Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Donar: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Thor&oldid=51763685)
 
Geen bewerkingssamenvatting
 
(2 tussenliggende versies door een andere gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Zie dp}}
{{Zie dp}}
[[Bestand:Processed SAM ormr.jpg|220px|thumb|Thor vecht met zijn hamer ([[Mjöllnir]]) tegen de [[Midgaardslang]], [[Handschrift (document)|manuscript]] uit [[IJsland]] uit de [[18e eeuw]]]]
'''Donar''' (runen: '''þonar''' ᚦᛟᚾᚨᚱ), in het [[Oudhoogduits]] en [[Westerlauwers Fries|Fries]]. '''Tonger''', in de Scandinavische talen '''Thor''', in het [[Oudnoords]] '''Þórr''', in het [[Oudsaksisch]] '''Thunaer''', en ook bekend als [[Stavo]] is de [[dondergod]] in de [[Noordse mythologie|Noordse]] en [[Germaanse mythologie]]. Hij was een zoon van [[Odin (god)|Odin]] en de [[aardgodin]] [[Fjorgyn]].
'''Donar''' (runen: '''þonar''' ᚦᛟᚾᚨᚱ), in het [[Oudhoogduits]] en [[Westerlauwers Fries|Fries]]. '''Tonger''', in de Scandinavische talen '''Thor''', in het [[Oudnoords]] '''Þórr''', in het [[Oudsaksisch]] '''Thunaer''', en ook bekend als [[Stavo]] is de [[dondergod]] in de [[Noordse mythologie|Noordse]] en [[Germaanse mythologie]]. Hij was een zoon van [[Odin (god)|Odin]] en de [[aardgodin]] [[Fjorgyn]].


Regel 9: Regel 7:


== Verhalen ==
== Verhalen ==
[[Bestand:Tor såsom Freya.jpg|left|thumb|Thor verkleed als [[Freya (godin)|Freya]], ook [[Loki]] is verkleed als vrouw, ''Poetic Edda'', Carl Larsson, 1893]]
[[Bestand:Thor wades while the æsir ride by Frølich.jpg|thumb|Thor waadt door rivieren, terwijl de andere [[Asen (mythologie)|Asen]] over [[Bifröst]] rijden, ''Den ældre Eddas Gudesange'', Lorenz Frølich, 1895]]
[[Bestand:Thor Chaining Fenrir by H. L. M.jpg|thumb|Thor legt [[Fenrir (mythologie)|Fenrir]] aan banden, ''Asgard Stories: Tales from Norse Mythology'', 1901]]
[[Bestand:Elli and Thor by Robert Engels.jpg|thumb|[[Elli]], de personificatie van ouderdom, verslaat Thor in een worstelwedstrijd, ''Germaniens Götter'', Robert Engels, 1919]]
Deze twee eigenschappen komen beide terug in [[Þrýmskviða]], waarin de reus [[Þrymr]] Thors hamer steelt. Þrymr wil hem enkel teruggeven als hij [[Freya (godin)|Freya]], de vruchtbaarheidsgodin, tot vrouw krijgt. Dit is natuurlijk onmogelijk, zonder Freya zou nooit de zomer intreden (de Germanen kenden slechts [[zomer]] en [[winter]]), en daarom smeedde Loki een plan.  
Deze twee eigenschappen komen beide terug in [[Þrýmskviða]], waarin de reus [[Þrymr]] Thors hamer steelt. Þrymr wil hem enkel teruggeven als hij [[Freya (godin)|Freya]], de vruchtbaarheidsgodin, tot vrouw krijgt. Dit is natuurlijk onmogelijk, zonder Freya zou nooit de zomer intreden (de Germanen kenden slechts [[zomer]] en [[winter]]), en daarom smeedde Loki een plan.  
Hij leende de verenjurk van Freya, en liet Thor die aantrekken. Verkleed als vrouw ging Thor, samen met Loki, naar [[Útgard]], in het land der [[Jötun]], waar zij hartelijk ontvangen werden door Þrymr. Deze laatste dacht namelijk dat Thor Freya was; dat deel van het plan slaagde dus. Maar Thor at en dronk zoveel, dat het de reuzen opviel. Loki legde echter uit dat Freya zo verheugd was te mogen trouwen met de beroemde Þrymr, dat zij zeven dagen en zeven nachten niet had gegeten. Kort daarna, toen de reuzen dronken genoeg waren, vroeg hij de hamer te geven en daarop sloeg Thor alle aanwezige reuzen dood.
Hij leende de verenjurk van Freya, en liet Thor die aantrekken. Verkleed als vrouw ging Thor, samen met Loki, naar [[Útgard]], in het land der [[Jötun]], waar zij hartelijk ontvangen werden door Þrymr. Deze laatste dacht namelijk dat Thor Freya was; dat deel van het plan slaagde dus. Maar Thor at en dronk zoveel, dat het de reuzen opviel. Loki legde echter uit dat Freya zo verheugd was te mogen trouwen met de beroemde Þrymr, dat zij zeven dagen en zeven nachten niet had gegeten. Kort daarna, toen de reuzen dronken genoeg waren, vroeg hij de hamer te geven en daarop sloeg Thor alle aanwezige reuzen dood.
Regel 23: Regel 17:


