Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Feministische filosofie: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(nieuwe pagina)
 
Geen bewerkingssamenvatting
 
Regel 1: Regel 1:
'''Feministische filosofie''' verwijst naar het bedrijven van filosofie vanuit een [[feminisme|feministisch]] perspectief. Hierbij wordt getracht om met behulp van de filosofische methoden de zaak van de [[vrouwenbeweging]] te ondersteunen, naast het bekritiseren of opnieuw evalueren van traditionele filosofische opvattingen vanuit een vrouwelijk kader.    
[[Bestand:NAMA Athéna du Pnyx.jpg|240 px|thumb|[[Pallas Athena]], godin van de wijsheid]]
Van echte feministische filosofie kan pas gesproken worden vanaf de [[19e eeuw|19e]] en zeker de [[20e eeuw]], maar dit betekent natuurlijk niet dat er voordien geen vrouwen bestonden die bijdroegen aan of kritiek leverden op de filosofie van hun tijd of de leefomstandigheden van vrouwen.  
'''Feministische filosofie''' verwijst naar het bedrijven van filosofie vanuit een [[feminisme|feministisch]] perspectief. Hierbij wordt getracht om met behulp van de filosofische methoden de zaak van de [[Feminisme|vrouwenbeweging]] te ondersteunen, naast het bekritiseren of opnieuw evalueren van traditionele filosofische opvattingen vanuit een vrouwelijk kader.
Van echte feministische filosofie kan pas gesproken worden vanaf de [[19e eeuw|19e]] en zeker de [[20e eeuw]], maar dit betekent natuurlijk niet dat er voordien geen vrouwen bestonden die bijdroegen aan of kritiek leverden op de filosofie van hun tijd of de leefomstandigheden van vrouwen.


Er is geen eigenlijke “school” van feministische filosofie en feministische filosofen kunnen zowel tot de [[Analytische filosofie|analytische]] (Angelsaksische) als tot de continentale (Europese) traditie behoren. Evenmin kan er binnen de feministische filosofie iets als een gemeenschappelijk standpunt gevonden worden over gelijk welk filosofische vraagstelling. Van feministische filosofie bestaan immers net zoveel variëteiten als er van [[feminisme]] zijn.  
Er is geen eigenlijke “school” van feministische filosofie en feministische filosofen kunnen zowel tot de [[Analytische filosofie|analytische]] (Angelsaksische) als tot de continentale (Europese) traditie behoren. Evenmin kan er binnen de feministische filosofie iets als een gemeenschappelijk standpunt gevonden worden over gelijk welk filosofische vraagstelling. Van feministische filosofie bestaan immers net zoveel variëteiten als er van [[feminisme]] zijn.


Feministische filosofie biedt echter een nieuw perspectief op tal van traditionele problemen waarmee de filosofie zich bezighoudt. Zo hebben feministische [[epistemologie|epistemologen]] bijvoorbeeld de traditionele filosofische ideeën over de kennisleer, zoals ze door mannen werden geformuleerd, in vraag gesteld. Hoe we dingen te weten komen en hoe we onze rationaliteit opvatten is volgens deze vrouwen eigenlijk vanuit mannelijk perspectief opgevat, terwijl wat vrouwen daarover te zeggen hebben genegeerd wordt.
Feministische filosofie biedt echter een nieuw perspectief op tal van traditionele problemen waarmee de filosofie zich bezighoudt. Zo hebben feministische [[epistemologie|epistemologen]] bijvoorbeeld de traditionele filosofische ideeën over de [[kennisleer]], zoals ze door mannen werden geformuleerd, in vraag gesteld. Hoe we dingen te weten komen en hoe we onze rationaliteit opvatten is volgens deze vrouwen eigenlijk vanuit mannelijk perspectief opgevat, terwijl wat vrouwen daarover te zeggen hebben genegeerd wordt.


==Historisch overzicht==
==Historisch overzicht==
===Vrouwelijke filosofen vanaf de 6e eeuw v.Chr.===  
<gallery widths="80" heights="120">
Dat de vroegst gekende vrouwelijke Griekse filosofen vanaf de [[6e eeuw v.Chr.]] tot de school van [[Pythagoras]] behoorden, is geen toeval. Terwijl in de Griekse [[polis (stad)|polis]] de vrouw niet dezelfde rechten had als de man, werd zij bij Pythagoras als gelijke behandeld. Tijdgenoten noemden hem dan ook ‘de vrouwenfilosoof’ en rijke burgers zonden hun dochters voor scholing naar hem toe.
Bestand:Aspasia2.jpg|'''[[Aspasia]]'''
<ref> {{aut|Ellen Waithe}}: "History of Women Philosophers" volume 1</ref>
Bestand:Hypatia.jpg|'''[[Hypatia]]'''
Bestand:Margaret Roper, by Hans Holbein the Younger.jpg|'''[[Margaret Roper]]'''
Bestand:Margaret Cavendish.jpg|'''[[Margaret Cavendish]]'''
Bestand:Harriet Mill from NPG.jpg|'''[[Harriet Taylor Mill|Harriet Mill]]'''
Bestand:FullerDaguerreotype.jpg|'''[[Margaret Fuller]]'''
Bestand:Mary Wollstonecraft cph.3b11901.jpg|'''[[Mary Wollstonecraft]]'''
Bestand:Salome1.jpg|'''[[Lou Salome]]'''
</gallery>
 
===Vrouwelijke filosofen vanaf de 6e eeuw v.Chr.===
Dat de vroegst gekende vrouwelijke Griekse filosofen vanaf de [[6e eeuw v.Chr.]] tot de school van [[Pythagoras]] behoorden, is geen toeval. Terwijl in de Griekse [[polis (stad)|polis]] de vrouw niet dezelfde rechten had als de man, werd zij bij Pythagoras als gelijke behandeld. Tijdgenoten noemden hem dan ook ‘de vrouwenfilosoof’ en rijke burgers zonden hun dochters voor scholing naar hem toe.
<ref> {{aut|Ellen Waithe}}: "History of Women Philosophers" volume 1</ref><ref name="Woman philosophers">Women-philosophers.com</ref>
 
