Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Joelfeest
Het joelfeest is het Germaanse winterzonnewendefeest. Het duurt twaalf dagen, waarvan de kortste dag van het jaar de belangrijkste is. Men ontsteekt joelvuren.
Herkomst van het joelfeest
Het Haraldskvædi dat rond 900 is ontstaan, is het enige skaldendicht van voor 1100 waarin het joelfeest wordt genoemd. De dichter stelt het joelfeest dat op het land werd gevierd er tegenover het "joeldrinken" van de zeekrijgers. In stanza 6 van dit lied luidt het aldus:
- De koning wil het joel buiten (op zee) drinken en het spel van Freyr beginnen.
De uitdrukking joeldrinken duidt erop dat het drinken een wezenlijk bestanddeel van het feest vormde, hetgeen op een beneveling wijst, die inherent was aan meer oude cultussen (waaronder niet het minst de Dionysuscultus). De dichter vermeldt in dit verband ook Freys leikr, het "spel van Freyr", zonder verdere toelichting. Freyr was een vruchtbaarheidsgodheid. Men kan er dus in elk geval van uitgaan dat het feest met vroegere vruchtbaarheidsriten gepaard ging die inherent waren aan de Freyrcultus, waar ook latere bronnen over berichten.
Ook in de sagen omtrent voorgeslachten is hier en daar sprake van joel, maar in dit tijdsbereik is zeker al mogelijke beïnvloeding aanwezig vanuit de kerstening en de daarmee gepaard gaande christelijke feestenkalender. De offerrituelen die door Snorri Sturluson en anderen worden afgeschilderd worden niet als authentiek beschouwd. Men houdt ze vandaag de dag eerder voor literaire constructies, maar de gelofte die men met een hand op een everzwijn aflegde dat daarna dan aan Freyr werd geofferd, schijnt wel een voorchristelijk element te zijn, ook al is de overlevering ervan relatief laat in de tijd tot ons gekomen.
In iets recenter tijd steunt men voornamelijk op Snorri Sturluson, die drie voorchristelijke jaarfeesten van de noorderlingen noemt: een bij de aanvang van de winter, een tweede rond midwinter en een derde in de zomer, waarschijnlijk bij de aanvang ervan.[1]
Etymologie
De meeste verklaringen voor de herkomst van het woord worden betwist. Zo is er een populaire verklaring van de herkomst van het Oudnoordse hjól, wiel, waarmee het moment zou worden aangegeven waarop het zonnewiel op zijn laagste punt is en dus klaar om weer te gaan klimmen.
Een andere mogelijke oorsprong kan worden gevonden in het woord "geol", geel. Men ziet een evolutie van dat woord in alle Germaanse en Scandinavische landen en talen: Duits "gelb", Noors "gul", Deens "gul", Nederlands "geel", Zweeds "gul", Fries "giel", zelfs het Italiaanse "giallo", Litouws "geltonas" en Roemeens "galben". Het Oudengelse géol werd het Middenengelse "yole" en ten slotte het moderne yule, terwijl het woord geol of geolu evolueerde tot yellow. Al deze termen zouden dan van de Indo-Europese wortel "ghel-" komen, wat "schijnen" betekent. Het weer langer gaan schijnen van de zon, het geel opglinsteren van de zon in de sneeuw zouden aan de basis liggen van de uitdrukking.
Volgens een derde, waarschijnlijker geachte verklaring hangt joel- samen met een andere Proto-Indo-Europese wortel, nl. jeku-, die zoveel als "vrolijkheid" betekent.[2]
Griekenland
In Griekenland wordt de skakantzalos, vergelijkbaar met het joelblok, verbrand; er worden ook oude schoenen verbrand – de geur hiervan zou de kallikantzaros weghouden – en men hangt voedsel in de schoorsteen.
Frankrijk
In Frankrijk heeft men ook een bûche de Noël (een kerstboomstam). Vroeger was dat een echte stronk die net als het joelblok werd aangestoken met een stuk kool van de stam van het jaar daarvoor. Vandaag de dag is het een gebak dat in de kerstperiode wordt gegeten.
Zie ook
Externe links
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Kerstmis |
|---|
|
