Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Catalaanse Republiek

Uit Wikisage
Versie door O (overleg | bijdragen) op 10 nov 2017 om 00:49 (https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Catalaanse_Republiek&oldid=50262499 27 okt 2017)
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
República Catalana
Estat Català
← Vorstendom Catalonië
← Eerste Spaanse Republiek
← Koninkrijk Spanje (1874-1931)
← Tweede Spaanse Republiek 		1641
1873
1931
1934
2017 		Vorstendom Catalonië →
Eerste Spaanse Republiek →
Tweede Spaanse Republiek →
Tweede Spaanse Republiek →
Bestand:Royal arms of Aragon.svg
(Details)
Kaart
Bestand:Localització de la CA de Catalunya.png
Algemene gegevens
Hoofdstad Barcelona
Talen Catalaans
Volkslied Els Segadors
Regering
Regeringsvorm Republiek
Staatshoofd Pau Claris
Baldomer Lostau
Francesc Macià
Lluís Companys
rel=nofollow

De Catalaanse Republiek (Catalaans: República Catalana), ook bekend als de Catalaanse Staat (Catalaans: Estat Català), is een niet-erkend staat, geclaimd door de Catalaanse onafhankelijkheid voor de Catalanen. de Catalaanse Republiek is in het noordoosten van het Iberisch Schiereiland, met als hoofdstad Barcelona. De constitutionele status van de regio is sinds een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring op 27 oktober 2017 onderwerp van geschil tussen het koninkrijk Spanje, dat Catalonië als een autonome regio van Spanje beschouwt, en de Generalitat de Catalunya, die Catalonië ziet als een onafhankelijke republiek. Als reactie op deze onafhankelijkheidsverklaring stelde de Spaanse wetgever artikel 155 van de grondwet in werking, ter terugname van de Catalaanse autonomie[1]

De Catalaanse republiek is minstens vijf keer uitgeroepen :

De overgrote meerderheid van de bevolking zijn de Catalanen. Het heeft een inwonertal van meer dan 7,5 miljoen inwoners. Het is erkend als een "nationaliteit" door zijn statuut van autonomie. Catalonië ligt in het noordoosten van Spanje aan de kust van de Middellandse Zee en heeft een kustlijn van 580 kilometer die bestaat uit de Costa Brava, de Costa del Maresme, de Costa del Garraf en de Costa Daurada. De regio grenst in het zuiden aan de Comunidad Valenciana, in het westen aan Aragón en in het noorden aan Frankrijk en Andorra.

Catalonië heeft een sterk ontwikkelde eigen identiteit en het gebruik van de Catalaanse taal wordt door de deelstaatregering sterk gepromoot. De Catalaanse Nationale Feestdag wordt gevierd op 11 september. Catalonië heeft drie officiële talen: Catalaans, Spaans en Aranees (Occitaans).

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Catalonië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Bestand:Cortes Catalanas.jpg
Corts van Catalonië, 1495

Het gebied dat nu bekendstaat als Catalonië, is net als de rest van het Iberisch Schiereiland overheerst door vele volkeren: de Grieken, Carthagenen, Romeinen, Visigoten, Moren en ook de Fransen gedurende enkele korte periodes.

De Catalaanse cultuur ontstond in de middeleeuwen, onder heerschappij van de graven van Barcelona en het koninkrijk Aragón. Catalonië was een belangrijke maritieme macht en breidde door handel en strijd het Rijk van Catalonië en Aragón uit met de Comunitat Valenciana, de Balearen, het zuiden van Italië, Sardinië, Sicilië en delen van Griekenland. Op hetzelfde moment ontwikkelde het vorstendom Catalonië een complex institutioneel en politiek systeem, gebaseerd op het concept van een pact tussen de Staten en de koning. De wetten (Constitucions) werden gemaakt in de Corts van Catalonië, een van de eerste parlementaire organen van Europa, dat de koninklijke macht verbood om eenzijdig wetten te maken (sinds 1283).[3]

In 1469 trouwden koningin Isabella I en koning Ferdinand II van Aragon. Castilië en Catalonië/Aragón werden echter niet in één groot koninkrijk verenigd. De Catalanen hielden hun eigen wetten, maar deze zelfstandigheid verdween langzaam maar zeker. Catalonië verloor een groot aantal oorlogen, waardoor de macht steeds meer in Madrid gecentraliseerd werd. Het belangrijkste verlies was de Spaanse Successieoorlog na het overlijden van koning Karel II van Spanje in 1700. De Catalanen wilden toen een lid van de Oostenrijkse Habsburg-dynastie als opvolger, terwijl koning Karel II voor het Franse huis Bourbon gekozen had. De Catalaanse troepen werden echter gedwongen tot overgave op 11 september 1714 en Filips V werd de nieuwe koning van het land. Kort daarna werden alle Catalaanse politieke instituten en het Catalaans door hem verboden en kwam Catalonië onder militair gezag van de nieuwe koning.