{| border=0
| valign=top |
*[[Theano (filosofe)]] (6e eeuw v.Chr.)
*[[Theano (filosofe)]] (6e eeuw v.Chr.)
*[[Theano II]] (6e eeuw v.Chr. ?)
*[[Theano II]] (6e eeuw v.Chr. ?)
*[[Cleobulina van Rhodos]] (ca. 550 v.Chr)
*[[Cleobulina van Rhodos]] (ca. 550 v.Chr)
*[[Perictione]] (5e eeuw v.Chr.)
*[[Perictione]] (5e eeuw v.Chr.)
*[[Perictione II]] (ca. 450 v.Chr.)  
*[[Perictione II]] (ca. 450 v.Chr.)
*[[Aesara van Lucania]] (425 v.Chr.)  
*[[Aesara van Lucania]] (425 v.Chr.)
*[[Aspasia]] (470 v.Chr.- ca. 400 v.Chr.)
*[[Aspasia]] (470 v.Chr.- ca. 400 v.Chr.)
*[[Phintys van Sparta]] (ca. 400 v.Chr.)  
*[[Phintys van Sparta]] (ca. 400 v.Chr.)
*[[Arete van Cyrene]] (ca. 400 v.Chr.- ca. 330 v.Chr.)  
| width=60 |
| valign=top |
*[[Arete van Cyrene]] (ca. 400 v.Chr.- ca. 330 v.Chr.)
*[[Axiothea]] (4e eeuw v.Chr.)
*[[Axiothea]] (4e eeuw v.Chr.)
*[[Hipparchia van Maroneia]] (ca. 300 v.Chr.)
*[[Hipparchia van Maroneia]] (ca. 300 v.Chr.)
*[[Lasthenia]] (ca. 300 v.Chr.)
*[[Lasthenia]] (ca. 300 v.Chr.)
*[[Makrina]] (2e eeuw)  
*[[Makrina]] (2e eeuw)
*[[Julia Domna]] (170-217)  
*[[Julia Domna]] (170-217)
*[[Hypatia]] (370 - 415)
*[[Hypatia]] (370 - 415)
*[[Asclepigenia]] (5e eeuw)
*[[Asclepigenia]] (5e eeuw)
|}


===Vrouwelijke filosofen: middeleeuwen tot 16e eeuw===
===Vrouwelijke filosofen: middeleeuwen tot 16e eeuw===
Zeker tot in de periode van de [[hoge middeleeuwen]] is er in het westen niet veel onderscheid tussen geloof en filosofie en komt filosofie neer op een beschouwing en een verdediging van het christelijke geloof. Bij vrouwen valt wel op dat ze soms vanuit een veel persoonlijker standpunt schrijven over de manier waarop ze hun geloof beleven. In de [[late middeleeuwen]] en in de periode van de [[renaissance]] is er sprake van een [[secularisering]] van de filosofie, die teruggrijpt naar de antieke denkers en deze probeert te overtreffen. Ook vrouwen volgen deze heroriëntering van de filosofie door zich met meer wereldse onderwerpen te gaan bezighouden. In deze periode zijn de sporen van een ''[[feminisme|proto-feminisme]]'' al herkenbaar.
Zeker tot in de periode van de [[hoge middeleeuwen]] is er in het westen niet veel onderscheid tussen geloof en filosofie, en komt filosofie neer op een beschouwing en een verdediging van het christelijke geloof. Bij vrouwen valt wel op dat ze soms vanuit een veel persoonlijker standpunt schrijven over de manier waarop ze hun geloof beleven.  
<ref> {{aut|Ellen Waithe}}: "History of Women Philosophers" volume 2</ref>
 
*[[Roswitha von Gandersheim]] (ca.940)
In de [[late middeleeuwen]] en in de periode van de [[renaissance]] is er sprake van een [[secularisering]] van de filosofie, die teruggrijpt naar de antieke denkers en deze probeert te overtreffen. Ook vrouwen volgen deze heroriëntering van de filosofie door zich met meer wereldse onderwerpen te gaan inlaten. In deze periode zijn de sporen van een ''[[feminisme|proto-feminisme]]'' al herkenbaar.
*[[Murasaki Shikibu]] (ca.973–ca. 1014 of 1025): [[Shinto]] ethiek
<ref> {{aut|Ellen Waithe}}: "History of Women Philosophers" volume 2</ref><ref name="Woman philosophers"/>
*[[Hroswitha van Gandersheim]] (ca. 935 - ca. 1010)
*[[Murasaki Shikibu]] (ca. 973–ca. 1014 of 1025): [[Shintoïsme|Shinto]] ethiek
*[[Hildegard von Bingen]] (1098 -1179) : [[metafysica]] en [[kosmologie]]
*[[Hildegard von Bingen]] (1098 -1179) : [[metafysica]] en [[kosmologie]]
*[[Heloïse]] (12e eeuw)
*[[Heloïse]] (ca. [[1101]]-[[1162]]) (12e eeuw)
*[[Gertrude de Grote]] ([[Sint Gertrude]]) (12e eeuw)
*[[Gertrude de Grote]] ([[Sint Gertrude]]) (12e eeuw)
*[[Hadewijch (schrijfster)|Hadewijch]] (13e eeuw), [[Beatrijs van Nazareth]] (1200-1267) en [[Mechtild von Magdeburg]] (1210– ca. 1285): mystiek
*[[Catharina van Siena]]: (1347-1380) [[ethiek]]
*[[Catharina van Siena]]: (1347-1380) [[ethiek]]
*[[Julian of Norwich]]: (ca. 1370) [[epistemologie]]
*[[Julian of Norwich]]: (ca. 1370) [[epistemologie]]
*[[Christine de Pisan]] (ca. 1364– ca. 1430): morele filosofie
*[[Christine de Pisan]] (ca. 1364– ca. 1430): morele filosofie
*[[Hadewych]] (13e eeuw), [[Beatrijs van Nazareth]] (1200-1267) en [[Mechtild von Magdeburg]] (1210– ca. 1285): mystiek
*[[Theresia van Ávila]] (1515-1582)
*[[Theresia van Avila]] (1515-1582)
*[[Margaret Roper]] (1505-1544) oudste dochter van Thomas More
*[[Margaret Roper]] (1505-1544) oudste dochter van Thomas More
*[[Oliva Sabuco de Nantes Barrera]] (1562-?) :filosofie van de geneeskunde
*[[Oliva Sabuco de Nantes Barrera]] (1562-?) :filosofie van de geneeskunde
*[[Marie le Jars de Gournay]] (1565 -1645): feminisme
*[[Marie le Jars de Gournay]] (1565 -1645): feminisme