[[Wodan]] (als de veerman Haarbaard of Grijsbaard) ontmoet Thor als die de rivier wil oversteken. Haarbaard mag alleen eerlijke zielen overzetten op de boot van Strijdwolf. Thor beweert de zoon van Wodan te zijn, de reus Berggevaarte gedood te hebben en nog vele andere gevechten gewonnen te hebben. Wodan vertelt over zijn avonturen met vrouwen. Na een lange discussie vol spot, blijft hij weigeren Thor de rivier over te zetten.
[[Wodan]] (als de veerman Haarbaard of Grijsbaard) ontmoet Thor als die de rivier wil oversteken. Haarbaard mag alleen eerlijke zielen overzetten op de boot van Strijdwolf. Thor beweert de zoon van Wodan te zijn, de reus Berggevaarte gedood te hebben en nog vele andere gevechten gewonnen te hebben. Wodan vertelt over zijn avonturen met vrouwen. Na een lange discussie vol spot, blijft hij weigeren Thor de rivier over te zetten.
<gallery>
Bestand:Thor slays the Ox.jpg|Illustratie bij [[Hymiskviða]]; Thor slacht de os, ''The Elder or Poetic Edda; commonly known as Sæmund's Edda'', W.G. Collingwood, 1908
Bestand:Thor's Fishing.jpg|Illustratie bij [[Hymiskviða]]; Thor vist, ''The Elder or Poetic Edda; commonly known as Sæmund's Edda'', W.G. Collingwood, 1908
Bestand:All-wise answers Thor.jpg|De dwerg [[Alvis (mythologie)|Alvis]] beantwoordt de vragen, ''The Elder or Poetic Edda; commonly known as Sæmund's Edda'', W.G. Collingwood, 1908
Bestand:Thor threatens Greybeard.jpg|Thor bedreigt Grijsbaard, ''The Elder or Poetic Edda; commonly known as Sæmund's Edda'', W.G. Collingwood, 1908
</gallery>


== Attributen ==
== Attributen ==
[[Bestand:The third gift — an enormous hammer by Elmer Boyd Smith.jpg|thumb|[[Loki]] kijkt toe hoe de zonen van [[Ivaldi]] de hamer [[Mjöllnir]] maken, op de tafel ligt de ring [[Draupnir]], het varken [[Gullinbursti]], het schip [[Skíðblaðnir]], de speer [[Gungnir]] en het gouden haar voor [[Sif]], ''In the Days of Giants: A Book of Norse Tales'', 1902]]
In de [[Edda]] wordt hij beschreven als de sterkste onder de goden en als beschermheer van zowel goden als mensen ([[Asgaard (mythologie)|Asgard]] en [[Midgard]]). Hij rijdt door de lucht op een wagen getrokken door twee bokken ([[Tandgniostr en Tandgrisnir]])
In de [[Edda]] wordt hij beschreven als de sterkste onder de goden en als beschermheer van zowel goden als mensen ([[Asgaard (mythologie)|Asgard]] en [[Midgard]]). Hij rijdt door de lucht op een wagen getrokken door twee bokken ([[Tandgniostr en Tandgrisnir]])


Regel 38: Regel 24:


Verder heeft hij een gordel ([[Megingjörð]]), die zijn van nature reeds overweldigende kracht nog eens verdubbelt, en ijzeren handschoenen ([[Járngreipr]]) voor een stevige greep op zijn hamer. Hij wordt voorgesteld als een zeer forse man met bliksemende ogen en een rode baard. Zijn stem klinkt als de donder en zijn eet- en drinklust is enorm. Hij wordt geholpen door zijn snelvoetige knecht [[Thialfi en Röskwa|Thialfi]].
Verder heeft hij een gordel ([[Megingjörð]]), die zijn van nature reeds overweldigende kracht nog eens verdubbelt, en ijzeren handschoenen ([[Járngreipr]]) voor een stevige greep op zijn hamer. Hij wordt voorgesteld als een zeer forse man met bliksemende ogen en een rode baard. Zijn stem klinkt als de donder en zijn eet- en drinklust is enorm. Hij wordt geholpen door zijn snelvoetige knecht [[Thialfi en Röskwa|Thialfi]].
<gallery>
Bestand:Thor in his chariot.jpg|Thor met [[Mjöllnir]] in zijn strijdwagen, getrokken door [[Tandgniostr en Tandgrisnir]], ''Manual of Mythology : Greek and Roman, Norse, and Old German, Hindoo and Egyptian Mythology'', 1965
Bestand:Processed_SAM_thorr.jpg|Thor met de hamer [[Mjöllnir]], [[Handschrift (document)|manuscript]] uit [[IJsland]] uit de [[18e eeuw]]
Bestand:He raised his hammer with a mighty swing (1901) by Arthur Rackham.jpg|Thor heft zijn hamer tegen de [[Jötun]] [[Skrimir]] zoals verteld in de [[Gylfaginning]], ''The land of enchantment'', [[Arthur Rackham]], 1901
Bestand:Thor and the Mountain.jpg|Útgarða-Loki legt Thor uit dat hij in illussies geloofde en laat de drie kloven zien die met de hamer [[Mjöllnir]] zijn veroorzaakt in de bergen, ''Myths of the Norsemen from the Eddas and Sagas'', John Charles Dollman, 1909
</gallery>