Bestand:Lluis Companys.jpg
Lluís Companys, president van Catalonië (1933-1940), geëxecuteerd door het Franco-regime
Bestand:Revuelta en Barcelona en 1842.jpg
Catalaanse Opstand, 1842
Bestand:Estelada blava.svg
Blauwe estelada, embleem van de onafhankelijkheidsbeweging

In de tweede helft van de 19e eeuw werd Catalonië een belangrijk industrieel centrum. Het waren roerige tijden met bloedige confrontaties zoals de Tragische week in 1909. Desalniettemin kreeg de welvarende regio tijdens de Tweede Spaanse Republiek, opgericht in 1931, meer autonomie door middel van een officieel statuut. Bij de oktoberopstand in 1934 verklaarde Catalonië zich onafhankelijk. Deze opstand werd neergeslagen. In 1936 brak de Spaanse Burgeroorlog uit nadat de nationalistische coalitie de Spaanse staatsgreep van juli 1936 pleegde. In Catalonië waren het in de eerste plaats de anarchisten die de rechtse legeropstand neersloegen, en gelijk een anarchistische antikapitalistische revolutie doorvoerden. Grond en productiemiddelen gingen in deze Spaanse Revolutie over in handen van de kleine boeren en arbeiders, terwijl adel, Rooms-Katholieke Kerk en grootgrondbezitters grote delen van hun land en boerderijen moesten verlaten en overdragen. De anarchosyndicalisten van de CNT - deze vakbond telde anderhalf miljoen leden - wisten de hele maatschappij enkele jaren op een vrije en gelijke wijze te laten functioneren, maar hadden ernstig te lijden onder dalende export, interne chaos, tegenwerking door de centrale republikeinse regering en repressie door stalinistische communisten, aangestuurd vanuit de Sovjet-Unie. In 1939 behaalden de nationalisten de overwinning, en de daaropvolgende dictatuur van generaal Francisco Franco was een zware slag voor de regio. Alles wat Catalaans was, of beter gezegd alles wat volgens de dictator niet-Spaans was, was in deze periode strikt verboden. Overtredingen werden zwaar bestraft. Velen werden gedood en opgesloten, onder andere in het kasteel van Montjuïc. Catalaanse boeken mochten vanaf de jaren 40 wel weer gedrukt worden, maar niet voor publiekelijk gebruik.

Na de dood van Franco in 1975 kwam voor Spanje een einde aan 36 jaar dictatuur. Drie jaar later kreeg de regio weer een sterker eigen cultureel karakter en iets meer politieke onafhankelijkheid. Tegenwoordig is Catalonië een van de drie belangrijkste autonome regio's van het land, met name door de grote internationale aantrekkingskracht van metropool Barcelona.

De democratische staatshervorming gaf op 22 december 1979 aan Catalonië het statuut van autonome regio binnen het Koninkrijk Spanje en zo werd het Catalaans in de nieuwe grondwet erkend als "coöfficiële" taal. Op 9 augustus 2006 werd een nieuw statuut door de Spaanse regering aanvaard. Sindsdien beschouwt Catalonië zich als een natie binnen de Spaanse staat. Het beleid besteedt veel energie aan de normalisering van de Catalaanse taal en cultuur. Desondanks blijft de ontevredenheid met de positie van de autonome regio en de beperkte zelfstandigheid voor onvrede zorgen. Zo organiseerde de Assemblea Nacional Catalana op 11 september 2012 de grootste betoging ooit in Barcelona, onder het parool "Catalonië, een nieuwe Europese staat". Het jaar daarop volgde op dezelfde dag de Catalaanse Weg, een manifestatie geïnspireerd door de Baltische Weg, een mensenketting van El Pertus bij de Franse grens tot Alcanar op de grens met het Land van Valencia met goed anderhalf miljoen deelnemers. De vreedzame, maar groeiende beweging verwekt bij de nationale regering in Madrid, die meer voelt voor een sterke, centrale staat, toenemende bezorgdheid.[4]

Onafhankelijkheidsstreven

In 2006 diende de Partido Popular (PP) bij het Spaanse Hooggerechtshof een verzoek in tot herziening van de term 'natie' voor Catalonië. De PP achtte de omschrijving als een natie (Catalonië), binnen een andere natie (Spanje), onconstitutioneel en daarom in strijd met de grondwet. Hoewel de uitspraak van het hof vier jaar later, in 2010, vrij mild was over het statuut, is het bezwaar tegen de term natie door het hof overgenomen en vervolgens geschrapt uit de tekst. Dit heeft veel protest in Catalonië opgeleverd, en de Catalaanse politieke klasse ging zich bezinnen op de te nemen stappen.

Op 11 september 2012 betoogden meer dan een miljoen Catalanen tijdens een manifestatie in Barcelona voor onafhankelijkheid.[5] In 2013 werd de Catalaanse Weg georganiseerd, waar 1,6 miljoen mensen over ongeveer 480 kilometer een menselijke keten vormden in het streven naar nationale soevereiniteit.

Op 12 december 2013 kondigde de Catalaanse premier Artur Mas aan dat zijn regio een referendum over zelfbeschikking zou houden op 9 november 2014.[6] Daar waar Schotland op 18 september 2014 op democratische wijze een Referendum over de onafhankelijkheid hield, werd een referendum voor Catalonië door de centrale regering van Spanje tegengehouden, omdat het volgens haar ongrondwettelijk is. Omdat de Catalaanse deelstaatregering geen referendum mocht organiseren voor haar inwoners, werd er alsnog op 9 november 2014 een peiling georganiseerd door de ANC, waarbij de stembureaus beheerd werden door 40.000 vrijwilligers.[7] Ruim 2,3 miljoen van de 5,5 miljoen stemgerechtigde Catalanen brachten hun stem uit. De uitslag van de peiling wees uit dat meer dan 80 procent van de deelnemers aan het referendum voor een onafhankelijk Catalonië is. Ongeveer 10 procent van de kiezers heeft liever dat Catalonië als aparte staat bij Spanje blijft horen. Bijna 5 procent wil helemaal geen onafhankelijkheid.[8] Op 9 november 2015 stemde het Catalaanse parlement in met een resolutie die in 2017 zou moeten gaan leiden tot een onafhankelijke republiek.[9]

