Denken

Het denken is een psychisch proces dat mensen in staat stelt om de waarnemingen te begrijpen om op die manier effectief met doelen, plannen, wensen, verplichtingen en situaties om te kunnen gaan. Vrijwel alle mensen doen dit door het te beredeneren om er vervolgens een begrip door te verkrijgen. Dit geschiedt meestal op een bewuste, rechtlijnige manier, zoals inzake cognitie, gedachten, ervaringen, gevoelens, ideeën en denkbeelden. Men kent ook begrijpend denken (beelddenken).

Algemeen

Denken verwijst naar bepaalde informatie, voortvloeiend uit waarnemingen. We vormen concepten die betrokken zijn bij het oplossen van problemen, bij het redeneren en bij het maken van keuzes, wat de mensheid sedert duizenden jaren reeds veel heeft voortgebracht. Echter vormen deze woordelijke beredeneringen bij mensen ook een vorm van tunnelvisie ten aanzien van het verkrijgen van een groter (of volledig) begrip. Het beredeneren is wat het belemmert.

Denken is een hogere cognitieve functie en de analyse van het denkproces is onderdeel van cognitieve psychologie.

Kenmerken van menselijke denken:

• Potentieel oneindig.
• Onverzadigbaar.
• De mens kan dingen (her)kennen (bijvoorbeeld H₂O = water)
• Kennis is immaterieel
• De kennis heeft altijd een band met de zintuigelijke kennis (je ziet iets, je stelt je er iets bij voor, je begrijpt het).
• Verstandelijke / intellectuele kennis is universeel; de concepten kunnen gedeeld worden met anderen. Het verstand verenigt de mensen.
• De verwerking van gevoelens binnen het denken.

Het denkproces

Eén van de twee basismechanismen van het menselijke brein bestaat uit een proces van vergelijking van patronen of liever gezegd patroonherkenning. In een moment van reflectie worden nieuwe situaties en ervaringen beoordeeld tegenover bestaande herinneringen. Om deze beoordelingen te kunnen maken is het nodig dat het intellect de huidige ervaring evalueert en daarbij relevante ervaring uit het verleden zoekt. Dit gebeurt terwijl het verleden en heden absoluut gescheiden worden gehouden. Het intellect kan concepten, percepties en ervaringen met elkaar vergelijken, samenvoegen, scheiden en uitsorteren. Dit proces wordt redeneren genoemd. Logica is de wetenschap van het redeneren. Dit deel van het menselijk brein onderscheidt zich van het andere door een sterk analytische oriëntatie en een relatief statisch karakter, en is sterk verbonden aan de linker hersenhelft.

De voornamelijk in de rechter hersenhelft zetelende verbeelding vervult een geheel andere taak. Het combineert het intellect met het gevoel, de intuïtie en emotie, waaronder hoop. Deze meer holistische, integrale benadering van de werkelijkheid kan magisch denken oftewel irrationeel denken opleveren, maar vervult in het algemeen een belangrijke rol bij creatieve processen, de ontwikkeling van nieuwe wetenschappelijke inzichten en wetenschappelijke revoluties. Denken kan gezien worden als een model (zoals een wiskundige voorstelling van een elektromagnetisch veld, waar ieder veldpunt een punt van bewustzijn is). Het vormen van patronen] en het maken van beoordelingen gebeurt binnen dat veld.

Invloeden op het denken

• Het in eerste instantie toelaten en vervolgens ontwikkelen van de intuïtie, wat tevens het begrijpen (herkennen) van (nieuwe) waarnemingen en (nieuwe) gedachtengangen verbetert/vergemakkelijkt.
• Het gebruik van modellen, symbolen, diagrammen en beelden.
• Het gebruik van abstractie om het denken te vereenvoudigen.
• Het gebruik van metasyntactische variabelen om het benoemen te vereenvoudigen.
• Het gebruik van iteratie en recursie om concepten om te zetten.
• Beperking van aandacht om zich te kunnen concentreren op een concept.
• Doelstelling en evaluatie van eerder gestelde doelen, bijvoorbeeld door het concept in het onderbewustzijn te filteren en te wachten totdat het concept zich weer manifisteert.
• Het praten met mensen met dezelfde (of een tegenstrijdige) gedachtegang.
• Terugwaarts van het doel af werken.
• Denkgewoonten.
• Verlangen om te leren.
• Gevoelens
• Medicijnen
• Drugs

Vormen van denken

In de theorie en praktijk worden er verschillende vormen van denken onderkend. Hieronder worden enige vormen beschreven. Er zijn echter veel meer specifieke vormen, zoals: abstract denken, begrijpend denken (beelddenken), doordenken, formeel denken, integraal denken, irrationeel denken, oplossingsgericht denken, positief denken, rationeel denken, strategisch denken, taaldenken, vrijzinnig denken enz.

