio | Europa en Noord-Amerika | |
| Criteria | ii, iii, iv, vi | |
| Inschrijvingshistorie | ||
| UNESCO-volgnr. | 530 | |
| Inschrijving | 1990 (14e sessie) | |
| UNESCO-werelderfgoedlijst | ||
Delos (Grieks: Δήλος, Dhilos) is een eiland in de Griekse eilandengroep de Cycladen. Het is een deel van de gemeente Mikonos, in de Griekse bestuurlijke regio (periferia) Zuid-Egeïsche Eilanden. Delos is klein en langgerekt, zo'n 5 km lang en maximaal 1,3 km breed, de bodem is er schraal en dor, en het hoogste punt is de 113 m hoge Kynthos-heuvel. Het ongeveer 4 vierkante kilometer grote eiland wordt bevolkt door ongeveer 75 personen die zich bezighouden met hotellerie, archeologie en bewaking van de ruïnes, werelderfgoed.
Betekenis
Na de verwoesting van Korinthe door de Romeinen in 146 v. Chr. nam Delos voor een deel de handelsfunctie van deze stad over. Rond 130 v.Chr. woonden er 20.000 tot 30.000 mensen. Door de centrale ligging was het eiland een ideale handelsplek. De nog te bezichtigen ruïnes dateren uit die tijd. Er bevond zich in de oudheid een grote stad met tempels, markthallen, winkels, opslagplaatsen en kades. Aan de straat naar de theaters, stonden villa's waarvan de mozaïekvloeren en zwembaden nog te bezichtigen zijn. Aan de rivieroever stonden de tempels van Syrische en Egyptische goden. Volgens de oude Grieken was Delos de geboorteplaats van de zonnegod Apollo en zijn zuster Artemis. Mede daardoor werd Delos in de 7e eeuw v.Chr. het godsdienstig middelpunt van Ionië. Er werden jaarlijks grote feesten georganiseerd, waarbij de geschonken schatten een graadmeter vormen voor de mate van verering. Getuige hiervan vormt het grote Apollo-beeld dat nu in fragmenten te bezichtigen is maar zeker ook de rij van marmeren leeuwen aan de heilige straat. Het museum bevat unieke vondsten en is overzichtelijk ingericht.
Apollotempel
Op de 110 meter hoge Kinthos-berg stond ooit een tempel, maar die werd in de middeleeuwen afgebroken en de stenen werden gebruikt bij de bouw van een burcht verderop. Volgens de legende heeft Zeus op de top van deze berg de geboorte van zijn zoon Apollo afgewacht en toen het zo ver was, kwamen op het eiland overal bloemen uit de rotsen tevoorschijn, blankwitte zwanen vlogen eroverheen en jonge mannen en vrouwen zongen voor het altaar. In 69 v.Chr. werd Delos totaal verwoest, zoals hieronder beschreven.
Indertijd kwamen de pelgrims die Apollo wilden aanbidden daar via hetzelfde pad dat nu de hedendaagse toeristen naar de tempel leidt. Ze werden ontvangen in de Agora van de Competaliastes, vernoemd naar de Compitalia, Romeinse goden die vereerd werden door de Griekse slaven en aanverwanten.
Van de agora van Competaliastes voerde het processiepad voort naar het heiligdom van Apollo, voorafgegaan door een propylee die tegenwoordig een ruïne is. Men treft hier op een enorme esplanade de resten van wat ooit vier aan Apollo gewijde tempels waren. Er stond destijds een gigantisch standbeeld van de godheid, maar dat is in de loop der eeuwen ten onder gegaan ten gevolge van plundering. Er rest slechts het torso en de bilpartij en in het plaatselijk museum is nog een hand terug te vinden terwijl een voet naar het British Museum verscheept is.
De leeuwen van Delos
De Romeinse agora strekt zich verder uit ten noorden van de poort van Antigone, waar men het Heilig Meer vindt, heden ten dage uitgedroogd, en het befaamde "Leeuwenterras", hier geplaatst teneinde het gebied symbolisch te beschermen. Er stonden aanvankelijk negen leeuwen, waarvan er tegenwoordig nog vijf resten (strikt genomen gaat het om leeuwinnen), uitgehouwen in Parisch marmer, die zijn ondergebracht in het eilandsmuseum. De beelden buiten zijn kopieën. Een zesde leeuwin is in Venetië te bewonderen.