Op 1 oktober 2017 stemde de Catalaanse bevolking alsnog door middel van een referendum over de vraag of het onafhankelijk van Spanje wilde zijn. De Spaanse regering en het grondwettelijk hof beschouwden dit referendum als illegaal. Zij baseerden zich op de grondwet, waarin staat dat Spanje als een natie verbonden moet blijven. De Catalaanse regering zette de plannen toch door, ondanks een verbod van de Spaanse regering. Het Catalaanse parlement had bovendien wetten aangenomen om een afscheiding goed te laten verlopen en had verklaard binnen 72 uur de onafhankelijke republiek te zullen uitroepen bij een meerderheid aan vóórstemmen.Volgens het eindverslag van de Catalaanse Gezondheidsdienst (CatSalut), waren er 1.066 mensen die naar een van de Catalaanse ziekenhuizen gingen in verband met het geweld omtrent het Catalaans Referendum.[10][11]

Op 27 oktober 2017 stemde het Catalaanse parlement anoniem over de onafhankelijkheid. 82 van de 135 parlementariërs brachten een stem uit: 70 voor onafhankelijkheid, tien mensen stemden tegen en twee mensen stemden blanco. Voor de stemming liep de oppositie uit protest de zaal uit.[12] De Spaanse senaat gaf daarop toestemming artikel 155 van de Spaanse grondwet in te zetten, waarmee de Catalaanse regering uit de macht gezet kan worden.

Politiek

Catalonië in Spanje

Catalonië is een van de 17 autonome regio's van Spanje, met als hoofdstad Barcelona. Het is eveneens een van de drie welvarendste regio's van Spanje. De Catalanisten zien Catalonië liefst onafhankelijk. Volgens het "Autonomiestatuut van Catalonië 2006" wordt het niet alleen als een van de 17 autonome regio's van Spanje beschouwd, maar ook als een nationaliteit. Het is echter geen apart land, maar een onderdeel van Spanje. De Spaanse regering heeft hier bovendien aan toegevoegd dat deze benoeming als natie puur taalkundig is en politiek of juridisch van geen enkele waarde, aangezien de Spaanse grondwet slechts één natie erkent: het Koninkrijk Spanje.

Parlement

Bestand:Parliament of Catalunya.JPG
Catalaans Parlement, Barcelona

Bij de Catalaanse parlementsverkiezingen van 27 september 2015 kwamen de volgende resultaten uit de bus. Verdeling van 135 zetels:

Verbod op stierenvechten

Op 28 juli 2010 besloot het Catalaanse Parlement met 68 stemmen voor, 55 tegen en 9 onthoudingen stierengevechten te verbieden. De wet is op 1 januari 2012 in werking getreden. Hiermee is het de eerste autonome regio op het Spaanse vasteland waar dit verboden is, nadat het in 1991 al verboden was op de Canarische Eilanden.[13][14] Op 20 oktober 2016 werd dit verbod echter opgeheven door het Constitutioneel Hof in Madrid. Volgens het Hof had het parlement destijds gehandeld buiten de eigen rechtsbevoegdheid.[15]

Symbool

Bestand:Catalan donkey 20080917a.jpg

Recentelijk hebben vertegenwoordigers van het Catalaans nationalisme de Catalaanse ezel aangenomen als een symbool tegenover de Toro de Osborne, typisch voor Castilië.

Er bestaan ook stickers van, die achter op een auto of motor geplakt kunnen worden. Er zijn ook mensen die de ezel niet zien als een symbool van Catalunya, maar alleen als een manier om de Castiliaanse stier belachelijk te maken.

Bestuurlijke indeling

Catalonië bestaat uit vier provincies (cijfers 2012/2011).[16][17]

Provincie Inwonertal Hoofdstad Inwonertal
Barcelona 5.549.224 Barcelona 1.615.448
Gerona
(Catalaans: Girona) 		760.722 Gerona
(Catalaans: Girona) 		96.722
Lerida
(Catalaans: Lleida) 		442.370 Lerida
(Catalaans: Lleida) 		138.416
Tarragona 813.287 Tarragona 134.085
Totaal 7.565.603

De vier provincies zijn onderverdeeld in 41 comarca's (Catalaans: comarques). Deze werden voor het eerst door de Generalitat gebruikt in 1936, maar raakten daarna door de Spaanse Burgeroorlog en de daaropvolgende dictatuur van Francisco Franco in de vergetelheid. In 1987 werd het gebruik van de comarca's opnieuw als extra territoriale indeling (provincies én comarca's) gelegaliseerd en officieel gemaakt.

Zie ook de comarca's van Catalonië.

De grootste steden van Catalonië, met elk meer dan honderdduizend inwoners, zijn, naast de provincie-hoofdsteden: L'Hospitalet de Llobregat, Badalona, Terrassa, Sabadell, Mataró, Santa Coloma de Gramenet en Reus.

