Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Turijn (stad)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Turijn (Italiaans: Torino; Piëmontees: Turin) is na Milaan de grootste stad van Noord-Italië. Ze ligt ten zuidwesten van Milaan en ten noordwesten van Savona en is de hoofdstad van de regio Piëmont en de provincie Turijn.
Geschiedenis, cultuur en architectuur
Op de plek waar nu Turijn ligt, werd rond 28 v.Chr. door de Romeinen een militaire nederzetting gebouwd, Castra Taurinorum geheten, maar men vermoedt dat er daarvoor al significante aantallen mensen woonden. Uit de Romeinse tijd dateert de Porta Palatina en ook in het typische orthogonale stratenplan van het huidige centrum is de Romeinse invloed terug te zien.
Al in de middeleeuwen werd er een universiteit gesticht, maar Turijn werd pas echt belangrijk toen in 1563 Emanuel Filibert van Savoye er de hoofdstad van zijn hertogdom van maakte. Op het Piazza San Carlo staat een standbeeld van hem.
De meeste beroemde gebouwen in Turijn behoren dan ook tot de barok; een van de weinige voorbeelden van Renaissance-architectuur is de van rond 1500 daterende Duomo, waar zich de controversiële Lijkwade van Turijn bevindt. In opdracht van de 18e-eeuwse hertog Victor Amadeus II van Sardinië werden het Jachtpaleis Stupinigi en de Basiliek van Superga gebouwd, waar in het mausoleum vele Savoyes begraven liggen.
In het Palazzo dell'Accademia delle Scienze bevinden zich het Museo Egizio, het egyptologisch museum, een van de belangrijkste in zijn soort ter wereld, en de Galleria Sabauda, die de schilderijencollectie van de Savoyes herbergt. De Galleria Sabauda heeft o.a. werken van de Vlaamse primitieven zoals Van Eyck en Memling. Omdat een Savoye, Victor Emanuel II, in 1861 de eerste koning van Italië werd, is de geschiedenis van Turijn sterk verbonden met de Italiaanse eenwording, de Risorgimento. Turijn was tot 1865 zelfs de eerste hoofdstad van het verenigde Italië. Tussen de 17e eeuw en 1870 zetelden de Savoyes in het barokke Koninklijk Paleis. Als mooiste gebouw van Turijn geldt het 17e-eeuwse Palazzo Carignano, het geboortehuis van Victor Emanuel II. Tegenwoordig herbergt het het Museo Nazionale del Risorgimento.
Turijn en de omgeving van Marseille betwisten elkaar de uitvinding van vermout, maar zeker is dat verreweg de meeste producenten zich in Turijn bevinden. Onder de grootste: martini.
In 1899 werd in Turijn FIAT opgericht door de familie Agnelli, het bedrijf dat nog steeds van groot belang is voor de Turijnse economie. Het Automobielmuseum werd in 1933 geopend. De Agnelli's hebben sindsdien hun stempel gedrukt op de stad. Zo is zij ook eigenaar van voetbalclub Juventus. Turijn was tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog ook de filmstad van Italië. De gebroeders Lumière gaven hier de eerste Italiaanse filmvoorstellingen. Na de Eerste Wereldoorlog verhuisde de filmindustrie naar Rome. Turijn heeft nog wel een belangrijk filmmuseum. Dit is gevestigd in een van de opvallendste bouwwerken van de stad; de 19e-eeuwse 167 meter hoge Mole Antonelliana, die net als de Parijse Eiffeltoren het stadsgezicht domineert.
Demografie
In 2014 had Turijn een bevolking van 901.025 inwoners. Met de agglomeratie incluis komt het bevolkingsaantal op 2.236.941 inwoners. Zoals in vele andere steden in Italië is er een grote vergrijzing in de stad: slechts 14,5 procent van de bevolking is jonger dan 18, terwijl het aandeel van personen op pensioenleeftijd 30,12 procent bedraagt. Ondanks dit groeit de bevolking van Turijn. Deze groei is hoofdzakelijk afkomstig van migranten uit andere delen van Italië of door buitenlanders (vooral Oost-Europeanen).