===Vrouwelijke filosofen van de 17e eeuw en de verlichting===
===Vrouwelijke filosofen van de 17e eeuw en de verlichting===
Vanaf de 17e eeuw groeide het aantal ontwikkelde vrouwen dat zich aan de studie van de filosofie gingen wijden sterk aan. Hun filosofische geschriften zijn minder bekend. Toch tonen zij allen van een grote expertise op een aantal kennisgebieden zoals epistemologie, logica, esthetica, metafysica, politieke filosofie, [[wetenschapsfilosofie]], [[psychologie]], [[religie]] en [[wiskunde]]. Zij schrijven over de meest verscheiden onderwerpen: over het mystieke en het [[paranormaal|paranormale]], de aard van het denken, het geloof, [[moraliteit]], vrijheid, [[logica (wetenschap)|logica]] en de rechten van de vrouw. De eerste belangrijke filosofische tekst over vrouwen was [[Mary Wollstonecraft|Mary Wollstonecrafts]] ''A Vindication of the Rights of Women (1792).''  
Vanaf de 17e eeuw groeide het aantal ontwikkelde vrouwen dat zich aan de studie van de filosofie gingen wijden sterk aan. Hun filosofische geschriften zijn minder bekend. Toch tonen zij allen van een grote expertise op een aantal kennisgebieden zoals epistemologie, logica, esthetica, metafysica, politieke filosofie, [[wetenschapsfilosofie]], [[psychologie]], [[religie]] en [[wiskunde]]. Zij schrijven over de meest verscheiden onderwerpen: over het mystieke en het [[paranormaal|paranormale]], de aard van het denken, het geloof, [[moraliteit]], vrijheid, [[logica (wetenschap)|logica]] en de rechten van de vrouw. De eerste belangrijke filosofische tekst over vrouwen was [[Mary Wollstonecraft]]s ''A Vindication of the Rights of Women (1792).''
<ref> Selectie gebaseerd op Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 3, met aanvullingen</ref>
<ref> Selectie gebaseerd op Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 3, met aanvullingen</ref><ref name="Woman philosophers"/>
*[[Anna Maria van Schurman]] (1607–1678): een van de eerste vrouwelijke universiteitsstudenten
*[[Anna Maria van Schurman]] (1607–1678): een van de eerste vrouwelijke universiteitsstudenten
*[[Margaret Cavendish]] (1623-73) kritiek op 17e eeuwse mechanistische filosofie
*[[Margaret Cavendish]] (1623-73) kritiek op 17e eeuwse mechanistische filosofie
*[[Anne Conway]] (1631-1679) Cambridge platoniste, beïnvloedde [[Gottfried Leibniz|Leibniz]] met haar concept van de [[monade]]
*[[Anne Conway]] (1631-1679) Cambridge platoniste, beïnvloedde [[Gottfried Leibniz|Leibniz]] met haar concept van de [[monade]]
*[[Mary Astell]] (1666-1731): proto-feministisch schrijfster  
*[[Mary Astell]] (1666-1731): proto-feministisch schrijfster
*[[Catharine Trotter Cockburn]] (1679-1749): verdediger van [[John Locke]]'s filosofie
*[[Catharine Trotter Cockburn]] (1679-1749): verdediger van [[John Locke (filosoof)|John Locke]]'s filosofie
*[[Damaris Cudworth Masham]] (1659–1708): schreef over theologie, epistemologie en moraalfilosofie
*[[Damaris Cudworth Masham]] (1659–1708): schreef over theologie, epistemologie en moraalfilosofie
*[[Harriet Taylor Mill]] (1807-1858): sociaal-politieke filosofie
*[[Harriet Taylor Mill]] (1807-1858): sociaal-politieke filosofie
Regel 57: Regel 77:
*[[Margaret Fuller]] (1810- 1850) : activiste voor vrouwenrechten
*[[Margaret Fuller]] (1810- 1850) : activiste voor vrouwenrechten
*[[Charlotte Perkins Gilman]] (1860-1935): theorie van de vrouwenbeweging
*[[Charlotte Perkins Gilman]] (1860-1935): theorie van de vrouwenbeweging
*[[Lou Andreas Salome]] (1861-1937): psychoanalyticus
*[[Lou Andreas Salome]] (1861-1937): psychoanalyticus
*[[Germaine de Staël]] (1766– 1817): romanschrijfster en essayiste
*[[Germaine de Staël]] (1766– 1817): romanschrijfster en essayiste
*[[Sophie Germain]] (1776 - 1831): wiskundige
*[[Sophie Germain]] (1776 - 1831): wiskundige
*[[Mary Sommerville]] (1780–1872) een van de eerste vrouwelijke schrijvers over wetenschap
*[[Mary Sommerville]] (1780–1872) een van de eerste vrouwelijke schrijvers over wetenschap
*[[Mary Wollstonecraft]] (1759 – 1797) schrijfster, filosofe en feministe
*[[Mary Wollstonecraft]] (1759 – 1797) schrijfster, filosofe en feministe
(minder bekend als filosoof)
(minder bekend als filosoof)
*[[Kristina Wasa]] (1626-1689): (koningin van Zweden, correspondeerde met Descartes)
*[[Christina I van Zweden]] (1626-1689): (koningin van Zweden, correspondeerde met Descartes)
*[[Sor Juana Inez de la Cruz]] (1648-1695): [[neoplatonisme|neoplatoons mysticisme]]
*[[Sor Juana Inez de la Cruz]] (1648-1695): [[neoplatonisme|neoplatoons mysticisme]]
*[[Julie Favre]] 1834-1896): moraalfilosoof, vond vrouwen superieur
*[[Julie Favre]] 1834-1896): moraalfilosoof, vond vrouwen superieur
*[[Clarisse Coignet]] (1823-1910):verwerpt het [[rationalisme]]
*[[Clarisse Coignet]] (1823-1910):verwerpt het [[rationalisme]]
*[[Anna Tumarkin]] (1875-1951) filosofieprofessor
*[[Anna Tumarkin]] (1875-1951) filosofieprofessor
*[[Hortense Allart de Meritens]] (ca. 1850): feministisch schrijfster
*[[Hortense Allart de Meritens]] (ca. 1850): feministisch schrijfster
*[[Sophie Bryant]] (1850-1922) opvoedkundige en moraalwetenschapper  
*[[Sophie Bryant]] (1850-1922) opvoedkundige en moraalwetenschapper
*[[Hedwig Bender]]: feministisch schrijfster
*[[Hedwig Bender]]: feministisch schrijfster