Economie

Catalonië is van oudsher een van de meest industriële regio’s van Spanje. De Catalaanse economie groeide van 2004-2005 dan ook 3,3% sneller dan het gemiddelde Spaanse groeipercentage. Catalonië zorgt voor ongeveer 20% van het Spaanse totale bruto binnenlands product (bbp), terwijl het 16% van de bevolking huisvest. De belangrijkste industrieën zijn de bouw, textiel, dienstverlening en toerisme. Catalonië is de populairste vakantiebestemming van Spanje: in 2005 kwamen meer dan 13,2 miljoen toeristen naar de regio, meer dan 25% van het totale aantal bezoekers aan Spanje en 12,7% meer dan in 2004. De meeste bezoekers gingen naar toeristische badplaatsen aan de Costa Brava en de Costa Daurada, naar de stad Barcelona of naar de Catalaanse Pyreneeën om te skiën. Barcelona is op het gebied van vastgoed de duurste stad van Spanje: op 31 december 2005 kostte één vierkante meter grond in Barcelona 3700 euro. De aandelenbeurs van de stad, "Borsa de Barcelona", is, na die van Madrid, de grootste van het land.

Het bbp van Catalonië bedroeg in 2011 € 210 miljard en het bbp per inwoner € 28.270.[18] Het economische en financiële centrum van Catalonië is zonder twijfel Barcelona.

De Catalaanse economie heeft een sterk industrieel profiel:

33% van het land wordt gebruikt voor de landbouw. De meest verbouwde gewassen zijn maïs, (wijn)druiven, olijven en granen.

Transport

Wegen

Catalonië heeft veel doorgaande wegen naar de rest van het land. Diverse van deze wegen zijn autovía of autopista.

Zie ook de Lijst van belangrijke wegen in Catalonië.

Trein

Bestand:Trens-de-Catalunya.png
Spoorwegen van Catalonië

De spoorlijnen in Catalonië, beheerd door RENFE, leiden uiteindelijk vrijwel allemaal naar Barcelona, dat drukste verkeerspunt van de regio is. Vanuit Barcelona bestaan directe treinverbindingen naar Lerida, Tarragona, Gerona/Figueres en de verschillende badplaatsen aan de kust (Rodalies de Catalunya). Verder vertrekken er uit Barcelona dagelijks treinen naar onder andere Madrid, A Coruña, Bilbao, Valencia, Sevilla, Alicante, Málaga en Zaragoza. De hogesnelheidslijn AVE verbindt Barcelona via Tarragona en Lerida in tweeënhalf uur met Madrid. Barcelona is aangesloten op de hogesnelheidslijn naar Parijs. In december 2005 werd door de Generalitat een 20-jarenplan gepresenteerd voor de aanleg van 1100 kilometer nieuwe treinverbindingen, waarvan een groot deel uit hogesnelheidslijnen zal bestaan.

Scheepvaart

Catalonië heeft twee belangrijke zeehavens, de haven van Barcelona en die van Tarragona, waarvan de eerste de belangrijkste is. De haven van Barcelona verwerkt het grootste aantal passagiers van Europa.

Vliegvelden

Bestand:Barcelona airport.jpg
Vliegveld van Barcelona

Catalonië heeft drie luchthavens die worden gebruikt voor passagiersvervoer:

  • Aeroport Internacional d'El Prat: Het vliegveld van de stad Barcelona, veruit de grootste en belangrijkste luchthaven van Catalonië. Meer dan 30,2 miljoen reizigers maakten gebruik van het vliegveld in 2008. Er bestaan lijnvluchten naar bijna alle Spaanse luchthavens, veel grote Europese steden en naar een beperkt aantal intercontinentale bestemmingen waaronder New York, Philadelphia en Buenos Aires.
  • Aeroport de Girona-Costa Brava: Het vliegveld van de stad Gerona, waar in 2008 meer dan 5,5 miljoen mensen gebruik van maakten. Hiervandaan vertrekken lijnvluchten naar, onder andere, Eindhoven, Maastricht, Rotterdam, Londen, Parijs, Rome, Oslo en Brussel Zuid (Charleroi). De grote groei van de afgelopen jaren dankt deze luchthaven aan de lowcost carriers zoals Ryanair.
  • Aeroport de Reus: Dit kleine vliegveld, gelegen op 3 kilometer afstand van Reus en 13 kilometer van Tarragona, had in 2008 nog geen 1,3 miljoen passagiers te verwerken, afkomstig van slechts acht luchtvaartmaatschappijen. Er vertrekken binnenlandse vluchten naar, bijvoorbeeld, Gerona, Palma de Mallorca en buitenlandse naar Londen, Eindhoven, Frankfurt (Hahn), Brussel, Boekarest en Dublin. Het grootste aantal bestemmingen, veertien van de in totaal achttien, wordt door Ryanair gevlogen.

Taal

Bestand:Mapa dialectal del català-valencià.png
Catalaans taalgebied
Zie Catalaans (taal) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In Catalonië zijn er drie officiële talen: het Catalaans, het Spaans en het Aranees (Occitaans). In de hoofdstad Barcelona wordt er Spaans en Catalaans gesproken, maar op plattelandsgebieden komt het voor dat de bevolking geen Spaans spreekt. Het Aranees wordt gesproken in de Val d'Aran in het noordwesten van Catalonië.

Het Catalaans is een Romaanse taal en lijkt ook veel op andere Romaanse talen als Spaans, Frans en Italiaans.