== Band met Loki ==
== Band met Loki ==
[[Bestand:Loki leaves the hall and threatens the Æsir with fire by Frølich.jpg|thumb|Zoals vertelt in de [[Lokasenna]]; [[Loki]] verlaat de hal en bedreigt de [[Asen (mythologie)|Asen]] met [[vuur]], Thor zwaait met zijn hamer [[Mjöllnir]], ''Den ældre Eddas Gudesange'', Lorenz Frølich, 1895]]
[[Bestand:Ah, what a lovely maid it is! by Elmer Boyd Smith.jpg|thumb|[[Þrýmskviða]]; Thor wordt door twee vrouwen verkleed als de godin [[Freya (godin)|Freya]], twee katten kijken toe en [[Loki]] lacht, ''In the Days of Giants: A Book of Norse Tales'', Elmer Boyd Smith, 1902]]
Thor heeft een speciale band met [[Loki]]. Er bestaan vele verhalen over de avonturen die ze samen beleefden toen ze eropuit trokken.
Thor heeft een speciale band met [[Loki]]. Er bestaan vele verhalen over de avonturen die ze samen beleefden toen ze eropuit trokken.


De vriendschap met Loki eindigde op het zeebanket van de zeegod [[Aegir (reus)|Ægir]], waarbij Loki de goden te schande maakte, zoals beschreven in de [[Lokasenna]]. Thor kwam binnenlopen, hoorde Loki’s scheldpartij aan en snoerde hem de mond.
De vriendschap met Loki eindigde op het zeebanket van de zeegod [[Aegir (reus)|Ægir]], waarbij Loki de goden te schande maakte, zoals beschreven in de [[Lokasenna]]. Thor kwam binnenlopen, hoorde Loki’s scheldpartij aan en snoerde hem de mond.
<gallery>
Bestand:I am the giant Skrymir by Elmer Boyd Smith.jpg|Thor daagt [[Skrimir|Skrymir]] uit, zijn reisgezelschap bestaat uit [[Loki]], [[Thialfi en Röskwa]], ''In the Days of Giants: A Book of Norse Tales'', 1902
Bestand:Thor and Loki in the Chariot by H. L. M.jpg|Thor en [[Loki]] in de strijdwagen getrokken door [[Tandgniostr en Tandgrisnir]], ''Asgard Stories: Tales from Norse Mythology'', 1901
Bestand:The Children of Odin The Book of Northern Myths 01.jpg|[[Loki]] en Thor, ''The Children of Odin: The Book of Northern Myths'', Willy Pogany, 1920
</gallery>


== Vrouwen ==
== Vrouwen ==
Regel 64: Regel 34:


[[Jarnsaxa]] is de minnares en tweede vrouw van Thor volgens de Proza-Edda en werd door hem moeder van [[Magni (god)|Magni]] en [[Modi (mythologie)|Modi]].
[[Jarnsaxa]] is de minnares en tweede vrouw van Thor volgens de Proza-Edda en werd door hem moeder van [[Magni (god)|Magni]] en [[Modi (mythologie)|Modi]].
<gallery>
Bestand:The Gold Hair that Loki Made.jpg|Loki laat de gouden haren van Sif, gemaakt door [[Dvalinn]], zien aan Thor, ''The Gordon Readers'', 1910
</gallery>


== Aartsvijanden ==
== Aartsvijanden ==
Thors aartsvijanden zijn de vorstreuzen en demonen, die de kosmische orde willen vernietigen, de [[Thursen en Joten]]. Hij verbrijzelt ze dan ook steevast door middel van zijn hamer, bij voorkeur door ze de schedel in te slaan.
Thors aartsvijanden zijn de vorstreuzen en demonen, die de kosmische orde willen vernietigen, de [[Thursen en Joten]]. Hij verbrijzelt ze dan ook steevast door middel van zijn hamer, bij voorkeur door ze de schedel in te slaan.
<gallery>
Bestand:Thor Destroys the Giant Thrym.jpg|Thor vernietigd de reus [[Thrym]], ''Teutonic Mythology Vol. II'', Lorenz Frølich, 1902
Bestand:Thor.jpg|Thor's strijd met [[Jättarna]], Mårten Eskil Winge, 1872
Bestand:Thor bei Skrymir.jpg|Thor kruipt uit de handschoen van [[Skrimir]], ''Walhall, die Götterwelt der Germanen'', Emil Doepler, 1905
Bestand:Thor's Battle with the Frost Giants by H. L. M.jpg|Thor vecht met de ijsreuzen, ''Asgard Stories: Tales from Norse Mythology'', 1901
Bestand:Thor und Hrungnir.jpg|Thor vecht met [[Hrungnir]], ''Die nordischen Göttersagen'', Ludwig Pietsch, 1965
</gallery>