Mythe van Delos
Het ontstaan van dit eiland en de rest van de Cycladen werd in de klassieke mythologie als volgt beschreven: De Griekse oppergod Zeus stoorde zich heel weinig aan de wetten van de echtelijke trouw. Geen vrouw - mens of godin - mocht zich veilig voelen voor zijn avances, natuurlijk tot grote ergernis van Hera, zijn trotse en jaloerse echtgenote. Zo had Zeus ook op zekere dag zijn oog laten vallen op Leto, dochter van de titaan Koios. Om te ontkomen aan de achterdocht van Hera had hij zichzelf en zijn geliefde veranderd in een paar kwartels. Maar de jaloerse Hera had de list doorzien, en zij liet de intussen zwangere Leto voortdurend achternazitten door de slang Python.
Negen maanden later zocht Leto een rustige plek om te bevallen. Maar alle landen waar bloemen geurden en schaduwrijke wouden groeiden waren bang om Leto gastvrij te ontvangen, en daarvoor mogelijk gestraft te worden door de wraakzuchtige Hera. Uiteindelijk belandde Leto, zwervend van bron tot bron, op het kale, rotsachtige eilandje Delos. Omdat het eiland, dat eerst Ortygia heette, toen nog niet vastgeklonken lag in de Egeïsche Zee, wilde het Leto graag opnemen en rust bieden, op één voorwaarde: dat de godin ervoor wou zorgen dat het kind dat zij er zou baren zijn geboortegrond niet zou minachten. Leto zwoer de dure godeneed dat haar kind zijn geboorteplaats rijk en machtig zou maken, ook al was het niet vruchtbaar of lieflijk.
Daarna begonnen de barensweeën en Leto beviel van een goddelijke tweeling: Apollon, de god van het licht, en zijn zus Artemis. Delos kreeg sindsdien een vaste plaats in de Egeïsche Zee, en als eerbewijs aan zijn kinderen schikte Zeus een krans (κύκλος > Κύκλαδες) van eilanden rond zijn geboortegrond: zo werd Dèlos het centrum van de Cycladen. Het groeide uit tot een belangrijke bedevaartplaats en uit eerbied werd het niemand vergund er te sterven of geboren te worden. Zwangere vrouwen en zieken mochten het eiland niet betreden.
Apollon en Artemis zelf zouden wél het eiland verlaten. Apollon zou zich vooreerst wreken op de kwelgeest die zijn moeder het leven zuur had gemaakt: hij ging de Python opzoeken en doodde het monster op de plek die later Delphi zou heten, en die zou uitgroeien tot het belangrijkste heiligdom voor Apollon in de oudheid.
Geschiedenis van Delos
Archeologische vondsten op de Cynthus-heuvel wijzen op een vroege nederzetting uit het 3e millennium v.Chr. Het eiland was toen reeds een religieus centrum. Grieks sprekende inwijkelingen introduceerden vóór 1000 v.Chr. de eredienst van Apollon, die de prehelleense eredienst geleidelijk verdrong.
De eigenlijke geschiedenis van Delos begint in de 6e eeuw v.Chr., toen Pisistratus het voor Athene veroverde, om vandaar uit de Cycladen te overheersen. Na hem kwam het eiland tijdelijk in bezit van Polycrates van Samos. Na de Perzische Oorlogen werd Delos de zetel van de Delisch-Attische Zeebond.
Naast de religieuze betekenis was de plaats ook in economisch opzicht zeer belangrijk dankzij haar ligging en de uitbouw van haar handelshaven. Het is altijd een slavenmarkt geweest en een voorname marktplaats voor graan in het Egeïsche gebied.
Na de dood van Alexander de Grote werd Delos een vrije stadstaat, die de Romeinen nadien tot een bloeiende vrijhaven maakten: er hoefde geen belasting betaald te worden op het verhandelen van goederen. In de 1e eeuw v.Chr. kwam er een einde aan de economische welvaart: eerst werd het eiland verwoest en de bevolking uitgemoord door Mithridates VI in 88, en nadien, in 69 v.Chr., werd het geteisterd door piraten. Het religieuze en economische leven van Delos doofde langzaam uit. Het raakte volkomen verlaten, steeds verder geplunderd en verwoest en de Venetianen gebruikten het een tijd als goedkope steengroeve.
In 1872 begon de Franse archeologische school van Athene met systematische opgravingen, die de grote religieuze en culturele betekenis van het eiland in het volle daglicht hebben gesteld. Vandaag de dag is Delos met zijn 50 ha opgravingsgebied een der belangrijkste toeristische trekpleisters van Griekenland. Vanaf de naburige eilanden Mikonos en Tinos kan men per boot Delos gemakkelijk bereiken.
| Eilanden in de archipel De Cycladen |  |
|---|
| ||||||||||||
 | Werelderfgoed in Griekenland | |
|---|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Delos op Wikimedia Commons.