Het Catalaans is officieel de eerste taal van Catalonië, samen met het Spaans is het er, volgens de Spaanse grondwet 'co-officieel'. In Spanje zelf wordt deze laatste taal daarom aangeduid met Castiliaans ((es) Castellano): het is niet de taal van geheel Spanje en is dus ook niet "Spaans" te noemen (niet alleen Catalonië heeft officieel een andere taal, ook in het Baskenland en Galicië worden andere talen gesproken).

In de geschiedenis van Spanje zijn er lange periodes waarin het gebruik van het Catalaans werd onderdrukt, voor het laatst onder de dictatuur van Franco. De Catalanen werden toen verplicht Castiliaans te gebruiken, de eigen taal was verboden. Sinds het einde van het Franco-regime is het Catalaans gedeeltelijk in ere hersteld en wederom een officiële taal in Catalonië.

Vandaag de dag probeert de Catalaanse regering, de Generalitat de Catalunya, het gebruik van het Catalaans te bevorderen. Deze initiatieven worden vaak door de nationale justitie en staat geblokkeerd. Het onderwijs wordt zowel in het Spaans als het Catalaans aangeboden, hoewel de Generalitat probeert het Catalaans als voorkeurstaal in te stellen. Overheidsinformatie wordt tweetalig aangeboden. Daarnaast zijn Catalaanse media, ziekenhuizen, banken, restaurants wettelijk verplicht om informatie in beide talen beschikbaar te hebben. De Catalaanse taalpolitiek is omstreden door de voortdurende twisten met de Spaanse overheid. Voorstanders van de taalpolitiek achten het beleid nodig om de Catalaanse taal en cultuur te bewaren, tegenstanders beweren dat dit geldverspilling is en een verminderde kennis van het Spaans zou veroorzaken, een wereldtaal, ten gunste van de eigen Catalaanse taal.

De derde officiële taal van Catalonië is het Aranees (niet door Spanje erkend). Dit is een Romaanse taal die kan worden gezien als een variant van het Franse Occitaans. De taal wordt gesproken door de ongeveer 7500 inwoners van de Val d'Aran in de Pyreneeën. Buiten deze relatief kleine regio wordt de taal niet of nauwelijks gesproken.

Gebruik

Kennis van de Catalaanse taal
Vaardigheid Percentage
kan verstaan 94,5%
kan spreken 74,5%
kan lezen 74,3%
kan schrijven 49,8%
Bevolking 100%

Bijna 95% van de inwoners zegt de taal te kunnen verstaan (gegevens 2001). Minder dan de helft kan de taal schrijven; in 1986 was dat slechts 31%. Tijdens de dictatuur van Franco was het verboden om Catalaans te gebruiken anders dan in huiselijke kring. Ook het bezit van boeken in het Catalaans was verboden.

In 2003 heeft de regering van Catalonië een onderzoek gedaan naar het gebruik van het Catalaans in het privéleven. Gebleken is dat weliswaar 50,1% de taal elke dag gebruikt, maar dat 45% het Catalaans zelfs niet binnen de familie gebruikt.

Dat veel inwoners van Catalonië geen Catalaans spreken wordt mede veroorzaakt doordat in de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw velen vanuit andere delen van Spanje naar Catalonië verhuisden en nooit Catalaans hebben geleerd. Hierdoor hebben veel inwoners van Catalonië Spaanstalige ouders die geen Catalaans spreken: ze 'switchen’ voortdurend tussen Catalaans en Spaans. Buiten de familiekring gebruikt slechts 48% het Catalaans om onbekenden aan te spreken, tegen 41,7% het Spaans en 8,6% afwisselend in beide talen.

Catalaans wordt niet alleen in Catalonië gesproken, maar ook in de Comunidad Valenciana, de Balearen en een klein deel van Aragón. Buiten Spanje wordt het, op zeer bescheiden schaal, ook gesproken in Roussillon in Frankrijk (vandaag de dag gelegen in het departement Pyrénées-Orientales en aangeduid als Catalunya Nord) en Alghero op Sardinië. Andorra is het enige land ter wereld waar Catalaans de officiële voertaal is.

Klimaat

Bestand:Ombrotermic Barcelona.png
Klimaatgrafiek van Barcelona

Catalonië kent aan de kust een mediterraan klimaat met zachte winters en warme zomers. In het binnenland zijn de winters, door de verminderde invloed van de zee en de aanwezigheid van bergen, kouder. De Catalaanse Pyreneeën die tot ruim 3100 meter hoog reiken, kennen een bergklimaat. De hoge Pyreneeën kennen 's winters veel sneeuw en zelfs in de zomer kan er sneeuw blijven liggen. Het aangename klimaat aan de kust en de koude winters in de bergen, op korte afstand van Barcelona, trekt veel zomer- én wintersporttoerisme.

De neerslag in de Pyreneeën valt onregelmatig. Om uitdroging van de lager gelegen gebieden te voorkomen, zorgen stuwmeren (Catalaans: embassaments, Spaans: embalses) voor regulering van de watervoorziening.

Bestand:Taula climatològica de la ciutat de Lleida període 1971-2000.png
Klimaatgrafiek van Lerida

Natuur

Bestand:Coma Oriola.JPG
Coma Oriola
Bestand:Catalonia pastures dins el parc nacional aiguestortes.jpg
Landschap van Aigüestortes
Bestand:Monestir de Montserrat vista Roca de St. Jaume.jpg
Klooster op Montserrat
Bestand:Cadí nevat.JPG
La Serra del Cadí
Bestand:Spain, Catalonia, Cruïlles (2).JPG
Het vestingstadje Cruïlles
Bestand:Catalonia Foix river dam.jpg
De rivier de Foix

Het landschap van Catalonië bestaat uit bergen, rotskusten, uitgestrekte velden en rivierdelta's, waarvan de belangrijkste de Ebro-delta is.

