Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Andes: verschil tussen versies
k (→Zie ook) |
(- Hoofdbetekenis) |
||
| Regel 27: | Regel 27: | ||
De '''Andes''' (voluit: La Cordillera de los Andes) is een grote, langgerekte [[bergketen]] langs de westkust van [[Zuid-Amerika]]. Het berggebied is ongeveer 7000 km lang, op sommige plaatsen 160 km breed en heeft een gemiddelde hoogte van circa 4000 m. De bergketen loopt voor het grootste gedeelte parallel aan de kust van de [[Grote Oceaan]]. | De '''Andes''' (voluit: La Cordillera de los Andes) is een grote, langgerekte [[bergketen]] langs de westkust van [[Zuid-Amerika]]. Het berggebied is ongeveer 7000 km lang, op sommige plaatsen 160 km breed en heeft een gemiddelde hoogte van circa 4000 m. De bergketen loopt voor het grootste gedeelte parallel aan de kust van de [[Grote Oceaan]]. | ||
De Andesketen situeert zich in zeven Zuid-Amerikaanse landen: [[Argentinië]], [[Chili]], [[Bolivia]], [[ | De Andesketen situeert zich in zeven Zuid-Amerikaanse landen: [[Argentinië]], [[Chili]], [[Bolivia]], [[Peru]], [[Ecuador]], [[Colombia]] en [[Venezuela]]. De Andes kruist de evenaar en loopt zuidwaarts tot [[Vuurland]]. De [[Scotiarug]], met onder ander [[Zuid-Georgië en de Zuidelijke Sandwicheilanden]] is een grotendeels onderzeese voortzetting van het gebergte. Deze verbindt de Andes met een grote boog met het [[Antarctisch Schiereiland]] in [[Antarctica]]. | ||
== Geologie == | == Geologie == | ||
| Regel 36: | Regel 36: | ||
De hoogste bergen van de Andes liggen op de centrale en noordelijke Argentijns-Chileense grens: [[Aconcagua]] (6960 m), de hoogste berg van het westelijk [[Hemisfeer (aarde)|halfrond]], en de [[Tupungato (vulkaan)|Tupungato]] (6570 meter). Andere belangrijke pieken zoals [[Llullaillaco]] flankeren de belangrijkste bergwaaier. | De hoogste bergen van de Andes liggen op de centrale en noordelijke Argentijns-Chileense grens: [[Aconcagua]] (6960 m), de hoogste berg van het westelijk [[Hemisfeer (aarde)|halfrond]], en de [[Tupungato (vulkaan)|Tupungato]] (6570 meter). Andere belangrijke pieken zoals [[Llullaillaco]] flankeren de belangrijkste bergwaaier. | ||
De centrale Andes breidt zich in [[Bolivia]] en [[ | De centrale Andes breidt zich in [[Bolivia]] en [[Peru]] uit in veelvoudige waaiers (ongeveer 640 km breed) met hoog [[Plateau (geografie)|plateauland]] (het [[Hoogland van Bolivia]]) en vele hoge intermontane valleien. Hier bloeide vroeger de [[Inca's|Incabeschaving]]. Op de grens van Peru en Bolivia ligt het [[Titicacameer]]. In Bolivia zijn er opmerkelijke vulkanen, zoals [[Nevado Sajama]]. De hoogste spoorweg van de Andes loopt van [[La Oroya]] naar [[Lima (stad)|Lima]]. | ||
== Mensen en economie == | == Mensen en economie == | ||
Peru, Ecuador en Colombia zijn bevolkt sinds oude tijden. Vroeger waren er rijke beschavingen gevestigd, zoals de Inca's en [[Chibcha]]'s. De [[Quichua (volk)|Quichua]] en de [[Aymara (volk)|Aymarastammen]] vormen de belangrijkste inheemse inwoners van de Andes. Wegens een schaarste aan water is landbouw moeilijk. [[Tabak]], [[katoen]] en [[koffieplant|koffie]] worden gekweekt en uitgevoerd. [[Koper (element)|Koper]], [[ | Peru, Ecuador en Colombia zijn bevolkt sinds oude tijden. Vroeger waren er rijke beschavingen gevestigd, zoals de Inca's en [[Chibcha]]'s. De [[Quichua (volk)|Quichua]] en de [[Aymara (volk)|Aymarastammen]] vormen de belangrijkste inheemse inwoners van de Andes. Wegens een schaarste aan water is landbouw moeilijk. [[Tabak]], [[katoen]] en [[koffieplant|koffie]] worden gekweekt en uitgevoerd. [[Koper (element)|Koper]], [[zilver]], [[Tin (element)|tin]], [[IJzer (element)|ijzer]] en [[goud]] worden ontgonnen en er wordt [[aardolie]] gevonden. Hoewel er een spoorpassage door de bergen is, zijn de inwoners van de Andes niet van treinen afhankelijk voor het behoud van hun economie. In bepaalde Andesgebieden is het toerisme sterk in ontwikkeling. | ||
== El Tatio == | == El Tatio == | ||
Huidige versie van 8 dec 2023 om 14:56
| Andes | ||
| De Andes aan de westkust van Zuid-Amerika | ||
| De Andes aan de westkust van Zuid-Amerika | ||
| Hoogste punt | Aconcagua (6959 m) | |
| Lengte | 7000 km | |
| Breedte | 160 km | |
| Locatie | Argentinië, Chili, Bolivia, Peru, Ecuador, Colombia, Venezuela | |
| De Andes tussen Chili en Argentinië | ||
| De Andes tussen Chili en Argentinië | ||
| De zuidelijke Andes vanuit de ruimte | ||
| De zuidelijke Andes vanuit de ruimte | ||
De Andes (voluit: La Cordillera de los Andes) is een grote, langgerekte bergketen langs de westkust van Zuid-Amerika. Het berggebied is ongeveer 7000 km lang, op sommige plaatsen 160 km breed en heeft een gemiddelde hoogte van circa 4000 m. De bergketen loopt voor het grootste gedeelte parallel aan de kust van de Grote Oceaan.