==Ragnarök==
==Ragnarök==
[[Bestand:The death of Thor and Jörmungandr by Frølich.jpg|thumb|[[Völuspá]]; de dood van Thor en [[Jormungandr]] in [[Ragnarök]], ''Den ældre Eddas Gudesange'', 1895]]
Bij de eindstrijd ([[Ragnarok]]) tussen goden en vorstreuzen zal Thor de wereldslang, ook [[Midgaardslang]] (of Jǫrmungandr) genoemd, met zijn hamer vermorzelen, maar zal hij zelf door het gif van het monster sterven.
Bij de eindstrijd ([[Ragnarok]]) tussen goden en vorstreuzen zal Thor de wereldslang, ook [[Midgaardslang]] (of Jǫrmungandr) genoemd, met zijn hamer vermorzelen, maar zal hij zelf door het gif van het monster sterven.
<gallery>
Bestand:Ragnarök by Collingwood.jpg|[[Ragnarök]]; ''The Elder or Poetic Edda; commonly known as Sæmund's Edda'', W.G. Collingwood, 1908
Bestand:Kampf der untergehenden Götter by F. W. Heine.jpg|Odin richt zijn speer op [[Fenrir (mythologie)|Fenrir]], Thor verdedigd zich met zijn schild tegen [[Jörmungandr]] en haalt uit met [[Mjöllnir]], [[Freyr (god)|Freyr]] en [[Surtr]] vechten en op [[Bifröst]] is een enorme strijd te zien, ''Nordisch-germanische Götter und Helden'', F. W. Heine, 1882
Bestand:Thor and Jörmungandr by Frølich.jpg|Het gevecht tussen Thor en [[Jörmungandr]], ''Den ældre Eddas Gudesange'', Lorenz Frølich, 1895
</gallery>


== Cultus ==
== Cultus ==
[[Bestand:Torsfiske 002.jpg|thumb|Standbeeld in [[Stockholm]]]]
[[Bestand:Baldr dead by Eckersberg.jpg|thumb|[[Baldr]] ligt op de voorgrond, hij is net geraakt door de pijl van [[Hodr]]. De blinde broer van Baldr staat links met zijn armen gestrekt. Helemaal links staat [[Loki]], hij probeert zijn [[glimlach]] te verbergen. [[Odin (god)|Odin]] zit in het midden van de [[Asen (mythologie)|Asen]], Thor staat links van hem. Op de achtergrond zijn [[Yggdrasil]] en de drie [[Nornen]] te zien, [[Christoffer Wilhelm Eckersberg]], 1817]]
[[Bestand:Thursley Village Sign - geograph.org.uk - 691939.jpg|thumb|De [[kerk (gebouw)|kerk]] boven het hoofd van Thor met zijn hamer [[Mjöllnir]] op het bord van het dorp Thursley (''Thors lee'' of ''het veld van Thor'')]]
[[Bestand:Tor med bockar.JPG|thumb|Sleutel met Thor met zijn geiten, [[Souvenir (aandenken)|souvenir]] uit [[Torshälla]]]]
Evenals Odin is ook Thor het onderwerp van de meest fantastische avonturen, maar ondanks zijn woeste uiterlijk en zijn bloedige vechtpartijen was hij zeer populair bij de mensen. Dit was omdat hij ook werd beschreven als eerlijk en dapper, die bij hem geborgenheid en bescherming van het gezin en van het huiselijk leven vonden. Thors hamer Mjöllnir staat dan ook symbool voor bescherming voor het huis en de familie.
Evenals Odin is ook Thor het onderwerp van de meest fantastische avonturen, maar ondanks zijn woeste uiterlijk en zijn bloedige vechtpartijen was hij zeer populair bij de mensen. Dit was omdat hij ook werd beschreven als eerlijk en dapper, die bij hem geborgenheid en bescherming van het gezin en van het huiselijk leven vonden. Thors hamer Mjöllnir staat dan ook symbool voor bescherming voor het huis en de familie.