Natuurreservaten

Bergen in Catalonië

Catalaanse Pyreneeën

  • 3141 m: Pica d'Estats
  • 3048 m: Pic de Sotllo
  • 3033 m: Pic de Comaloforno
  • 3015 m: Besiberri Nord
  • 3014 m: Punta Alta de Comalesbienes
  • 3010 m: Tuc de Molières
  • 2983 m: Pic de Peguera
  • 2952 m: Punta Senyalada
  • 2949 m: Pic de Subenuix
  • 2946 m: Coma Pedrosa
  • 2945 m: Pic de Canalbona
  • 2933 m: Gran Tuc de Colomores
  • 2911 m: Puig Pedrós

Catalaans kustgebergte

  • 1712 m: Montseny
  • 1515 m: Puigsacalm
  • 1442 m: Caro
  • 1345 m: El Negrell
  • 1343 m: Mola de la Bota
  • 1236 m: Sant Jeroni (Montserrat)
  • 1203 m: Tossal de la Baltasana
  • 1163 m: Roca Corbatera
  • 1181 m: L'Espina
  • 1120 m: Mola dels Quatre Termes
  • 1104 m: La Mola
  • 1057 m: Montcau

Rivieren in Catalonië

Kusten

Bestand:Tossa de Mar Buchten 1.JPG
Tossa de Mar, Costa Brava

De ruige kust van de "Costa Brava" staat bekend als een van de mooiste kusten van Spanje. Het zuidelijke uiteinde van deze kustlijn bestaat uit zeer toeristische badplaatsen zoals Lloret de Mar en Blanes. Jaarlijks trekken duizenden jongeren uit Europa naar deze dorpen voor hun zomervakantie. De rest van de Costa Brava is wat minder toeristisch en biedt rustigere locaties, waar ook gedoken kan worden, zoals Empúries en de Illes Medes.
Ook de badplaats Salou aan de Costa Daurada is de gehele zomer een Europese vakantiekolonie. Buiten de zeer drukke toeristische trekpleisters biedt de Costa Daurada rustige stranden en natuur.

Geologie

De regionale geologie van Catalonië wordt gekenmerkt door grote verscheidenheid, zowel in lithologie (type gesteente) en geologische ouderdom als in geomorfologie. Ruwweg valt Catalonië in te delen in drie geologische gebieden:

Deze drie gebieden hangen samen wat betreft ontstaan, maar zijn toch erg verschillend:

  • De Pyreneeën zijn een gebergte dat ontstaan is bij de botsing van de Iberische microplaat tegen en langs de Euraziatische plaat. Het noorden van Spanje raakte het zuiden van Frankrijk, een collisie die begon ten tijde van het vroege Tertiair (zo'n 60 miljoen jaar geleden). Het Iberisch Schiereiland kwam niet recht noord-zuid met Frankrijk in botsing; er vond rotatie plaats. De Iberische plaat lag verder westelijk dan het gebied ten zuiden van Frankrijk en deze sinistrale beweging (het Franse deel beweegt dan relatief westwaarts ten opzichte van het Spaanse deel -en andersom-) wordt gerepresenteerd door een geologische breuk (zijschuiving) die in de Axiale Zone van de Pyreneeën wordt teruggevonden. Voorafgaand aan de botsing van Iberia en Europa, ontstonden in de Pyreneeën grote granitische complexen, zoals de Maladeta-graniet. Ook ontstonden voorlandbekkens aan weerszijden van de Pyreneeën. Op grotere schaal zijn het Aquitaans bekken en het Ebro-bekken hier het gevolg van. Op kleinere schaal en dichter bij de interne zone van de Pyreneeën ontstonden zogenaamde piggy-back basins. Dit zijn bekkens in de meer distale gedeeltes van gebergten waarin grootschalige overschuivingsbreuken worden gevormd, vaak "glijdend" op een laag steenzout in de ondergrond.
  • Het Ebro-bekken is een rivierbekken dat pas laat gevormd werd zoals we het nu kennen. Ten tijde van het Eoceen en Oligoceen was er geen verbinding met de Middellandse Zee en stroomden de rivieren die van de Pyreneeën afwaterden naar het westen, uitmondend in de Atlantische Oceaan. Door erosie en tektonische opheffing veranderde de loop van de rivieren en stroomden uit in een grotere rivier, de Ebro.
  • Het Catalaans Kustgebergte is een gebergte van Paleozoïsche en Mesozoïsche ouderdom. Het bestaat uit kalken en schisten. Door erosie is het gebergte niet meer erg geaccidenteerd, maar de breuken die zich in de ondergrond bevinden, werden wel gereactiveerd tijdens het Eoceen. Dit vormde hernieuwde opheffing en het sedimentaire brongebied voor de nu als berg uitstekende Montserrat.