De Andesketen situeert zich in zeven Zuid-Amerikaanse landen: Argentinië, Chili, Bolivia, Peru, Ecuador, Colombia en Venezuela. De Andes kruist de evenaar en loopt zuidwaarts tot Vuurland. De Scotiarug, met onder ander Zuid-Georgië en de Zuidelijke Sandwicheilanden is een grotendeels onderzeese voortzetting van het gebergte. Deze verbindt de Andes met een grote boog met het Antarctisch Schiereiland in Antarctica.
Geologie
De Andes zijn geologisch gezien een jong systeem. Het gebergte ontstond tijdens het Krijt en de Tertiaire periode. Het ontstaan van de bergketen in Zuid-Amerika is het gevolg van de platentektoniek. De oceanische Nazcaplaat duikt weg onder de continentale Zuid-Amerikaanse plaat (subductie), met een snelheid van ongeveer 8 cm per jaar. Hierdoor nemen de bergen steeds meer in hoogte toe. Vulkanen en aardbevingen komen er dikwijls voor. Als geheel vormen de Andes een van de belangrijkste bergmassa's van de wereld. Het bergsysteem is hoger dan elk ander gebied, op de Himalaya na. Er zijn veel besneeuwde pieken met hoogtes boven de 6700 m.
In het verre zuiden lopen de bergen van oost naar west. De richting wordt anders in Argentinië en Chili. Ten westen van de bergen ligt de zee. Er zijn door gletsjers gevoede meren in zowel Argentinië als Chili.
De hoogste bergen van de Andes liggen op de centrale en noordelijke Argentijns-Chileense grens: Aconcagua (6960 m), de hoogste berg van het westelijk halfrond, en de Tupungato (6570 meter). Andere belangrijke pieken zoals Llullaillaco flankeren de belangrijkste bergwaaier.
De centrale Andes breidt zich in Bolivia en Peru uit in veelvoudige waaiers (ongeveer 640 km breed) met hoog plateauland (het Hoogland van Bolivia) en vele hoge intermontane valleien. Hier bloeide vroeger de Incabeschaving. Op de grens van Peru en Bolivia ligt het Titicacameer. In Bolivia zijn er opmerkelijke vulkanen, zoals Nevado Sajama. De hoogste spoorweg van de Andes loopt van La Oroya naar Lima.
Mensen en economie
Peru, Ecuador en Colombia zijn bevolkt sinds oude tijden. Vroeger waren er rijke beschavingen gevestigd, zoals de Inca's en Chibcha's. De Quichua en de Aymarastammen vormen de belangrijkste inheemse inwoners van de Andes. Wegens een schaarste aan water is landbouw moeilijk. Tabak, katoen en koffie worden gekweekt en uitgevoerd. Koper, zilver, tin, ijzer en goud worden ontgonnen en er wordt aardolie gevonden. Hoewel er een spoorpassage door de bergen is, zijn de inwoners van de Andes niet van treinen afhankelijk voor het behoud van hun economie. In bepaalde Andesgebieden is het toerisme sterk in ontwikkeling.
El Tatio
In het Andesgebergte ligt onder andere ook het geiserveld El Tatio.
Hoogste bergen van de Andes
 Zie ook de Lijst van bergen in de Andes |
Een overzicht van bergen hoger dan 6.500 meter in de Andes.
Zie ook
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Andes op Wikimedia Commons.