Regel 100: Regel 47:


De tempel op [[Helgafell (Þórsnes)|Helgafell]] wordt in verband gebracht met Thor.
De tempel op [[Helgafell (Þórsnes)|Helgafell]] wordt in verband gebracht met Thor.
<gallery>
Bestand:Thor or Thoragales Sami Rune drum Norway.jpg|Thor, Horagalles of Thoragales, een [[runen|rune]] op een rituele drum uit Noorwegen, 1871
Bestand:Sami Thunder god as doble hammer red on drum Finnmark Norway described by Knud Leem.jpg|Thor, Tiermes of Horagalles op een [[sjamaan|sjamanen]]-drum, eind [[zeventiende eeuw]] (in rood de hamer van Thor, een [[Swastika (symbool)|swastika]])
Bestand:Ukkosjumalan aseet4.png|Pre-christelijke symbolen voor Noordse dondergoden (zoals [[Ukko]] en Thor)<br />A) "Fins type"<br />B) "Zweeds type"<br />C) "Wolfskruis"
Bestand:DR 81 A, Skern 2.jpg|[[Runen]]steen met het gezicht van Thor
Bestand:Olav Tryggvasons saga - Olav i Tors hov - H. Egedius.jpg|Het hof van Thor uit de [[Olav Tryggvasons saga]], 1897
Bestand:Thor statue transparent.png|Þórslíkneskið; beeld van Thor of Christus, in [[IJsland]] gevonden in 1815 of 1816, gedateerd ca. 1000 n. Chr.
Bestand:Olaus Magnus - On the three Main Gods of the Geats.jpg|Links [[Frigg (godin)|Frigg]] met zwaard en boog, in het midden Thor met kroon zittend op een troon rechts de zwaarbewapende [[Odin (god)|Odin]], ''Historia de gentibus septentrionalibus'', [[Olaus Magnus]], 1555
Bestand:Offering by Lund.jpg|Een [[offer (religie)|offer]] aan Thor, J.L. Lund (1777-1867)
Bestand:Gosforth fishing.jpg|Een reproductie van een middeleeuwse afbeelding; Thor vist met het hoofd van een os, ''Goðafræði Norðmanna og Íslendinga eftir heimildum'', 1913
Bestand:AM 738 4to, 36r, BW Thor.jpeg|Thor uit een manuscript uit [[IJsland]], 1680
</gallery>


==Thor in de Proloog van de Proza-Edda==
==Thor in de Proloog van de Proza-Edda==
In de Proloog van de [[Proza-Edda]] wordt Tror (Thor) genoemd als de zoon van Munon (Mennon) en Troan, de dochter van [[Priamus]], de koning van [[Troje]]. Tror werd opgevoed in het pleeggezin van graaf Loricus en zijn vrouw Lora (Glora) in [[Thracië]]. Tror doodde zijn pleegouders in zijn jeugd en werd de heerser over Thracië, in de mythologie bekend als [[Trudheim]]. Tror reisde rond en ontmoette in het noorden zijn vrouw, de profetes Sibyl ([[Sif]]). Loridi was hun zoon en zestien generaties later werd van Friallaf (Fridleid) Voden ([[Odin (god)|Odin]]) geboren, die van Turkije met de [[Aesir]] ('het volk uit Asia') naar het noorden reisde en in Saxland, [[Reidgotaland]], Zweden en Noorwegen zijn zonen op de troon zette.<ref>Sturluson S., ''The Prose Edda'', vertaling van J.L.Byock, Penguin Classics, 2005, pp 5-8</ref>
In de Proloog van de [[Proza-Edda]] wordt Tror (Thor) genoemd als de zoon van Munon (Mennon) en Troan, de dochter van [[Priamus]], de koning van [[Troje]]. Tror werd opgevoed in het pleeggezin van graaf Loricus en zijn vrouw Lora (Glora) in [[Thracië]]. Tror doodde zijn pleegouders in zijn jeugd en werd de heerser over Thracië, in de mythologie bekend als [[Trudheim]]. Tror reisde rond en ontmoette in het noorden zijn vrouw, de profetes Sibyl ([[Sif]]). Loridi was hun zoon en zestien generaties later werd van Friallaf (Fridleid) Voden ([[Odin (god)|Odin]]) geboren, die van Turkije met de [[Aesir]] ('het volk uit Asia') naar het noorden reisde en in Saxland, [[Reidgotaland]], Zweden en Noorwegen zijn zonen op de troon zette.<ref>Sturluson S., ''The Prose Edda'', vertaling van J. L. Byock, Penguin Classics, 2005, p. 5-8</ref>


== Donderdag ==
== Donderdag ==
Thor wordt door de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] ([[interpretatio romana]]) gelijkgesteld met [[Herakles (mythologie)|Hercules]].
Thor wordt door de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] ([[interpretatio romana]]) gelijkgesteld met [[Herakles (mythologie)|Hercules]].