De stad kende de laatste decennia een grote influx van buitenlanders. Iets minder dan 9 procent van de bevolking bestaat uit buitenlanders. De grootste groepen zijn Roemenen (51.114), Marokkanen (23.134), Peruanen (5.502), Albanezen (4.297) en Chinezen (3.533).
Geografie
Turijn bevindt zich in het noordwesten van Italië. Turijn is langs de west- en noordkant omflankt door de Alpen, langs de zuidkant door de heuvels van Monferrato. Vier rivieren stromen door de stad: de Po, de Dora Riparia, de Stura di Lanzo en de Sangone.
Klimaat
Turijn heeft een continentaal klimaat. Dit verschilt nogal ten opzichte van de rest van Italië, dat bekend is om haar comfortabele Mediterrane klimaat. De winters zijn koud en droog, de zomers zijn fris in de heuvels en redelijk warm in de vlaktes. Tijdens de winter- en herfstmaanden treden er vaak dikke mistbanken op in de vlaktes.[1]
| Weergemiddelden voor Turijn, Italië | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Maand | jan | feb | mrt | apr | mei | jun | jul | aug | sep | okt | nov | dec | Jaar |
| gemiddeld maximum (°C) | 5,8 | 8,4 | 12,7 | 16,6 | 20,7 | 24,7 | 27,6 | 26,5 | 23,1 | 17,3 | 10,8 | 6,9 | 16,8 |
| gemiddeld minimum (°C) | −3,3 | −1,1 | 2,1 | 5,6 | 9,9 | 13,8 | 16,3 | 15,7 | 12,6 | 7,2 | 1,8 | −2,3 | 6,5 |
| neerslag (mm) | 40 | 53 | 77 | 104 | 120 | 98 | 67 | 80 | 70 | 89 | 76 | 42 | 916 |
| bron: WeerOpReis.com[2] | |||||||||||||
Bezienswaardigheden
- Dom van Turijn
- Basiliek Maria Ausiliatrice (Maria Hulp der Christenen)
- Superga
- Mole Antonelliana
- Palazzo Madama
- Koninklijk Paleis
Musea
Universiteiten
Verkeer en vervoer
De metro van Turijn bestaat uit één lijn waaraan twintig stations gelegen zijn en verbindt voorstad Collegno en treinstation Lingotto met het centrum. De halte in het centrum, Porto Nuova, is het belangrijkste treinstation van Turijn. De luchthaven Turijn ligt 15 km ten noorden van de stad.
Sport
Roeien
Turijn is de stad waar de FISA (=internationale roeifederatie) werd opgericht in 1892.
Voetbal
Turijn is ook bekend om zijn twee succesvolle voetbalclubs: Juventus (gesticht in 1897) en Torino (gesticht in 1906). Juventus speelt zijn thuiswedstrijden in het Juventus Stadium, terwijl Torino FC dat in het Stadio Grande Torino doet.
In 1990 was Turijn speelstad bij het WK voetbal. De wedstrijden werden in het inmiddels gesloopte Stadio delle Alpi gespeeld. Tijdens het WK voetbal van 1934 en het EK voetbal van 1980 werden de wedstrijden in het kleinere Olympisch Stadion gespeeld.
Olympische Spelen
Turijn was de gaststad van de Olympische Winterspelen van 2006.
Schaatsen
Gedurende een korte periode rondom de Winterspelen van 2006 werden er internationale schaatswedstrijden georganiseerd in de Oval Lingotto. Hier zijn de enige schaatswedstrijden in Italië op een overdekte ijsbaan verreden.
Wielrennen
Turijn is sinds 1876 aankomstplaats van de eendagswedstrijd Milaan-Turijn.
Overige informatie
De beroemde film The Italian Job uit 1969 met Michael Caine speelt zich deels in Turijn af.
Stedenbanden
Detroit (Verenigde Staten)
Glasgow (Verenigd Koninkrijk)
Luik (België)
Rotterdam (Nederland), sinds 1958
Casablanca (Marokko), sinds 2014
.png){kind=small}
Geboren in Turijn
Externe links
- Città di Torino - Officiële site van de stad (Italiaans)
Bronnen, noten en/of referenties
|
Sjabloon:Navigatie provincie Turijn
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Turin op Wikimedia Commons.
|
Wikivoyage heeft een reisgids over dit onderwerp: Turijn (stad). |