Cultuur

Werelderfgoedlijst

Bestand:Cathedral Sagrada Familia.jpeg
Sagrada Família

Catalonië heeft verschillende cultuurgoederen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO laten plaatsen:

Populaire cultuur

Bestand:3d10 fm de vilafranca.jpg
Castell in Vilafranca del Penedès

Castells ("kastelen") behoren tot de belangrijkste uitingen van de populaire Catalaanse cultuur. Deze activiteit bestaat uit het bouwen van menselijke torens door concurrerende colles castelleres (teams). De traditie is, in de 18e eeuw, ontstaan in het zuidelijke deel van Catalonië, vooral in de regio's van Penedès en Camp de Tarragona. Later verspreidde de traditie zich over de rest van Catalonië. De traditie van Els Castells i Els Castellers werd in 2010 door de UNESCO toegevoegd aan de Lijst van Meesterwerken van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid.

De sardana wordt beschouwd als de meest karakteristieke Catalaanse dans. Deze dans ontstond in het uiterste noorden van Catalonië, in de provincie Girona.

Andere uitingen van hedendaagse Catalaanse cultuur zijn: parades van gegants (reuzen) en correfocs optochten van als duivels verklede deelnemers met veel vuur en rotjes. Een ander traditioneel feest in Catalonië is La Patum de Berga. Dit feest staat sinds 25 november 2005 op de UNESCO-lijst van Meesterwerken van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid.

Gastronomie

Bestand:Pa amb tomàquet - 001.jpg
Een traditionele "Pà amb tomàquet"
Bestand:Escudella.jpg
"Escudella"

De hoofdingrediënten van de traditionele Catalaanse keuken zijn rijst, peulvruchten, vis, zeevruchten, bouillon, vele soorten worsten of embotits zoals fuet en llonganissa, noten en groenten als tomaten, aubergine, paprika, courgette, knoflook en uien, het liefst zo vers mogelijk. Een goed voorbeeld van de invloed van de Pyreneeën en andere bergstreken op de Catalaanse gastronomie is het grote aantal soorten kazen, worsten en paddenstoelen die daarvandaan komen. Opvallend is dat foie gras en pasta tot de Catalaanse keuken behoort, met name macarrons, cannelloni en lasagne worden veel gegeten, in tegenstelling tot in de rest van Spanje.

In Catalonië eet men, net als in sommige andere delen van Zuid-Europa 's middags om 14.00/15.00 uur de zogenaamde àpat. 's Avonds om 21.00/22.00 uur volgt een sopar dat meestal bestaat uit een voorgerecht, hoofdgerecht en nagerecht. Een aantal typische Catalaanse gerechten zijn:

  • Calçotada: gegrilde "calçots", of een unieke soort groene uien die alleen in Catalonië wordt verbouwd. Het seizoen begint jaarlijks in januari/februari, wanneer veel Catalanen speciaal naar het plaatsje Valls afreizen om de "beste" calçots te kunnen eten. Deze groente wordt gegeten met een andere Catalaanse delicatesse, romesco saus, gemaakt van de typisch Catalaanse gedroogde nyorapepers, amandelen, knoflook en peper;
  • Escalivada: urenlang gegrilde Mediterraanse groenten, zoals paprika, aubergine, courgette en ui met erg veel olijfolie en wat azijn;
  • Escudella i carn d'olla: een typisch Catalaanse winterstoofpot met knoflook, kikkererwten, witte bonen, groene kool, de pilota of gehaktbal en verschillende soorten worst. Tal van andere ingrediënten kunnen toegevoegd worden. De escudella of het kookvocht wordt met rijst of deegwaren als soep gegeten; de carn d'olla als hoofdschotel. Vlees en groenten worden ook als 2 afzonderlijk schotels opgediend;
  • Fideuà: een traditionele gerecht uit de regio Valencia, zonder rijst, maar met een dunne soort vermicelli en veel schelpdieren;
  • Pa amb tomàquet: oftewel brood met tomaat. Meestal gaat het om een snede licht-geroosterd brood (bijvoorbeeld pa de pagès) dat eerst ingewreven wordt met knoflook, daarna met tomaat en ten slotte 'overgoten' met olijfolie.
  • Vermeldenswaard is de mar i muntanya-keuken waarbij zee en vasteland harmonisch samengaan.
Bestand:Vi de Catalunya.jpg
Officieel beschermde wijnstreken van Catalonië: 1) Alella, 2) Conca de Barberà, 3) Costers del Segre, 4) Empordà, 5) Montsant, 6) Penedès, 7) Pla de Bages, 8) Priorat, 9) Tarragona, 10) Terra Alta

Ook aioli (all-i-oli), een knoflooksaus van olijfolie wordt veel gegeten. Net als vrijwel alle andere Spaanse steden en regio's maakt men in Catalonië een groot aantal typische zoetigheden, waaronder "Coca de Sant Joan" (een zoete koek die op de dag van Sant Joan (24 juni) wordt gegeten), "panellets" en "neules". De "Crema catalana" is in zekere zin vergelijkbaar met de Franse crème brûlée. Er is een eigen soort nougat: torró.

Wijnen

Catalonië is een van de belangrijkste wijnstreken van Spanje en staat met name bekend om zijn cava of Catalaanse, op champagne lijkende, schuimwijn. Cava is beschermd onder Denominación de Orígen (DO); de producenten zijn verspreid over verschillende Spaanse streken. De bekendste producenten zijn Codorníu en Freixenet. Wijnstreken in Catalonië zijn Alella, Bages, Catalunya, Conca de Barberà, Empordà, Costers del Segre, Montsant, Penedès, Priorat, Tarragona en Terra Alta. Alle hebben ze een oorsprongsbenaming: DOCa of Denominación de Orígen Calificada voor de Priorat - Priorat en Rioja zijn de enige wijnen die deze benaming mogen vermelden - of DO voor de andere.