In de Middeleeuwen stelde men Donar gelijk met de [[Romeinse religie|Romeinse god]] [[Jupiter (god)|Jupiter]]. Daarom werd de ''dies Jovi'' ([[Latijn]] voor ''dag van Jupiter'') in het Nederlands naar Donar ''[[donderdag]]''.<ref>[http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/donderdag Donderdag (vijfde dag van de week)], in: M. Philippa e.a., ''Etymologisch Woordenboek van het Nederlands'' (2003-2009). Op: etymologiebank.nl. Hierin: "De dag is genoemd naar de Germaanse god Donar (...) Hij werd geïdentificeerd met de Romeinse god Jupiter (...) Zodoende werd de Latijnse naam van de donderdag Jovis dies ‘dag van Jupiter’ met de naam van Donar in het Germaans vertaald".</ref>
In de Middeleeuwen stelde men Donar gelijk met de [[Romeinse religie|Romeinse god]] [[Jupiter (god)|Jupiter]]. Daarom werd de ''dies Jovi'' ([[Latijn]] voor ''dag van Jupiter'') in het Nederlands naar Donar ''[[donderdag]]''.<ref>[http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/donderdag Donderdag (vijfde dag van de week)], in: M. Philippa e.a., ''Etymologisch Woordenboek van het Nederlands'' (2003–2009). Op: etymologiebank.nl. Hierin: „De dag is genoemd naar de Germaanse god Donar (...) Hij werd geïdentificeerd met de Romeinse god Jupiter (...) Zodoende werd de Latijnse naam van de donderdag Jovis dies ’dag van Jupiter’ met de naam van Donar in het Germaans vertaald.</ref>


== Oudsaksische doopgelofte ==
== Oudsaksische doopgelofte ==
Regel 126: Regel 60:
::[…] ''end ec forsacho […] Thunaer ende Uuoden ende Saxnote ende allum them unholdum''
::[…] ''end ec forsacho […] Thunaer ende Uuoden ende Saxnote ende allum them unholdum''


::[…] ''en ik verzaak […] Donar en Wodan en Saxnot en al de afgoden''
::[…] ''en ik verzaak […] Donar en Wodan en [[Saxnot]] en al de afgoden''


== Thor vandaag de dag ==
== Thor vandaag de dag ==
Regel 133: Regel 67:
* [[Thor (Marvel)|Thor]] is een bekende superheld van Marvel Comics. Het is een personage in de films ''[[Thor (film)|Thor]]'' (2011), ''[[The Avengers (2012)|The Avengers]]'' (2012), ''[[Thor: The Dark World]]'' (2013)'' [[The Avengers: Age Of Ultron (2015)]] en [[Thor: Ragnarok]] (2017)
* [[Thor (Marvel)|Thor]] is een bekende superheld van Marvel Comics. Het is een personage in de films ''[[Thor (film)|Thor]]'' (2011), ''[[The Avengers (2012)|The Avengers]]'' (2012), ''[[Thor: The Dark World]]'' (2013)'' [[The Avengers: Age Of Ultron (2015)]] en [[Thor: Ragnarok]] (2017)
* Thor was een zeer geavanceerd buitenaards wezen in de tv-serie [[Stargate SG-1 (televisieserie)|Stargate SG-1]] die het Stargate team zou kunnen helpen aan een wapen tegen de [[Goa'uld (ras)|Goa'uld]].
* Thor was een zeer geavanceerd buitenaards wezen in de tv-serie [[Stargate SG-1 (televisieserie)|Stargate SG-1]] die het Stargate team zou kunnen helpen aan een wapen tegen de [[Goa'uld (ras)|Goa'uld]].
* Thor speelt een hoofdrol in ''"The Long Dark Teatime of the Soul"'' door [[Douglas Adams]].
* Thor speelt een hoofdrol in ''The Long Dark Teatime of the Soul'' door [[Douglas Adams]].
De [[Donderbezem]] kan men nog vinden op de muren van huizen.
De [[Donderbezem]] kan men nog vinden op de muren van huizen.
*Thor is de naam van de Elektrotechnische studievereniging van de technische universiteit Eindhoven.
*Thor is de naam van de Elektrotechnische studievereniging van de technische universiteit Eindhoven.
Regel 139: Regel 73:
[[Thorium]] is een chemisch element vernoemd naar Thor.
[[Thorium]] is een chemisch element vernoemd naar Thor.


== Externe link ==
== Weblink ==
* [https://web.archive.org/web/20101124053449/http://www.histoportal.nl/ Germaanse / Noorse Mythologie]
* [https://web.archive.org/web/20101124053449/http://www.histoportal.nl/ Germaanse / Noorse Mythologie]


Regel 146: Regel 80:
{{Commonscat|Thor}}
{{Commonscat|Thor}}
{{Navigatie Noordse mythologie}}
{{Navigatie Noordse mythologie}}
 
{{authority control|TYPE=t|Wikidata=Q42952}}
[[Categorie:Noordse mythologie]]
[[Categorie:Noordse mythologie]]
[[Categorie:Germaanse god]]
[[Categorie:Germaanse god]]
{{stek}}

Huidige versie van 22 apr 2023 om 00:13

Zie Donar (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Donar.

