Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Romaanse talen
██ Frans
██ Spaans
██ Portugees
██ Italiaans
██ Roemeens
De Romaanse talen zijn een tak van de Indo-Europese taalfamilie. Oorspronkelijk werden deze talen voornamelijk in Zuid-Europa gesproken. Tegenwoordig worden de Romaanse talen, als gevolg van emigratie en kolonisatie vanaf de 15e eeuw, echter ook gesproken in veel andere delen van de wereld, met name Latijns-Amerika. Wereldwijd spreken circa 791 miljoen mensen heden ten dage een Romaanse taal als hun eerste taal.
Oorsprong en ontwikkeling
De Romaanse talen zijn de enige nog levende tak van de Italische talen. Ze stammen alle af van een van de Italische talen: het Latijn, de taal van de Romeinen, die door de Romeinse expansie (militairen, ambtenaren, handelaren en vooral ook veteranen) verspreid raakte over een groot deel van Europa en in het westelijke deel van het Romeinse Rijk de algemene voertaal werd. Vaak wordt bij het voorgaande de kanttekening gemaakt dat de Romaanse talen niet afstammen van het bekende klassiek Latijn zoals dat in geschreven vorm is overgeleverd, maar van het vulgair Latijn (Volkslatijn). Hierbij moet weer worden opgemerkt dat het onderscheid tussen klassiek en vulgair Latijn niet te veel moet worden verabsoluteerd en dat ook het vulgair Latijn zeker geen eenheid vormde, maar eerder een grote groep dialecten. In de loop der eeuwen werden de verschillen tussen deze dialecten steeds groter en de onderlinge verstaanbaarheid steeds kleiner, zodat ze vanaf ca. 800 als verschillende talen worden beschouwd. Verschillen tussen de Romaanse talen en het Latijn worden ten dele toegeschreven aan de invloed van substraattalen, de talen van door de Romeinen onderworpen volken.
Veel bekend geworden kunsttalen, waaronder het Esperanto, Interlingua en Ido, zijn in hoge mate gebaseerd op de grammatica en woordenschat van de Romaanse talen.
Taal- en cultuurgebied in Europa
 Zie Romania voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
██ Landen met een Romaanse taal als nationale taal.
██ Landen/gebieden waar een Romaanse taal wordt gesproken naast een andere taal.
Het Romaanse taal- en cultuurgebied in Europa is gecentreerd rond de westelijke Middellandse Zee (Frankrijk, Italië, Portugal en Spanje). Maar ook in landen als België, Luxemburg, Roemenië, Moldavië en Zwitserland worden Romaanse talen gesproken. Deze gebieden zijn van oudsher sterk rooms-katholiek, behalve in Roemenië en Moldavië (Roemeens-orthodox). Veel van deze landen zijn ook lid van de Latijnse Unie.
Italo-Westelijke talen: Westelijk
Gallo-Romaans
Gallo-Romaans is de naam voor alle Romaanse talen die worden of werden gesproken in een groot deel van het huidige Frankrijk en in Wallonië. Deze subgroep omvat zowel de Langue d'Oc als de Langue d'Oïl. Al deze talen zijn rechtstreeks voortgekomen uit het Gallo-Romaans, een vroege Romaanse taal die op zijn beurt was voortgekomen uit het Laatlatijn en tussen de 4e en de 9e eeuw werd gesproken in het toenmalige Gallië. Omdat van het Gallo-Romaans geen schriftelijke bronnen bewaard zijn gebleven, kan deze taal alleen worden gereconstrueerd op basis van vergelijkingen tussen met name het Oudfrans en het klassiek Latijn.
- Langues d'oïl
- Waals
- Picardisch
- Gallo
- Gaumais
- Frans
- Champenois
- Bourgondisch
- Lotharings
- Poitevin
- Saintongais
- Franc-comtois
- Angevin
- Mayenais
- Manceau
- Tourageau
- Orleanais
- Normandisch
- Jèrriais
- Dgèrnésiais
- Anglo-Normandisch (uitgestorven) Noot: Het Anglo-Normandisch heeft een enorme invloed uitgeoefend op het Oudengels, waardoor het moderne Engels nu een lexicon met zo'n 50% Romaanse woorden heeft. Daarmee is het de meest geromaniseerde Germaanse taal.