===Moderne feministische filosofen===
===Moderne feministische filosofen===
Vrouwen zijn prominent vertegenwoordigd in het hedendaagse filosofische landschap. Zie zijn vooral actief op gebied van ethiek, wetenschapsfilosofie, de feministische theorie en epistemologie. Het is een cliché dat alle vrouwelijke filosofen zich met feminisme zouden bezighouden. De meeste contemporaine filosofes specialiseren zich op een of ander filosofisch vakgebied; [[metafysica]], epistemologie, [[antieke filosofie]], [[wetenschapsfilosofie]] enzovoort. Slechts een klein deel onder hen heeft zich geconcentreerd op bijdragen over de feministische theorie: [[Simone de Beauvoir]], [[Shulamith Firestone]], [[Sheila Rowbowtham]], [[Juliet Mitchell]], en de Franse [[poststructuralisme|poststructuralisten]] met onder meer [[Luce Irigaray]],  [[Helene Cixous]]. Van de Beauvoir wordt gezegd dat zij met haar werk de filosofische fundamenten van het feminisme heeft gelegd.
Vrouwen zijn prominent vertegenwoordigd in het hedendaagse filosofische landschap. Zij zijn vooral actief op gebied van ethiek, wetenschapsfilosofie, de feministische theorie en epistemologie. <ref name="feminist theory">Feminist theory website over Fields within Feminism</ref> Het is een cliché dat alle vrouwelijke filosofen zich met feminisme zouden bezighouden. <ref name="Phil and Wom">Philosophy and Women</ref> De meeste contemporaine filosofes specialiseren zich op een of ander filosofisch vakgebied; [[metafysica]], epistemologie, [[antieke filosofie]], [[wetenschapsfilosofie]] <ref name="Phil and Wom"/> enzovoort. Slechts een klein deel onder hen heeft zich geconcentreerd op bijdragen over de feministische theorie: [[Simone de Beauvoir]], [[Shulamith Firestone]], [[Sheila Rowbowtham]], [[Juliet Mitchell]], en de Franse [[poststructuralisme|poststructuralisten]] met onder meer [[Helene Cixous]]. Van de Beauvoir wordt gezegd dat zij met haar werk de filosofische fundamenten van het feminisme heeft gelegd.
<ref> Selectie gebaseerd op Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 4</ref>
<ref> Selectie gebaseerd op Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 4</ref> In onze tijd is de Duitse filosofe [[Hannah Arendt]] van groot belang geweest voor de feministische filosofie, ook al beschouwde zij zichzelf niet echt als een feministisch filosofe. Na haar vlucht voor de nazi's publiceerde zij ' On the Origins of Totalitarianism', een boek over de verhouding staat-individu dat ook de aandacht kreeg van de vrouwenbeweging. <ref>[http://www.volkskrant.nl/archief_gratis/article868009.ece/Hannah_Arendt_en_het_feminisme Hannah Arendt en het feminisme]</ref><ref name="Modern Era"">Woman Philosophers of the Modern Era</ref> De Belgische [[Luce Irigaray]] is een vooraanstaand auteur in het hedendaagse Franse feminisme en de continentale filosofie. Ze is een interdisciplinair denker die werkt op het domein van filosofie, [[psychoanalyse]], en [[taalwetenschap]].
*[[Victoria, Lady Welby]] (1837-1912)  
*[[Victoria, Lady Welby]] (1837-1912)
*[[E. E. Constance Jones]] (1848-1922)  
*[[E. E. Constance Jones]] (1848-1922)
*[[Charlotte Perkins Gilman]] (1860-1935)  
*[[Charlotte Perkins Gilman]] (1860-1935)
*[[Lou Salome]] (1861-1937)  
*[[Lou Salome]] (1861-1937)
*[[Mary Whiton Calkins]] (1863-1930)  
*[[Mary Whiton Calkins]] (1863-1930)
*[[Susan Stebbing|L. Susan Stebbing]] (1885-1943)  
*[[Susan Stebbing|L. Susan Stebbing]] (1885-1943)
*[[Edith Stein]] (1891-1942)  
*[[Edith Stein]] (1891-1942)
*[[Gerda Walther]] (1897-1977)  
*[[Gerda Walther]] (1897-1977)
*[[Ayn Rand]] (1905-1982) Russisch-Amerikaans schrijfster en politiek filosofe
*[[Ayn Rand]] (1905-1982) Russisch-Amerikaans schrijfster en politiek filosofe
*[[Cornelia Johanna de Vogel]] (1905-1986)  
*[[Cornelia Johanna de Vogel]] (1905-1986)
*[[Hannah Arendt]] (1906-1975)  
*[[Hannah Arendt]] (1906-1975)
*[[Simone de Beauvoir]] (1908-1986)  
*[[Simone de Beauvoir]] (1908-1986)
*[[Simonel Weil]] (1909-1943)
*[[Simonel Weil]] (1909-1943)
*[[Luce Irigaray]] (ca.1932)
*[[Elizabeth Anderson]] (1959)
====Epistemologie====
In de kentheorie en in de wetenschapsleer hebben hedendaagse vrouwen interessante vragen gesteld. Ze begonnen met de gewone vraag: Wat kunnen we kennen? en antwoordden daar meestal op dat we kunnen kennen wat onze zintuigen en ons verstand ondersteunen.
Enkele feministen brachten de te verwachten gender-stereotypen aan: "mannen zijn afstandelijk en rationeel"; "vrouwen zijn meer intuïtief en emotioneel". Ze gingen zelfs zo ver om te verdedigen dat kennis verkregen via [[intuïtie]] een totaal ander begrip van de fysieke werkelijkheid zou opleveren, zodat ‘’vrouwelijke wiskunde” en “vrouwelijke wetenschap” heel verschillend zouden zijn van hun mannelijke tegenhangers. De meeste hedendaagse feministische filosofen sluiten zich echter niet aan bij deze volgens hen incoherente en ontmoedigde beweging. De meesten onder hen aanvaarden zelfs niet het idee dat er zoiets als vrouwelijke epistemologische standpunten zou kunnen bestaan. <ref>http://www.westvalley.edu/ph/women_epist.html Over feministische epistemologie</ref>
====Wetenschap en feminisme====
Eind jaren 60 werd de kritiek van feministen uitgebreid van maatschappijkritiek naar [[wetenschap]]skritiek. Er is een grote tweedeling gemaakt tussen aan de ene kant opvattingen waarin wetenschap als resultaat van waarnemen begrepen wordt, en aan de andere kant opvattingen waarin wetenschap gevat wordt met de metafoor van het waarmaken. Beide kennen varianten.


