Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Voedsel
| Dit artikel behoort tot de reeks over kookkunst |
|
Bereidingstechnieken en benodigdheden |
| Ingrediënten en soorten voedsel |
|
Kruiden en specerijen |
| Regionale keukens |
|
Westers - Latijns-Amerika |
| Culinaire geschiedenis |
|
Oud-Egyptische keuken |
| Zie ook: |
Onder voedsel wordt verstaan alle organische stoffen die organismen nodig hebben. Met deze stoffen kunnen organismen energie opwekken voor alle processen in de cellen en kan een organisme groeien. Organismen die hun voedsel betrekken van andere organismen worden heterotroof genoemd.
Organismen die in staat zijn organische stof uit anorganische stof te produceren worden autotroof genoemd. Een misverstand is het om de anorganische stoffen die de autotrofe organismen tot zich nemen tot voedingstoffen te rekenen.
Voedselbetrekkingen spelen in de levende natuur een voorname rol. Zij worden weergegeven in een voedselketen en een voedselweb.
Mens en voeding
Welke stoffen de mens wel en welke niet kunnen dienen tot voedsel is in de loop der tijden gebleken door natuurlijke selectie. Door schade en schande is vastgesteld wat giftig is en dus destructief werkt voor het organisme. Deze kennis wordt mondeling of schriftelijk overgeleverd. Een voorbeeld van schriftelijke overlevering vormt de Thora waarin voorschriften over de voeding en de voedingsbereiding staan die door God zijn doorgegeven aan Mozes. Sommige van de kosjere voedingsvoorschriften (o.a. geen varkensvlees, strikt gescheiden bereiding) speelden, in een tijd dat hygiëne nagenoeg onbekend was, een rol in het voorkomen van ziekten.
Voedingsvoorschriften zijn terug te vinden in (bijna) alle religies. Dat maakt, dat voedingsleer een van de oudste vormen van kennis is, die de mensheid heeft. Voedsel voor mensen heeft een hele ontwikkeling doorgemaakt. Eerst aten wij ons voedsel voornamelijk rauw, maar al snel werd het de gewoonte ons eten te bereiden. Hierdoor werd het niet alleen smakelijker, maar ook beter verteerbaar.
Voedingspatronen
Ons voedsel is, vanaf de jaren vijftig van de twintigste eeuw, erg veranderd. Met de opkomst en vergrote beschikbaarheid van de levensmiddelentechnologie, veranderde en verbeterde ook ons voedsel. Conserveringstechnieken maken het mogelijk, voedsel lang te bewaren.
In de jaren zestig van de twintigste eeuw ontstond ook hierin een tegenbeweging van mensen die vegetariër of veganistisch werden en mensen, die zich toe gingen leggen op het maken en verkopen van biologisch voedsel, dat voortkomt uit de ecologische landbouw. Ook biologisch-dynamisch voedsel won aan belangstelling door de voedingsleer uit de antroposofie.
Anno 2009 eet een mens gewoonlijk zes soorten voedsel:
- groente en fruit
- brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten
- zuivel, vleeswaren, vis, ei en vleesvervangers
- vetten en olie
- dranken
- snoep, koek(jes), gebak en snacks
Schijf van Vijf
De Schijf van vijf is een hulpmiddel dat in Nederland wordt gebruikt in de voorlichting over goede en gezonde voeding, gericht op het grote publiek. (In Vlaanderen is de voedingsdriehoek meer gebruikelijk). Het idee is dat uit elk van de 5 groepen van voedingsstoffen iedere dag een keuze wordt gemaakt, en die keuzen in de maaltijd van die dag te verwerken. De schijf van vijf, geïntroduceerd in 1953, was decennialang een begrip, (in 1976 kende 63% van de ondervraagden hem), is toen in de loop der jaren in onbruik geraakt en werd in 1981 vervangen door de maaltijdschijf en daarna (1991) door de voedingswijzer. Deze laatste twee voorlichtingshulpmiddelen haalden het qua populariteit en nationale bekendheid echter bij lange na niet bij de aloude schijf van vijf.
Recent (2005) is de schijf van vijf echter volledig in ere hersteld, zij het nu in een andere vorm onder de oude naam. De nieuwe schijf van vijf geeft behalve vijf groepen voedingsmiddelen ook vijf regels, of aanbevelingen:
- Eet gevarieerd
- Niet te veel
- Gebruik minder verzadigd vet
- Eet volop groente, fruit en brood
- Ga veilig met voedsel om
De 5 groepen
| Groep | Voedingsmiddelen | Belangrijke bestanddelen |
|---|---|---|
| 1 | Groente en fruit | vitamines, zoals vitamine C en foliumzuur, mineralen zoals kalium, vezels en bioactieve stoffen |
| 2 | Brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten | koolhydraten, eiwit, vezels, vitamine B en mineralen |
| 3 | Zuivel, vleeswaren, vis, ei en vleesvervangers | eiwitten, mineralen zoals ijzer en calcium, vitamine B en visvetzuren |
| 4 | Vetten en olie | vitamine A, D en E en essentiële vetzuren |
| 5 | Dranken (geen alcohol) | Belangrijk vanwege de vochtbehoefte (water) |
Zie ook
- Condiment
- Gezonde voeding
- Voedselovergevoeligheid
- Ontwikkeling van het Nederlandse voedingspatroon
- Bibliotheek en museum van de gastronomie
Externe links
- Online studies over voeding (Digitale bibliotheek NIS)
- HetVirtueleLand - geschiedenis van landbouw, platteland en voeding