Media

Bestand:El Periodico.jpg
El Periodico, de Spaanstalige editie met een rode titelbalk, de Catalaanse met de blauwe

Catalonië is samen met de Comunidad de Madrid de belangrijkste 'mediaregio' van Spanje. De Catalaanse media bestaan uit kranten, radio- en tv-zenders, zowel in het Catalaans als in het Spaans, en in sommige gevallen tweetalig zoals de krant El Periódico die dagelijks zowel een Spaanse als een Catalaanse editie uitgeeft. Een ander speciaal geval is de Spaanse zender TVE2, die sommige programma's in het Catalaans uitzendt.

Catalaanse tv-stations

  • Televisió de Catalunya:
    • TV3
    • 3/24
    • K3/Canal33
    • Canal 300
  • 8TV
  • BTV

Catalaanse kranten

Naast bovengenoemde kranten zijn er ook gratis kranten, waaronder Metro, ADN en 20 Minutos die allen in het Spaans worden geschreven met enkele artikelen in het Catalaans. Ook verschijnen er verschillende, Catalaanstalige, regionale kranten.

Patroonheilige

Bestand:Santjordi.jpg
Rozenverkopers op Sant Jordi in Barcelona

Catalonië viert op 23 april het feest van de patroonheilige, Sant Jordi (Sint-Joris). Volgens de traditie krijgen op die dag vrouwen een roos en mannen een boek. In Barcelona staan op deze dag overal bloemenstalletjes en boekenkraampjes.

Sint-Joris wordt traditioneel afgebeeld met een draak, die hij volgens de overlevering zou hebben gedood. De draak staat hierbij symbool voor het heidendom. Het verslaan van de draak symboliseert de bekering van een heidens land of stad tot het christendom.

Sport

Bestand:Nit de Champions 2.jpg
Camp Nou, stadion van FC Barcelona

Catalonië heeft al sinds het einde van de 19e eeuw, toen de eerste grote sportclubs werden opgericht, een sportcultuur. De meest beoefende sporten zijn voetbal, basketbal, handbal, volleybal, zwemmen, tennis en wielrennen. Catalonië biedt ook gelegenheid tot sporten als skiën, in de Catalaanse Pyreneeën, bij La Mola, op slechts 50 kilometer afstand van Barcelona, of in Andorra en tot duiken aan de Costa Brava).

De bekendste en grootste professionele Catalaanse sportclub is FC Barcelona, dat niet alleen een voetbalclub is, maar ook andere sporten herbergt. Het bekendst zijn de voetbal-, basketbal- en handbalafdelingen. RCD Espanyol, uit Barcelona, is een andere voetbalclub, die net als FC Barcelona in de Spaanse Primera División speelt. FC Girona, de voetbalclub uit de stad Girona, speelt ook in de hoogste divisie. Gimnàstic de Tarragona speelt in de Segunda División A. De belangrijkste historische sportevenementen zijn de Olympische Zomerspelen 1992 en de Middellandse Zeespelen van 1955. Ook werd een aantal wedstrijden van het WK voetbal 1982 in Barcelona gespeeld. Jaarlijkse evenementen zijn de Grand Prix Formule 1 van Spanje en de Grand Prix MotoGP van Catalonië op het "Circuit de Catalunya" in Montmeló.

Zie ook

Externe links

  1. º Spaanse Senaat heft Catalaans zelfbestuur op, NOS.nl, 27 oktober 2017
  2. º (nl-BE) Marie Garré. Catalaans Parlement stemt voor onafhankelijkheid, Spanje wil controle terug. De Standaard Geraadpleegd op 2017-10-27
  3. º "Las Cortes Catalanas y la primera Generalidad medieval (s. XIII–XIV)".
  4. º «1,6 miljoen Catalanen eisen onafhankelijheid met menselijke ketting», De Morgen, 11 september 2013
  5. º Catalanen betogen voor een eigen staat, deredactie.be, 11 september 2012
  6. º Catalonië houdt referendum over onafhankelijkheid, ANP/AP/de Volkskrant, 12 december 2013
  7. º (nl) NOS - Catalanen gaan gewoon stemmen, geraadpleegd op 9 november 2014
  8. º (nl) Algemeen Dagblad - 80 procent Catalanen voor onafhankelijkheid, geraadpleegd op 10 november 2014.
  9. º Catalaans parlement stemt voor onafhankelijkheid van Spanje, NU.nl, 9 november 1015
  10. º http://premsa.gencat.cat/pres_fsvp/docs/2017/10/20/11/15/232799c8-755f-4810-ba56-0a5bbb78609c.pdf
  11. º http://www.ccma.cat/324/linforme-final-de-salut-eleva-a-1-066-les-persones-ateses-per-l1-o/noticia/2816073/
  12. º Catalonië roept onafhankelijkheid uit NOS, 27 oktober 2017
  13. º The Independent, Catalonia votes to ban bullfighting
  14. º EarthTimes, Catalan bullfighting ban divides Spain - Summary
  15. º Verbod op stierenvechten in Catalonië opgeheven. nrc.nl Geraadpleegd op 20 oktober 2016
  16. º Idescat - Statistisch instituut Catalonië: statistiek per provincie (2012),
  17. º : Idescat - Statistisch instituut Catalonië: statistiek per gemeente (2011)
  18. º Idescat
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Catalaanse_Republiek&oldid=223065"