Donar (runen: þonar ᚦᛟᚾᚨᚱ), in het Oudhoogduits en Fries. Tonger, in de Scandinavische talen Thor, in het Oudnoords Þórr, in het Oudsaksisch Thunaer, en ook bekend als Stavo is de dondergod in de Noordse en Germaanse mythologie. Hij was een zoon van Odin en de aardgodin Fjorgyn.

Als kind was hij al sterk, en daarnaast moeilijk opvoedbaar. Daarom werd hij opgevoed door twee bliksemgeesten, Vingnir en Hlora. Hij groeide uit tot een enorme man, bijna een reus, met dezelfde kracht, en zijn hamer Mjölnir maakte hem nog sterker.

Thor was bevriend met Loki en zijn favoriete bezigheid was het doodslaan van reuzen. Hij staat voor ordeschepper tegenover de chaos.

Verhalen

Deze twee eigenschappen komen beide terug in Þrýmskviða, waarin de reus Þrymr Thors hamer steelt. Þrymr wil hem enkel teruggeven als hij Freya, de vruchtbaarheidsgodin, tot vrouw krijgt. Dit is natuurlijk onmogelijk, zonder Freya zou nooit de zomer intreden (de Germanen kenden slechts zomer en winter), en daarom smeedde Loki een plan. Hij leende de verenjurk van Freya, en liet Thor die aantrekken. Verkleed als vrouw ging Thor, samen met Loki, naar Útgard, in het land der Jötun, waar zij hartelijk ontvangen werden door Þrymr. Deze laatste dacht namelijk dat Thor Freya was; dat deel van het plan slaagde dus. Maar Thor at en dronk zoveel, dat het de reuzen opviel. Loki legde echter uit dat Freya zo verheugd was te mogen trouwen met de beroemde Þrymr, dat zij zeven dagen en zeven nachten niet had gegeten. Kort daarna, toen de reuzen dronken genoeg waren, vroeg hij de hamer te geven en daarop sloeg Thor alle aanwezige reuzen dood.

Tyr vertelt Thor over de ketel van Hymir en ze ontmoeten de grootmoeder van Tyr met negenhonderd hoofden. Beide worden eerst verborgen door de vrouw als Hymir thuiskomt en er volgt een feestmaal. Thor eet twee stieren. Hij moet echter de volgende dag voor voedsel zorgen en vangt met de kop van een os een draak (of slang), de Midgaardslang Jormungandr. Dan moet Thor een beker breken, maar dit lukt niet. Na advies van de vrouw gooit hij de beker tegen het hoofd van de reus, waarna het voorwerp breekt. Thor neemt samen met Tyr de ketel mee naar huis.

Ook in de Hymiskviða, een ander Edda-lied, staan enkele sterke verhalen over Thor. Ook daar laat hij zich kennen als een buitenmatige eter. Misschien heeft hij deze eigenschap om aan te tonen dat hij in feite zelf niet moet onderdoen voor de reuzen, die Jötnar (eters) en Thursten (drinkers) zijn van al wat beschikbaar is. In Thor en Loki in Jotunheim krijgt Thor samen met Loki onmogelijke opdrachten.

In Alvíssmál verlooft een dwerg (Alvis, ook wel Alwis) zich met Þrúðr (de dochter van Thor). Als Thor na acht maanden thuiskomt vindt hij dit geen geschikte partner voor haar. Hij besluit de dwerg vragen te stellen en de dwerg beantwoordt deze. Dan komt de zon op en de dwerg versteent.

Wodan (als de veerman Haarbaard of Grijsbaard) ontmoet Thor als die de rivier wil oversteken. Haarbaard mag alleen eerlijke zielen overzetten op de boot van Strijdwolf. Thor beweert de zoon van Wodan te zijn, de reus Berggevaarte gedood te hebben en nog vele andere gevechten gewonnen te hebben. Wodan vertelt over zijn avonturen met vrouwen. Na een lange discussie vol spot, blijft hij weigeren Thor de rivier over te zetten.

Attributen

In de Edda wordt hij beschreven als de sterkste onder de goden en als beschermheer van zowel goden als mensen (Asgard en Midgard). Hij rijdt door de lucht op een wagen getrokken door twee bokken (Tandgniostr en Tandgrisnir)

Hij heeft nog enkele attributen die hem nog sterker, nog gevaarlijker maken voor zijn vijanden. In de eerste plaats is er de machtige Mjölnir, een magische hamer, door dwergen gesmeed. Wanneer Donar zijn hamer werpt ontstaan er bliksemschichten. Mjölnir keert na iedere worp naar Thor terug. De hamer is het symbool voor het brengen van orde en maakt Thor tot ordeschepper.

