Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Pieter Zeeman: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
| Regel 17: | Regel 17: | ||
==Jeugd== | ==Jeugd== | ||
Zeeman werd geboren in [[Zonnemaire]] in [[Zeeland (provincie)|Zeeland]]. Na de dorpsschool, bestaande uit één klaslokaal, werd hem door zijn vader een basiskennis van de [[Frans]]e taal bijgebracht en kon hij in [[Zierikzee]] naar de [[Hogere Burgerschool]] (HBS). In zijn periode op de HBS wist Zeeman zijn eerste | Zeeman werd geboren in [[Zonnemaire]] in [[Zeeland (provincie)|Zeeland]]. Na de dorpsschool, bestaande uit één klaslokaal, werd hem door zijn vader een basiskennis van de [[Frans]]e taal bijgebracht en kon hij in [[Zierikzee]] naar de [[Hogere Burgerschool]] (HBS). In zijn periode op de HBS wist Zeeman zijn eerste artikel in het tijdschrift ''[[Nature]]'' te laten publiceren, over het door hem beschreven [[poollicht|noorderlicht]]. Het poollicht was in [[1883]] in Nederland goed te zien. Het artikel werd geplaatst namens „Prof. Zeeman”, hoewel hij dit op die leeftijd uiteraard nog niet was. | ||
Aangezien de HBS niet direct toegang bood tot de universiteit, en Zeeman graag wis- en natuurkunde wilde gaan studeren, moest hij eerst nog een jaar aanvullend onderwijs volgen op het [[gymnasium]] te Delft. Hij werd in huis geplaatst bij de [[conrector]], en kreeg Latijn en Grieks. | Aangezien de HBS niet direct toegang bood tot de universiteit, en Zeeman graag wis- en natuurkunde wilde gaan studeren, moest hij eerst nog een jaar aanvullend onderwijs volgen op het [[gymnasium]] te Delft. Hij werd in huis geplaatst bij de [[conrector]], en kreeg [[Latijn]] en [[Grieks]]. | ||
==Universiteit== | ==Universiteit== | ||
Gedurende zijn verblijf in Delft kwam Zeeman in contact met [[Heike Kamerlingh Onnes]], van wie hij later college zou krijgen in de mechanica. In 1890 werd Zeeman benoemd tot assistent van | Gedurende zijn verblijf in [[Delft]] kwam Zeeman in contact met [[Heike Kamerlingh Onnes]], van wie hij later college zou krijgen in de [[mechanica]]. In 1890 werd Zeeman benoemd tot assistent van professor [[Hendrik Antoon Lorentz]]. | ||
Na zijn promotie werkte Zeeman een half jaar in [[Straatsburg]] en een jaar aan de [[Universiteit Leiden|Leidse Hogeschool]] voordat hij in 1896 [[lector]] werd aan de Universiteit van Amsterdam in de natuurkunde. | Na zijn promotie werkte Zeeman een half jaar in [[Straatsburg]] en een jaar aan de [[Universiteit Leiden|Leidse Hogeschool]] voordat hij in 1896 [[lector]] werd aan de [[Universiteit van Amsterdam]] in de natuurkunde. | ||
In [[1896]] startte hij als vervolg van zijn promotie onderzoek aan het [[Kerreffect]] een onderzoek naar het effect van [[magnetisch veld|magnetische velden]] op [[licht]] en ontdekte wat nu bekend staat als het [[Zeemaneffect]], waarover hij in 1897 publiceerde in ''Nature'' en ander belangrijke tijdschriften. Dit effect behelst het verschijnsel dat [[spectraallijn]]en van een atoom dat vanuit een aangeslagen toestand licht uitzendt zich opsplitsen bij de aanwezigheid van een sterk [[magnetisch veld]]. Het is één van de bewijzen voor het bestaan van kwantisatie in de elektronenbanen rond het [[atoom]], en daarmee één van de aanwijzingen van de juistheid van de [[kwantummechanica]], die overigens pas vanaf [[1900]] ontwikkeld zou worden door [[Max Planck]] en anderen. Al enkele jaren eerder wist hij overigens het antwoord te leveren op de door de [[Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen]] uitgeschreven prijsvraag over dit Kerreffect, en won hij de gouden medaille in 1892. | In [[1896]] startte hij als vervolg van zijn promotie onderzoek aan het [[Kerreffect]] een onderzoek naar het effect van [[magnetisch veld|magnetische velden]] op [[licht]] en ontdekte wat nu bekend staat als het [[Zeemaneffect]], waarover hij in 1897 publiceerde in ''Nature'' en ander belangrijke tijdschriften. Dit effect behelst het verschijnsel dat [[spectraallijn]]en van een atoom dat vanuit een aangeslagen toestand licht uitzendt, zich opsplitsen bij de aanwezigheid van een sterk [[magnetisch veld]]. Het is één van de bewijzen voor het bestaan van kwantisatie in de elektronenbanen rond het [[atoom]], en daarmee één van de aanwijzingen van de juistheid van de [[kwantummechanica]], die overigens pas vanaf [[1900]] ontwikkeld zou worden door [[Max Planck]] en anderen. Al enkele jaren eerder wist hij overigens het antwoord te leveren op de door de [[Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen]] uitgeschreven prijsvraag over dit Kerreffect, en won hij de gouden medaille in 1892. | ||
Zijn ontdekking was ook een bewijs voor Lorentz’ theorie van de [[elektromagnetische straling]]. | Zijn ontdekking was ook een bewijs voor Lorentz’ theorie van de [[elektromagnetische straling]]. | ||
Zeeman was vanaf [[1900]] hoogleraar [[natuurkunde]] aan de [[Universiteit van Amsterdam]]. In [[1908]] werd hij directeur van het Natuurkundig instituut aldaar. | Zeeman was vanaf [[1900]] hoogleraar [[natuurkunde]] aan de [[Universiteit van Amsterdam]]. In [[1908]] werd hij directeur van het Natuurkundig instituut aldaar. In [[1902]] deelde hij met Hendrik A. Lorentz de [[Nobelprijs]] voor zijn ontdekking van het [[Zeemaneffect]]. In 1912 ontving hij de [[Matteucci Medal]]. | ||
Tot zijn dood bleef hij actief in het onderzoek naar de voortplanting van licht in media zoals [[water (stof)|water]], [[kwarts]] en [[vuursteen]]. | Tot zijn dood bleef hij actief in het onderzoek naar de voortplanting van licht in media zoals [[water (stof)|water]], [[kwarts]] en [[vuursteen]]. | ||
==Erkenning== | ==Erkenning== | ||
In 1932 werd Zeeman ter ere van het 350-jarig bestaan van de Amsterdamse Hogeschool, en omdat de Universiteit van Göttingen Nederland wilde bedanken voor de vele natuurkundige vooruitgang, tot erelid van de | In 1932 werd Zeeman ter ere van het 350-jarig bestaan van de Amsterdamse Hogeschool, en omdat de [[Universiteit van Göttingen]] Nederland wilde bedanken voor de vele natuurkundige vooruitgang, tot erelid van de Universiteit van Göttingen benoemd. | ||
Zeeman heeft vele [[doctor honoris causa|eredoctoraten]] ontvangen van onder meer de universiteiten van Oxford en Leuven, en hij werd tot (ere)lid benoemd van vele wetenschappelijke genootschappen. | Zeeman heeft vele [[doctor honoris causa|eredoctoraten]] ontvangen van onder meer de universiteiten van Oxford en Leuven, en hij werd tot (ere)lid benoemd van vele wetenschappelijke genootschappen. | ||
| Regel 42: | Regel 42: | ||
==Externe links en literatuur== | ==Externe links en literatuur== | ||
* {{en}}Albert van Helden, [http://www.historyofscience.nl/author.cfm?RecordId=39 ''Pieter Zeeman 1865 – 1943''] In: K. van Berkel, A. van Helden en L. Palm (ed.), A History of Science in The Netherlands. Survey, Themes and Reference (Leiden: Brill, 1999) 606 | * {{en}} Albert van Helden, [http://www.historyofscience.nl/author.cfm?RecordId=39 ''Pieter Zeeman 1865 – 1943''] In: K. van Berkel, A. van Helden en L. Palm (ed.), A History of Science in The Netherlands. Survey, Themes and Reference (Leiden: Brill, 1999) 606 – 608. | ||
* {{en}}[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1902/zeeman-bio.html Biografie op nobelprize.org] | * {{en}}[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1902/zeeman-bio.html Biografie op nobelprize.org] | ||
* P.F.A. Klinkenberg, [http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/BWN/lemmata/bwn1/zeeman ''Zeeman, Pieter (1865-1943)''], in Biografisch Woordenboek van Nederland. | * P. F. A. Klinkenberg, [http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/BWN/lemmata/bwn1/zeeman ''Zeeman, Pieter (1865-1943)''], in Biografisch Woordenboek van Nederland. | ||