====Wetenschapsleer====
Ook de [[wetenschappelijke methode]] werd onderzocht met als belangrijkste vraag of deze sekse-neutraal is? De wetenschappelijke methode is volgens de feministen mannelijk van aard, ze vertoont trekken van de 'heer van stand', rationeel, zakelijk en objectief. In de wetenschappelijke methode is er geen betrokkenheid, maar precisie. Hierdoor voelden slechts mannen zich ertoe aangetrokken. Deze kritiek leidde onder andere tot een nieuwe methode in de [[sociale wetenschappen]], geen individuele vragenlijsten, maar groepsgesprekken. Aanvulling van de methode met vrouwelijke benaderingswijzen zoals betrokkenheid.


==Naslagwerken==
====Wetenschap als waarneming====
Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 1, 2, 3 en 4
Wanneer vrouwen object van onderzoek vormen, wordt er vaak slordig met de methode omgesprongen (daardoor bevatten wetenschappen vooroordelen over vrouwen). Correct gebruik van methoden is goed, maar niet voldoende. Immers ook in methodisch verantwoord onderzoek kunnen vrouwen buiten beeld blijven (vrouwen worden verwaarloosd in de wetenschap), door de manier waarop het object wordt afgebakend. De huidige methoden vertonen mannelijke trekken, met als gevolg psychologische uitsluiting van vrouwen en vertekende waarneming, en dienen met vrouwelijke methoden (afstand én betrokkenheid) te worden aangevuld. De methode vormt geen bescherming tegen invloeden van buitenaf op de inhoud van de wetenschap. De mannelijke dominantie die buiten de wetenschap heerst, dringt ook binnen door; Ze kleurt de wetenschappelijke waarnemingen. De feministische oplossing is vrouwvriendelijke onderzoekers en omgeving.


== Externe links over feministische theorie==
====Wetenschap als waarmaken====
===Algemeen===
Wetenschappen worden, volgens sommige feministische filosofieën,{{feit||2010|01|20}} in een sociaal proces gemaakt en de sociale verhoudingen tussen de seksen zijn daarom medebepalend voor het product wetenschap (mannen hebben meer kans dan vrouwen dat wat ze beweren door anderen wordt geaccepteerd; zo verzamelen ze sneller het krediet dat hen in volgende onderhandelingen te pas komt).
*[http://digicoll.library.wisc.edu/ACRLWSS/  Women's Studies: Core Books (database om de bronteksten over het feminisme op te zoeken)]
De wetenschap is de producent, en de verhoudingen tussen de seksen zijn een product van onder andere de wetenschap.
*[http://www.women-philosophers.com/index.html Women Philosophers web site]
De wetenschapsantropologie van [[Bruno Latour]] vertoont veel overeenkomsten met deze theorie.
*[http://www.westvalley.edu/ph/women_intro.html Philosophy and Women]
*[http://plato.stanford.edu/entries/feminism-femhist/ Feminist History of Philosophy]
*[http://faculty.msmc.edu/lindeman/c1.html History of Ancient Women Philosophers]
*[http://faculty.msmc.edu/lindeman/mo1.htm Women Philosophers of the Medieval Period]
*[http://faculty.msmc.edu/lindeman/dg1.htm Women Philosophers of the Modern Era (1600-1900)]
*[http://www.apaonline.org/apa/publications/newsletters/v00n1/feminism/13.asp Newsletter on Feminism and Philosophy]
*[http://www.cddc.vt.edu/feminism/  Feminist Theory]
*[http://www.cddc.vt.edu/feminism/enin.html The Feminist Theory Website]
*[http://home.earthlink.net/~ahunter/ Allan Hunter's Theory Site over de  radicale feministische theorie]


===Esthetica===
== Internationale organisatie ==
*[http://www.apaonline.org/apa/archive/newsletters/v97n2/feminism/duran.asp Aesthetics in Feminist Perspective, Hilde Hein and Carolyn Korsmeyer, eds. (Bloomington: Indiana University Press, 1993)]
In [[1974]] werd in Berlijn de [[IAPH]],<ref>[http://www.iaph-philo.org/ Website van IAPH]</ref> ''Internationale Assoziation von Philos'' opgericht door Duitse, Oostenrijkse en Amerikaanse vrouwelijke filosofen, de meeste ervan waren feministen. Dit was waarschijnlijk het geboortemoment van wat de naam ''feministische filosofie'' kreeg. Aanvankelijk was deze Europese Stichting een vrij 'Germaanse' aangelegenheid, vooraleer ook filosofen van de Romaanse talen (waaronder Spaans en Italiaans) er deel van gingen uitmaken. De conferenties worden om de drie jaar gehouden, telkens in een andere Europese stad. In 1998 werd het georganiseerd in [[Boston]] in de Verenigde Staten, dit in samenwerking met het [[World Congress of Philosophy]]. De symposia en publicaties die hieruit voortkwamen hebben veel gedaan voor de ontwikkeling van en de interesse voor feministische filosofie. Het is vooral een forum voor filosofisch onderzoek over verbanden tussen macht en sekse, de verhoudingen tussen de seksen en feminisme en filosofie in het algemeen. Uiteraard is het ook een netwerk voor feministen.
;Symposia
Symposia werden vanaf 1980 gehouden, de eerste in Würzburg, de stad waar de organisatie ontstond:
*1980 Würzburg (Duitsland)
*1982 Zürich (Zwitserland)
*1984 Heidelberg (Duitsland)
*1986 Klagenfurt (Oostenrijk)
*1989 Berlijn (Duitsland)
*1992 Amsterdam (Nederland)
*1995 Wenen (Oostenrijk)
*1998 Boston (V.S.)
*2000 Zürich (Zwitserland)
*2002 Barcelona (Spanje)
*2004 Göteborg (Zweden)
*2006 Rome (Italië)
*2008 Seoul (Korea)