Verder heeft hij een gordel (Megingjörð), die zijn van nature reeds overweldigende kracht nog eens verdubbelt, en ijzeren handschoenen (Járngreipr) voor een stevige greep op zijn hamer. Hij wordt voorgesteld als een zeer forse man met bliksemende ogen en een rode baard. Zijn stem klinkt als de donder en zijn eet- en drinklust is enorm. Hij wordt geholpen door zijn snelvoetige knecht Thialfi.

Band met Loki

Thor heeft een speciale band met Loki. Er bestaan vele verhalen over de avonturen die ze samen beleefden toen ze eropuit trokken.

De vriendschap met Loki eindigde op het zeebanket van de zeegod Ægir, waarbij Loki de goden te schande maakte, zoals beschreven in de Lokasenna. Thor kwam binnenlopen, hoorde Loki’s scheldpartij aan en snoerde hem de mond.

Vrouwen

Thor is getrouwd met Sif. Loki schoor de haren van Sif af, waarna Thor eiste dat hij voor nieuwe haren zou zorgen.

Jarnsaxa is de minnares en tweede vrouw van Thor volgens de Proza-Edda en werd door hem moeder van Magni en Modi.

Aartsvijanden

Thors aartsvijanden zijn de vorstreuzen en demonen, die de kosmische orde willen vernietigen, de Thursen en Joten. Hij verbrijzelt ze dan ook steevast door middel van zijn hamer, bij voorkeur door ze de schedel in te slaan.

Ragnarök

Bij de eindstrijd (Ragnarok) tussen goden en vorstreuzen zal Thor de wereldslang, ook Midgaardslang (of Jǫrmungandr) genoemd, met zijn hamer vermorzelen, maar zal hij zelf door het gif van het monster sterven.

Cultus

Evenals Odin is ook Thor het onderwerp van de meest fantastische avonturen, maar ondanks zijn woeste uiterlijk en zijn bloedige vechtpartijen was hij zeer populair bij de mensen. Dit was omdat hij ook werd beschreven als eerlijk en dapper, die bij hem geborgenheid en bescherming van het gezin en van het huiselijk leven vonden. Thors hamer Mjöllnir staat dan ook symbool voor bescherming voor het huis en de familie.

In tegenstelling tot Odin vraagt Thor geen mensenoffers. Een van zijn cultuscentra was een groot centrum in Uppsala waar hij centraal stond, met aan zijn rechterzijde Odin.

De tempel op Helgafell wordt in verband gebracht met Thor.

Thor in de Proloog van de Proza-Edda

In de Proloog van de Proza-Edda wordt Tror (Thor) genoemd als de zoon van Munon (Mennon) en Troan, de dochter van Priamus, de koning van Troje. Tror werd opgevoed in het pleeggezin van graaf Loricus en zijn vrouw Lora (Glora) in Thracië. Tror doodde zijn pleegouders in zijn jeugd en werd de heerser over Thracië, in de mythologie bekend als Trudheim. Tror reisde rond en ontmoette in het noorden zijn vrouw, de profetes Sibyl (Sif). Loridi was hun zoon en zestien generaties later werd van Friallaf (Fridleid) Voden (Odin) geboren, die van Turkije met de Aesir ('het volk uit Asia') naar het noorden reisde en in Saxland, Reidgotaland, Zweden en Noorwegen zijn zonen op de troon zette.[1]

Donderdag

Thor wordt door de Romeinen (interpretatio romana) gelijkgesteld met Hercules.

In de Middeleeuwen stelde men Donar gelijk met de Romeinse god Jupiter. Daarom werd de dies Jovi (Latijn voor dag van Jupiter) in het Nederlands naar Donar donderdag.[2]

Oudsaksische doopgelofte

Donar is een van de goden die in het Nederland van de 8e eeuw door middel van de Oudsaksische doopgelofte moest worden afgezworen.

[…] end ec forsacho […] Thunaer ende Uuoden ende Saxnote ende allum them unholdum
[…] en ik verzaak […] Donar en Wodan en Saxnot en al de afgoden

Thor vandaag de dag

Thor duikt net als andere goden regelmatig op in hedendaagse media:

De Donderbezem kan men nog vinden op de muren van huizen.

  • Thor is de naam van de Elektrotechnische studievereniging van de technische universiteit Eindhoven.

Thorium is een chemisch element vernoemd naar Thor.

Weblink

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º Sturluson S., The Prose Edda, vertaling van J. L. Byock, Penguin Classics, 2005, p. 5-8
  2. º Donderdag (vijfde dag van de week), in: M. Philippa e.a., Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (2003–2009). Op: etymologiebank.nl. Hierin: „De dag is genoemd naar de Germaanse god Donar (...) Hij werd geïdentificeerd met de Romeinse god Jupiter (...) Zodoende werd de Latijnse naam van de donderdag Jovis dies ’dag van Jupiter’ met de naam van Donar in het Germaans vertaald.”
rel=nofollow
rel=nofollow

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Thor op Wikimedia Commons.

rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow
 
rel=nofollow