* [http://www.kb.nl/hkc/nobel/zeeman/zeeman.html Biografie van Zeeman] op de website van de [[Koninklijke Bibliotheek (Nederland)|Koninklijke Bibliotheek]]. | * [http://www.kb.nl/hkc/nobel/zeeman/zeeman.html Biografie van Zeeman] op de website van de [[Koninklijke Bibliotheek (Nederland)|Koninklijke Bibliotheek]]. | ||
* Pim de Bie, [http://www.dodenakkers.nl/beroemd/zeeman.html ''prof. dr. P. Zeeman Zonnemaire 25 mei 1865 - Amsterdam 9 oktober 1943''] Het graf van Pieter Zeeman | * Pim de Bie, [http://www.dodenakkers.nl/beroemd/zeeman.html ''prof. dr. P. Zeeman Zonnemaire 25 mei 1865 - Amsterdam 9 oktober 1943''] Het graf van Pieter Zeeman | ||
* | * [http://bc.ub.leidenuniv.nl/bc/tentoonstelling/lorentz_zeeman/object3.htm#P ''Pieter Zeeman''], website [[Universiteitsbibliotheek Leiden]], Bijzondere collecties. | ||
* '' Het leven van ''Pieter Zeeman'' in zijn vakantiehuis Zonnehof te [[Bosch en Duin]]'' in: M. Vink-Sluis, 100 jaar Zonnehof, Een landhuis te Bosch en Duin. | * ''Het leven van ''Pieter Zeeman'' in zijn vakantiehuis Zonnehof te [[Bosch en Duin]]'' in: M. Vink-Sluis, 100 jaar Zonnehof, Een landhuis te Bosch en Duin. | ||
{{commons|Pieter Zeeman}} | {{commons|Pieter Zeeman}} | ||
{{bron|1= | {{bron|1= | ||
*W.J.A.Schouten, ''Natuur en Techniek'', '''1965''' nr. 4, blz. 109 | *W. J. A. Schouten, ''Natuur en Techniek'', '''1965''' nr. 4, blz. 109 – 113: "Pieter Zeeman (1865–1943) – Ons land herdenkt een van zijn grootste zonen" | ||
}} | }} | ||
{{Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor de Natuurkunde 1901-1925}} | {{Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor de Natuurkunde 1901-1925}} | ||
{{DEFAULTSORT:Zeeman, Pieter}} | {{DEFAULTSORT:Zeeman, Pieter}} | ||
[[Categorie:Nederlands natuurkundige]] | [[Categorie: Nederlands natuurkundige]] | ||
[[Categorie:Winnaar van de Nobelprijs voor de Natuurkunde]] | [[Categorie: Winnaar van de Nobelprijs voor de Natuurkunde]] | ||
[[Categorie: Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw]] | |||
[[Categorie: Geboren in 1865]] | [[Categorie: Geboren in 1865]] | ||
[[Categorie: Overleden in 1943]] | [[Categorie: Overleden in 1943]] | ||
Huidige versie van 3 jun 2014 om 19:39
 Pieter Zeeman
| ||
| 25 mei 1865 – 9 oktober 1943 | ||
| [[Bestand:Bestand:Pieter Zeeman.jpg|266px|alt=|]] | ||
| Geboorteland | Nederland | |
| Geboorteplaats | Zonnemaire | |
| Plaats van overlijden | Amsterdam | |
| Nobelprijs voor de | Natuurkunde | |
| In | 1902 | |
| Reden | "Voor hun onderzoek naar de invloed van magnetisme op stralingsfenomenen." | |
| Samen met | Hendrik Antoon Lorentz | |
| Voorganger(s) | Wilhelm Conrad Röntgen | |
| Opvolger(s) | Henri Becquerel Pierre Curie Marie Curie | |
Pieter Zeeman (Zonnemaire, 25 mei 1865 – Amsterdam, 9 oktober 1943) was een Nederlands natuurkundige en Nobelprijswinnaar.
Jeugd
Zeeman werd geboren in Zonnemaire in Zeeland. Na de dorpsschool, bestaande uit één klaslokaal, werd hem door zijn vader een basiskennis van de Franse taal bijgebracht en kon hij in Zierikzee naar de Hogere Burgerschool (HBS). In zijn periode op de HBS wist Zeeman zijn eerste artikel in het tijdschrift Nature te laten publiceren, over het door hem beschreven noorderlicht. Het poollicht was in 1883 in Nederland goed te zien. Het artikel werd geplaatst namens „Prof. Zeeman”, hoewel hij dit op die leeftijd uiteraard nog niet was.
Aangezien de HBS niet direct toegang bood tot de universiteit, en Zeeman graag wis- en natuurkunde wilde gaan studeren, moest hij eerst nog een jaar aanvullend onderwijs volgen op het gymnasium te Delft. Hij werd in huis geplaatst bij de conrector, en kreeg Latijn en Grieks.
Universiteit
Gedurende zijn verblijf in Delft kwam Zeeman in contact met Heike Kamerlingh Onnes, van wie hij later college zou krijgen in de mechanica. In 1890 werd Zeeman benoemd tot assistent van professor Hendrik Antoon Lorentz.