===Cyberfeminisme===
==Zie ook==
*[http://thegrza.googlepages.com/haraway'scyborgmanifesto Donna Haraway: A Cyborg Manifesto]
* [[Lijst van feministische literatuur]]
*[[Joke J. Hermsen]], ''Het denken van de ander. Proeve van een vrouwelijke ideeëngeschiedenis'', Kok 1997.


===Essays===
== Literatuur ==
*[http://www.english.uiuc.edu/-people-/emeritus/baym/essays/feminism.htm Nina Baym: The Agony of Feminism: Why Feminist Theory Is Necessary After All]
;Naslagwerken
*[http://plato.stanford.edu/entries/feminism-approaches/ Nancy Tuana: Approaches to Feminism]
*Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 1, 2, 3 en 4
*[http://www.klari.net/ingrid/articles/femtheo.html Ingrid Hoofd: Chandra Mohanty and the Technology of Gender]
;Essays
*[http://plato.stanford.edu/entries/feminist-bioethics/ Anne Donchin: Feminist Bioethics]
*{{en}}[http://www.english.uiuc.edu/-people-/emeritus/baym/essays/feminism.htm] Nina Baym: The Agony of Feminism: Why Feminist Theory Is Necessary After All (''Over waarom feminisme nodig is'')
*[http://plato.stanford.edu/entries/feminism-epistemology/ Elizabeth Anderson: Feminist Epistemology and Philosophy of Science]
*{{en}}[http://plato.stanford.edu/entries/feminism-approaches/] Nancy Tuana: Approaches to Feminism (''Benaderingen van feminisme'')
*[http://plato.stanford.edu/entries/feminism-ethics/ Rosemarie Tong: Feminist Ethics]
*{{en}}[http://www.klari.net/ingrid/articles/femtheo.html] Ingrid Hoofd: Chandra Mohanty and the Technology of Gender (''De technologie van het [[Gender (sekse)|gender]] (geslacht)'')
*[http://www.uh.edu/~cfreelan/courses/femfilm.html Cynthia A. Freeland: Feminist Film Theory]
*{{en}}[http://plato.stanford.edu/entries/feminist-bioethics/] Anne Donchin: Feminist Bioethics (''Feministische bio-ethiek'')
*[http://plato.stanford.edu/entries/feminism-femhist/ Charlotte Witt: Feminist History of Philosophy]
*{{en}}[http://plato.stanford.edu/entries/feminism-epistemology/] Elizabeth Anderson: Feminist Epistemology and Philosophy of Science (''Feministische epistemologie en wetenschapsfilosofie'')
*{{en}}[http://plato.stanford.edu/entries/feminism-ethics/] Rosemarie Tong: Feminist Ethics (''Feministische ethiek'')
*{{en}}[http://www.uh.edu/~cfreelan/courses/femfilm.html] Cynthia A. Freeland: Feminist Film Theory (''Feministische filmtheorie'')
*{{en}}[http://plato.stanford.edu/entries/feminism-femhist/] Charlotte Witt: Feminist History of Philosophy (''Feministische geschiedenis van de filosofie'')


===Andere===
== Externe links ==
* (('''eng''')) [http://www.loc.gov/rr/scitech/selected-internet/womenstm.html The Library of Congress Selected Internet Resources Women in Science, Technology and Medicine]
*{{en}}[http://digicoll.library.wisc.edu/ACRLWSS/ Women's Studies: Core Books (''Database om de bronteksten over het feminisme op te zoeken'')]
* {{en}}[http://www.loc.gov/rr/scitech/selected-internet/womenstm.html The Library of Congress Selected Internet Resources Women in Science, Technology and Medicine (''Internetbronnen over vrouwen in wetenschap, technologie en geneeskunde'']


==Bronnen en referenties==
{{bron|bronvermelding=
<references/>
*Widdershoven-Heerding, C. (red.), ''Wetenschapsleer'' (Open Universiteit, Heerlen 1995) ISBN 9035814320.
*{{en}}[http://www.women-philosophers.com/index.html Women Philosophers website (''Website Vrouwelijke Filosofen'')]
*{{en}}[http://www.westvalley.edu/ph/women_intro.html Philosophy and Women (''Filosofie en vrouwen'')]
*{{en}}[http://plato.stanford.edu/entries/feminism-femhist/ Feminist History of Philosophy (''Feministische geschiedenis van de filosofie'']
*{{en}}[http://faculty.msmc.edu/lindeman/c1.html History of Ancient Women Philosophers (''Geschiedenis van vrouwelijke filosofen in de oudheid)'']
*{{en}}[http://faculty.msmc.edu/lindeman/dg1.htm Women Philosophers of the Modern Era (1600-1900) (''Vrouwelijke filosofen in de moderne tijd'')]
*{{en}}[http://www.cddc.vt.edu/feminism/enin.html The Feminist Theory Website (''Website van de theorie van het feminisme'')]
*{{en}}[http://home.earthlink.net/~ahunter/ Allan Hunter's Theory (''Website over de radicale feministische theorie'')]


{{References}}
}}


[[Categorie:Filosofische stroming]]
[[Categorie:Filosofische stroming]]
[[Categorie:Feminisme]]
[[Categorie:Feminisme]]

Huidige versie van 23 jul 2011 om 22:04

Pallas Athena, godin van de wijsheid

Feministische filosofie verwijst naar het bedrijven van filosofie vanuit een feministisch perspectief. Hierbij wordt getracht om met behulp van de filosofische methoden de zaak van de vrouwenbeweging te ondersteunen, naast het bekritiseren of opnieuw evalueren van traditionele filosofische opvattingen vanuit een vrouwelijk kader. Van echte feministische filosofie kan pas gesproken worden vanaf de 19e en zeker de 20e eeuw, maar dit betekent natuurlijk niet dat er voordien geen vrouwen bestonden die bijdroegen aan of kritiek leverden op de filosofie van hun tijd of de leefomstandigheden van vrouwen.

