Talmoed

De Talmoed (תלמוד) (’leer’) is na de Miqra (de [heilige] Schriften, vaak Tenach: Wet, Profeten en Geschriften: het ’Oude Testament’) het belangrijkste boek in het judaïsme. In het rabbijns judaïsme wordt de Talmoed gezien als de Mondelinge Wet, die samen met de Thora aan Mosje (Mozes) werd gegeven op de berg Sinaï. De Talmoed bevat de commentaren van belangrijke rabbijnen en andere schriftgeleerden op de Tenach, veelal in de vorm van discussies tussen voor- en tegenstanders van een bepaald standpunt. Door deze aanvankelijk mondelinge traditie van uitlegging en verklaring van de Wet en profeten vanaf de tijd van Mozes is er zo een zeer uitgebreid samenstelsel van alle mogelijke uitleggingen, wetsprecedenten, anekdotes, legenden en mythen verzameld.

Vorm en onderdelen

De Talmoed wordt vanwege zijn omvang meestal als een serie boeken uitgegeven. De Talmoed bestaat uit:

de Misjna; dit zijn de commentaren op de Tenach, schriftelijk vastgelegd rond 200 van de gangbare jaartelling.
de Gemara; dit zijn de commentaren op de Misjna.

Jeruzalemse en Babylonische Talmoed

Niet alleen is de Talmoed zeer omvangrijk, maar er zijn zelfs twee Talmoede, namelijk de Babylonische Talmoed (Talmoed Bavli) en de Jeruzalemse Talmoed (Talmoed Jeroesjalmi), ook wel bekend als Palestijnse Talmoed. Hoewel ze allebei dezelfde Misjna als kern hebben zijn de commentaren hierop, de gemara’s, verschillend.

De Babylonische Talmoed wordt het meest gebruikt, en is tussen ca. de jaren 500 en 1000 vastgelegd in Mesopotamië, waar in die periode vele bloeiende joodse gemeenschappen gevestigd waren. Deze is verreweg de uitgebreidste en populairste Talmoed. In de middeleeuwen zijn nog commentaren toegevoegd van belangrijke rabbijnen. De joodse mystieke traditie vastgelegd in de Kabbala put voornamelijk uit de Talmoed Bavli.
De Jeruzalemse Talmoed is ontstaan in het land Israël, vooral in de steden Tiberias, Caesarea en Sepphoris, en werd in de jaren 350 tot 400 vastgelegd. Deze gaat voornamelijk in op commentaren over de Mozaïsche wetten die handelen over het agrarische landgebruik en de reinigingswetten in de tempeldienst. De Jeruzalemse Talmoed stamt dus niet, zoals de naam laat vermoeden, uit Jeruzalem. De alternatieve benaming, Palestijnse Talmoed, is ook omstreden, aangezien er in die periode geen Palestina was.

Huidige gebruik van de Talmoed

De manier waarop in de Talmoed wordt gediscussieerd is kenmerkend voor de joodse godsdienst: leren door discussie. In de synagogen en leerscholen van vooral ’orthodoxe joden’ kan men nog altijd felle discussies waarnemen over de vele mogelijke interpretaties van de Talmoed.

Onder orthodoxe joden wordt vaak het Daf Jomi (= de dagelijkse bladzijde) leesprogramma gevolgd. Hierbij wordt iedere dag een pagina van de Talmoed gelezen zodat in 2711 dagen (7,5 jaar) de hele Talmoed wordt behandeld.