Na zijn promotie werkte Zeeman een half jaar in Straatsburg en een jaar aan de Leidse Hogeschool voordat hij in 1896 lector werd aan de Universiteit van Amsterdam in de natuurkunde.
In 1896 startte hij als vervolg van zijn promotie onderzoek aan het Kerreffect een onderzoek naar het effect van magnetische velden op licht en ontdekte wat nu bekend staat als het Zeemaneffect, waarover hij in 1897 publiceerde in Nature en ander belangrijke tijdschriften. Dit effect behelst het verschijnsel dat spectraallijnen van een atoom dat vanuit een aangeslagen toestand licht uitzendt, zich opsplitsen bij de aanwezigheid van een sterk magnetisch veld. Het is één van de bewijzen voor het bestaan van kwantisatie in de elektronenbanen rond het atoom, en daarmee één van de aanwijzingen van de juistheid van de kwantummechanica, die overigens pas vanaf 1900 ontwikkeld zou worden door Max Planck en anderen. Al enkele jaren eerder wist hij overigens het antwoord te leveren op de door de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen uitgeschreven prijsvraag over dit Kerreffect, en won hij de gouden medaille in 1892.
Zijn ontdekking was ook een bewijs voor Lorentz’ theorie van de elektromagnetische straling.
Zeeman was vanaf 1900 hoogleraar natuurkunde aan de Universiteit van Amsterdam. In 1908 werd hij directeur van het Natuurkundig instituut aldaar. In 1902 deelde hij met Hendrik A. Lorentz de Nobelprijs voor zijn ontdekking van het Zeemaneffect. In 1912 ontving hij de Matteucci Medal.
Tot zijn dood bleef hij actief in het onderzoek naar de voortplanting van licht in media zoals water, kwarts en vuursteen.
Erkenning
In 1932 werd Zeeman ter ere van het 350-jarig bestaan van de Amsterdamse Hogeschool, en omdat de Universiteit van Göttingen Nederland wilde bedanken voor de vele natuurkundige vooruitgang, tot erelid van de Universiteit van Göttingen benoemd.
Zeeman heeft vele eredoctoraten ontvangen van onder meer de universiteiten van Oxford en Leuven, en hij werd tot (ere)lid benoemd van vele wetenschappelijke genootschappen.
Bij zijn afscheid op zeventigjarige leeftijd werd Zeeman benoemd tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In 1940 werd ter gelegenheid van zijn 75e verjaardag het uit 1923 stammende fysica-laboratorium te Amsterdam naar hem vernoemd.
Externe links en literatuur
- (en) Albert van Helden, Pieter Zeeman 1865 – 1943 In: K. van Berkel, A. van Helden en L. Palm (ed.), A History of Science in The Netherlands. Survey, Themes and Reference (Leiden: Brill, 1999) 606 – 608.
- (en) Biografie op nobelprize.org
- P. F. A. Klinkenberg, Zeeman, Pieter (1865-1943), in Biografisch Woordenboek van Nederland.
- Biografie van Zeeman op de website van de Koninklijke Bibliotheek.
- Pim de Bie, prof. dr. P. Zeeman Zonnemaire 25 mei 1865 - Amsterdam 9 oktober 1943 Het graf van Pieter Zeeman
- Pieter Zeeman, website Universiteitsbibliotheek Leiden, Bijzondere collecties.
- Het leven van Pieter Zeeman in zijn vakantiehuis Zonnehof te Bosch en Duin in: M. Vink-Sluis, 100 jaar Zonnehof, Een landhuis te Bosch en Duin.
Vrije mediabestanden over Pieter Zeeman op Wikimedia Commons
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- W. J. A. Schouten, Natuur en Techniek, 1965 nr. 4, blz. 109 – 113: "Pieter Zeeman (1865–1943) – Ons land herdenkt een van zijn grootste zonen"
| Winnaars van de Nobelprijs voor de Natuurkunde (1901–1925) |
|---|
|
1901: Röntgen · 1902: Lorentz, Zeeman · 1903: Becquerel, P. Curie, M. Curie · 1904: Rayleigh · 1905: Lenard · 1906: Thomson · 1907: Michelson · 1908: Lippmann · 1909: Marconi, Braun · 1910: Van der Waals · 1911: Wien · 1912: Dalén · 1913: Kamerlingh Onnes · 1914: Von Laue · 1915: W.L. Bragg, W.H. Bragg · 1917: Barkla · 1918: Planck · 1919: Stark · 1920: Guillaume · 1921: Einstein · 1922: N. Bohr · 1923: Millikan · 1924: Siegbahn · 1925: Franck, Hertz |