Er is geen eigenlijke “school” van feministische filosofie en feministische filosofen kunnen zowel tot de analytische (Angelsaksische) als tot de continentale (Europese) traditie behoren. Evenmin kan er binnen de feministische filosofie iets als een gemeenschappelijk standpunt gevonden worden over gelijk welk filosofische vraagstelling. Van feministische filosofie bestaan immers net zoveel variëteiten als er van feminisme zijn.

Feministische filosofie biedt echter een nieuw perspectief op tal van traditionele problemen waarmee de filosofie zich bezighoudt. Zo hebben feministische epistemologen bijvoorbeeld de traditionele filosofische ideeën over de kennisleer, zoals ze door mannen werden geformuleerd, in vraag gesteld. Hoe we dingen te weten komen en hoe we onze rationaliteit opvatten is volgens deze vrouwen eigenlijk vanuit mannelijk perspectief opgevat, terwijl wat vrouwen daarover te zeggen hebben genegeerd wordt.

Historisch overzicht

Vrouwelijke filosofen vanaf de 6e eeuw v.Chr.

Dat de vroegst gekende vrouwelijke Griekse filosofen vanaf de 6e eeuw v.Chr. tot de school van Pythagoras behoorden, is geen toeval. Terwijl in de Griekse polis de vrouw niet dezelfde rechten had als de man, werd zij bij Pythagoras als gelijke behandeld. Tijdgenoten noemden hem dan ook ‘de vrouwenfilosoof’ en rijke burgers zonden hun dochters voor scholing naar hem toe. [1][2]

Vrouwelijke filosofen: middeleeuwen tot 16e eeuw

Zeker tot in de periode van de hoge middeleeuwen is er in het westen niet veel onderscheid tussen geloof en filosofie, en komt filosofie neer op een beschouwing en een verdediging van het christelijke geloof. Bij vrouwen valt wel op dat ze soms vanuit een veel persoonlijker standpunt schrijven over de manier waarop ze hun geloof beleven.

In de late middeleeuwen en in de periode van de renaissance is er sprake van een secularisering van de filosofie, die teruggrijpt naar de antieke denkers en deze probeert te overtreffen. Ook vrouwen volgen deze heroriëntering van de filosofie door zich met meer wereldse onderwerpen te gaan inlaten. In deze periode zijn de sporen van een proto-feminisme al herkenbaar. [3][2]

Vrouwelijke filosofen van de 17e eeuw en de verlichting

Vanaf de 17e eeuw groeide het aantal ontwikkelde vrouwen dat zich aan de studie van de filosofie gingen wijden sterk aan. Hun filosofische geschriften zijn minder bekend. Toch tonen zij allen van een grote expertise op een aantal kennisgebieden zoals epistemologie, logica, esthetica, metafysica, politieke filosofie, wetenschapsfilosofie, psychologie, religie en wiskunde. Zij schrijven over de meest verscheiden onderwerpen: over het mystieke en het paranormale, de aard van het denken, het geloof, moraliteit, vrijheid, logica en de rechten van de vrouw. De eerste belangrijke filosofische tekst over vrouwen was Mary Wollstonecrafts A Vindication of the Rights of Women (1792). [4][2]

(minder bekend als filosoof)

Moderne feministische filosofen

Vrouwen zijn prominent vertegenwoordigd in het hedendaagse filosofische landschap. Zij zijn vooral actief op gebied van ethiek, wetenschapsfilosofie, de feministische theorie en epistemologie. [5] Het is een cliché dat alle vrouwelijke filosofen zich met feminisme zouden bezighouden. [6] De meeste contemporaine filosofes specialiseren zich op een of ander filosofisch vakgebied; metafysica, epistemologie, antieke filosofie, wetenschapsfilosofie [6] enzovoort. Slechts een klein deel onder hen heeft zich geconcentreerd op bijdragen over de feministische theorie: Simone de Beauvoir, Shulamith Firestone, Sheila Rowbowtham, Juliet Mitchell, en de Franse poststructuralisten met onder meer Helene Cixous. Van de Beauvoir wordt gezegd dat zij met haar werk de filosofische fundamenten van het feminisme heeft gelegd. [7] In onze tijd is de Duitse filosofe Hannah Arendt van groot belang geweest voor de feministische filosofie, ook al beschouwde zij zichzelf niet echt als een feministisch filosofe. Na haar vlucht voor de nazi's publiceerde zij ' On the Origins of Totalitarianism', een boek over de verhouding staat-individu dat ook de aandacht kreeg van de vrouwenbeweging. [8][9] De Belgische Luce Irigaray is een vooraanstaand auteur in het hedendaagse Franse feminisme en de continentale filosofie. Ze is een interdisciplinair denker die werkt op het domein van filosofie, psychoanalyse, en taalwetenschap.


Epistemologie

In de kentheorie en in de wetenschapsleer hebben hedendaagse vrouwen interessante vragen gesteld. Ze begonnen met de gewone vraag: Wat kunnen we kennen? en antwoordden daar meestal op dat we kunnen kennen wat onze zintuigen en ons verstand ondersteunen.

Enkele feministen brachten de te verwachten gender-stereotypen aan: "mannen zijn afstandelijk en rationeel"; "vrouwen zijn meer intuïtief en emotioneel". Ze gingen zelfs zo ver om te verdedigen dat kennis verkregen via intuïtie een totaal ander begrip van de fysieke werkelijkheid zou opleveren, zodat ‘’vrouwelijke wiskunde” en “vrouwelijke wetenschap” heel verschillend zouden zijn van hun mannelijke tegenhangers. De meeste hedendaagse feministische filosofen sluiten zich echter niet aan bij deze volgens hen incoherente en ontmoedigde beweging. De meesten onder hen aanvaarden zelfs niet het idee dat er zoiets als vrouwelijke epistemologische standpunten zou kunnen bestaan. [10]

Wetenschap en feminisme

Eind jaren 60 werd de kritiek van feministen uitgebreid van maatschappijkritiek naar wetenschapskritiek. Er is een grote tweedeling gemaakt tussen aan de ene kant opvattingen waarin wetenschap als resultaat van waarnemen begrepen wordt, en aan de andere kant opvattingen waarin wetenschap gevat wordt met de metafoor van het waarmaken. Beide kennen varianten.