- Francoprovençaals
- Occitano-Romaans
- Occitaans
- Gascons
- Languedocien (in enge zin)
- Limousijns
- Vivaro-alpin
- Auvergnat
- Catalaans
- Occitaans
- Reto-Romaans (ook Rhaetisch)
- Gallo-Italiaans
Iberisch/ Romaans-Iberisch / Ibero-Romaans
- West-Iberisch
- Castiliaans
- Portugees-Galicisch
- Portugees
- Galicisch
- Fala (gesproken in het noordwestelijke gedeelte van het Spaanse Extremadura)
- Asturisch-Leonees
- Pyrenese-Mozarabische
- Aragonees
- Mozarabisch (uitgestorven in de 15e eeuw)
Sardijns
Venetiaans
Istriotisch
Oostelijk Romaanse talen
Italo-Romaans
- Toscaans
- Zuid-Centraal
- Marchigiano
- Umbro
- Laziale
- Romanesco
- Sabino
- Zuidelijk
Balkan-Romaans
- Roemeens
- Istro-Roemeens
- Megleno-Roemeens
- Aroemeens
- Dalmatisch (uitgestorven)
Woordenschatvergelijking
| Latijn | Sardijns | Italiaans | Spaans | Portugees | Frans | Occitaans | Catalaans | Reto-Romaans | Lombardisch | Roemeens |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| acquam | acqua | acqua | agua | agua | eau | aiga | aigua | aua | acqua | apă |
| clave | clàve | chiave | llave / clave | chave | clef | clau | clau | clav | ciav | cheie |
| noctem | nòte | notte | noche | noite | nuit | nuéit | nit | notg | nott | noapte |
| pontis | ponte | ponte | puente | ponte | pont | pònt | pont | pont | punt | pod |
| tempus | témpus | tempi | tiempos | tempos | temps | temps | temps | temps | temps | timpi |
| nōvum | nóvu | nuovo | nuevo | novo | nouveau | nòu | nou | nov | noeuv | nou |
| hospitalis | ispidale | ospedale | hospital | hospital | hôpital | espitau | hospital | ospedal | ospedaa | spital |
| caballum | caballu/cabadhu | cavallo | caballo | cavalo | cheval | caval/chaval | cavall | cheval | cavâl | calu |
| cantare | cantare | cantare | cantar | cantar | chanter | cantar/chantar | cantar | chantar | cantà | a cantâ |
| ego | égo | io | yo | eu | je | jo/ieu | jo | jau | mi/me | eu |
| filium | filiu | figlio | hijo | filho | fils | filh | fill | figl | fioeu | fiu |
| facere | facere | fare | hacer | fazer | faire | far | fer | far | fà | face |
| lingua | lingua/límba | lingua | lengua | lingua | langue | lenga | llengua | lingua | lengua | limbă |
| terram | tèrra | terra | tierra | terra | terre | terra | terra | terra | terra | ţara |
| pluviam | próida | pioggia | lluvia | chuva | pluie | pluéja | pluja | plievgia | pieuva | plioaie |
| ārbore | àrbore | albero | árbol | árvore | arbre | arbre | arbre | arbre | alber | arbore/pom |
| hominem/hōmo | ómine | uomo | hombre | homem | homme | òme | home | um | ómm | om |
| cælum | chélu | cielo | cielo | céu | ciel | cèl | cel | chiel | cel | cer |
| digitus | ditu | dito | dedo | dedo | doigt | det | dit | digt | did | deget |
| manum | mànu | mano | mano | mão | main | man | mà | maun | man | mână |
Noten
Zie ook
| Indo-Europese talen > Kentum-talen > Italische en Romaanse talen > |
|---|
|