Beelddenken

Beelddenken is een vorm van denken in beelden en eerdere ervaringen, middels het onderbewustzijn en intuïtie. Beelddenken wordt wel geplaatst tegenover het taaldenken; een vorm van denken in taal. Beelddenken wordt ook wel geplaatst tegenover woordelijk denken en abstractie. Beelddenken wordt ook wel begrijpend denken genoemd, vanwege dat alles wordt begrepen en het opgaat in het geheel aan denkbeelden. Beelddenkers maken meer gebruik van hun onderbewustzijn door het voortdurend krijgen van ingevingen. Ook zijn beelddenkers meestal ruimtelijk ingesteld. (Zie ook : Essay over het denken van mens en dier)

Creatief denken

Creatief denken is het denken over een nieuw object of voorwerp. Als iemand creatief denkt, verzamelt hij/zij ideeën en suggesties voor nieuwe dingen en hoe deze gemaakt kunnen worden. Wat echter weer verschillend is, is hoe goed mensen creatief kunnen denken; de ene kan het beter dan de andere. Pablo Picasso kon zo beter creatief denken dan een normaal mens.

Helder denken

Helder denken is het oog hebben voor wat er daadwerkelijk om je heen gebeurt. Het is een streven om realistischer te denken en om helderdere inzichten te krijgen, door je te laten leiden door zekerheden, die de basis vormen voor rationeel denken. Voor het krijgen van meer helderheid binnen het denken, wordt wel koffie gedronken, waar cafeine in zit.

Kritisch denken

Kritisch denken wil eigenlijk zeggen dat men onafhankelijk van andere mensen informatie analyseert en beoordeelt. Door kritisch te denken verkrijg je een beter leerproces. Zo begrijp en onthoud je beter de ideeën en gedachtegang in een leerstof. Je analyseert, definieert, classificeert en generaliseert.

Lateraal denken

Lateraal denken is gebaseerd op het opnieuw (anders) ordenen van de bestaande informatie om zodoende nieuwe informatie te laten ontstaan. De term lateraal denken is geïntroduceerd door Edward de Bono.

Magisch denken

Magisch denken, in psychologische zin, ook wel verzoeking van de goden in religieuze of bijgelovige zin, is het dwangmatige geloof van een persoon, dat zijn gedachten, woorden of handelingen een bepaalde gebeurtenis kunnen oproepen of verhinderen, waarbij algemeen geldende regels voor oorzaak en gevolg genegeerd worden. De persoon is dan niet echt realistisch.

Introspectie

Introspectie is een term uit de psychologie. Het is een activiteit waarbij de eigen gedachten, gevoelens en herinneringen tot onderwerp van overdenking gemaakt worden. Voor gebruik in de wetenschap is het noodzakelijk dat dit denken in woorden wordt vastgelegd, zodat de teksten ook door anderen geanalyseerd kunnen worden.

Probleemoplossend denken

Probleemoplossend denken is een vorm van denken en manier om kennis te vergaren om een oplossing voor een complex probleem te vinden. Zij is gebaseerd op waarneming, meting, voorspelling, experimenteren, verificatatie en of falsificeren.

Systeemdenken

Systeemdenken is een gestructureerde wijze van denken over de realiteit als samenhangend geheel, dat wordt gezien als bestaande uit systemen en processen opgebouwd uit elementen en relaties. Het systeemdenken is uitgewerkt in allerlei specialistische systeemtheorie bijvoorbeeld in bedrijfskunde, bestuurskunde, biologie, informatica en psychiatrie. De systeemdenken is halverwege de 20e eeuw voortgekomen uit onderzoek naar een algemene systeemtheorie als een synthese voor wetenschap: een interdisciplinaire basis, waarop vakspecialisten met elkaar kunnen samenwerken.

Zie ook

• Brainstormen
• Cognitieve wetenschap
• Geheugen
• Kennis
• Wetenschap
• Overtuiging