Wetenschapsleer

Ook de wetenschappelijke methode werd onderzocht met als belangrijkste vraag of deze sekse-neutraal is? De wetenschappelijke methode is volgens de feministen mannelijk van aard, ze vertoont trekken van de 'heer van stand', rationeel, zakelijk en objectief. In de wetenschappelijke methode is er geen betrokkenheid, maar precisie. Hierdoor voelden slechts mannen zich ertoe aangetrokken. Deze kritiek leidde onder andere tot een nieuwe methode in de sociale wetenschappen, geen individuele vragenlijsten, maar groepsgesprekken. Aanvulling van de methode met vrouwelijke benaderingswijzen zoals betrokkenheid.

Wetenschap als waarneming

Wanneer vrouwen object van onderzoek vormen, wordt er vaak slordig met de methode omgesprongen (daardoor bevatten wetenschappen vooroordelen over vrouwen). Correct gebruik van methoden is goed, maar niet voldoende. Immers ook in methodisch verantwoord onderzoek kunnen vrouwen buiten beeld blijven (vrouwen worden verwaarloosd in de wetenschap), door de manier waarop het object wordt afgebakend. De huidige methoden vertonen mannelijke trekken, met als gevolg psychologische uitsluiting van vrouwen en vertekende waarneming, en dienen met vrouwelijke methoden (afstand én betrokkenheid) te worden aangevuld. De methode vormt geen bescherming tegen invloeden van buitenaf op de inhoud van de wetenschap. De mannelijke dominantie die buiten de wetenschap heerst, dringt ook binnen door; Ze kleurt de wetenschappelijke waarnemingen. De feministische oplossing is vrouwvriendelijke onderzoekers en omgeving.

Wetenschap als waarmaken

Wetenschappen worden, volgens sommige feministische filosofieën,[feit?] in een sociaal proces gemaakt en de sociale verhoudingen tussen de seksen zijn daarom medebepalend voor het product wetenschap (mannen hebben meer kans dan vrouwen dat wat ze beweren door anderen wordt geaccepteerd; zo verzamelen ze sneller het krediet dat hen in volgende onderhandelingen te pas komt). De wetenschap is de producent, en de verhoudingen tussen de seksen zijn een product van onder andere de wetenschap. De wetenschapsantropologie van Bruno Latour vertoont veel overeenkomsten met deze theorie.

Internationale organisatie

In 1974 werd in Berlijn de IAPH,[11] Internationale Assoziation von Philos opgericht door Duitse, Oostenrijkse en Amerikaanse vrouwelijke filosofen, de meeste ervan waren feministen. Dit was waarschijnlijk het geboortemoment van wat de naam feministische filosofie kreeg. Aanvankelijk was deze Europese Stichting een vrij 'Germaanse' aangelegenheid, vooraleer ook filosofen van de Romaanse talen (waaronder Spaans en Italiaans) er deel van gingen uitmaken. De conferenties worden om de drie jaar gehouden, telkens in een andere Europese stad. In 1998 werd het georganiseerd in Boston in de Verenigde Staten, dit in samenwerking met het World Congress of Philosophy. De symposia en publicaties die hieruit voortkwamen hebben veel gedaan voor de ontwikkeling van en de interesse voor feministische filosofie. Het is vooral een forum voor filosofisch onderzoek over verbanden tussen macht en sekse, de verhoudingen tussen de seksen en feminisme en filosofie in het algemeen. Uiteraard is het ook een netwerk voor feministen.

Symposia

Symposia werden vanaf 1980 gehouden, de eerste in Würzburg, de stad waar de organisatie ontstond:

  • 1980 Würzburg (Duitsland)
  • 1982 Zürich (Zwitserland)
  • 1984 Heidelberg (Duitsland)
  • 1986 Klagenfurt (Oostenrijk)
  • 1989 Berlijn (Duitsland)
  • 1992 Amsterdam (Nederland)
  • 1995 Wenen (Oostenrijk)
  • 1998 Boston (V.S.)
  • 2000 Zürich (Zwitserland)
  • 2002 Barcelona (Spanje)
  • 2004 Göteborg (Zweden)
  • 2006 Rome (Italië)
  • 2008 Seoul (Korea)

Zie ook

Literatuur

Naslagwerken
  • Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 1, 2, 3 en 4
Essays
  • (en) [1] Nina Baym: The Agony of Feminism: Why Feminist Theory Is Necessary After All (Over waarom feminisme nodig is)
  • (en) [2] Nancy Tuana: Approaches to Feminism (Benaderingen van feminisme)
  • (en) [3] Ingrid Hoofd: Chandra Mohanty and the Technology of Gender (De technologie van het gender (geslacht))
  • (en) [4] Anne Donchin: Feminist Bioethics (Feministische bio-ethiek)
  • (en) [5] Elizabeth Anderson: Feminist Epistemology and Philosophy of Science (Feministische epistemologie en wetenschapsfilosofie)
  • (en) [6] Rosemarie Tong: Feminist Ethics (Feministische ethiek)
  • (en) [7] Cynthia A. Freeland: Feminist Film Theory (Feministische filmtheorie)
  • (en) [8] Charlotte Witt: Feminist History of Philosophy (Feministische geschiedenis van de filosofie)

Externe links

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

  1. º Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 1
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Women-philosophers.com
  3. º Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 2
  4. º Selectie gebaseerd op Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 3, met aanvullingen
  5. º Feminist theory website over Fields within Feminism
  6. ↑ 6,0 6,1 Philosophy and Women
  7. º Selectie gebaseerd op Ellen Waithe: "History of Women Philosophers" volume 4
  8. º Hannah Arendt en het feminisme
  9. º Woman Philosophers of the Modern Era
  10. º http://www.westvalley.edu/ph/women_epist.html Over feministische epistemologie
  11. º Website van IAPH
rel=nofollow
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Feministische_filosofie&oldid=73848"