Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Panamarenko: verschil tussen versies
k (dubbel) |
([[ ]]) |
||
| (11 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Bestand:Panamarenko675.jpg|thumb|right|350px|Panamarenko en „The Aeromodeller” (2005).]] | [[Bestand:Panamarenko675.jpg|thumb|right|350px|Panamarenko en „The Aeromodeller” (2005).]] | ||
'''Panamarenko''', artiestennaam van ''Henri Van Herwegen'' ([[Antwerpen (stad)|Antwerpen]], [[5 februari]] [[1940]]) is | [[afbeelding:Panamarenko signature.png|250px|right]] | ||
'''Panamarenko''', artiestennaam van '''Henri Van Herwegen''' ([[Antwerpen (stad)|Antwerpen]], [[5 februari]] [[1940]] – [[14 december]] [[2019]]) is een van de belangrijkste Belgische beeldende kunstenaars uit de tweede helft van de 20e eeuw. Hij maakte veel [[assemblage]]s in verband met het vliegen. | |||
== Pseudoniem == | == Pseudoniem == | ||
De kunstenaarsnaam ’Panamarenko’ kwam tot stand als een samentrekking van „'''Pan Am'''erican '''Air'''lines '''and''' '''Co'''mpany”. Deze naam bestaat ook als Russische familienaam. Zo hoorde de kunstenaar Henri Van Herwegen op de radio wel eens iets over een Russische generaal in de Koude Oorlog met deze naam.<ref>Met de Russische generaal wordt Panteleimon Kondratjewitsch Ponomarenko bedoeld, zie | De kunstenaarsnaam ’Panamarenko’ kwam tot stand als een samentrekking van „'''Pan Am'''erican '''Air'''lines '''and''' '''Co'''mpany”. Deze naam bestaat ook als Russische familienaam. Zo hoorde de kunstenaar Henri Van Herwegen op de radio wel eens iets over een Russische generaal in de Koude Oorlog met deze naam.<ref group=noot>Met de Russische generaal wordt Panteleimon Kondratjewitsch Ponomarenko bedoeld, zie [http://de.wikipedia.org/wiki/Panteleimon_Kondratjewitsch_Ponomarenko Panteleimon Kondratjewitsch Ponomarenko] op de Duitse Wikipedia.</ref> | ||
==Leven en werk== | ==Leven en werk== | ||
Panamarenko’s familie was aan vaderskant [[communistisch]]. Een | Panamarenko’s familie was aan vaderskant [[communistisch]]. Een familielid was zelfs leider van de Belgische communisten en kwam in de oorlog om door een [[V1 (raket)|V1]]-vliegende bom. | ||
Zijn grootvader was architect, zijn vader elektro-ingenieur. Zo raakte Henri van Herwegen al van jongs af aan vertrouwd met techniek en ruimtelijke constructies. | |||
Hij beleefde als kind zelf een V1-aanval. Deze vliegende objecten zouden hem blijven fascineren. | |||
Van 1955 tot 1960 studeerde Panamarenko aan de [[Koninklijke Academie voor Schone Kunsten]] in Antwerpen en van 1962 tot 1964 aan het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten. | |||
In de jaren 1960 genoot hij lokale bekendheid als performancekunstenaar en leunde aan bij de [[pop-art]]. Hij organiseerde [[happening]]s en kwam in contact met de [[provo]]beweging. | |||
Zijn eerste vliegmachine bouwde hij in 1967. Hij stelde het, op uitnodiging van Josef Beuys, tentoon in de Kunstacademie van Düsseldorf in 1968. | |||
Sindsdien werkte hij aan schaalmodellen van talrijke imaginaire voertuigen, vliegtuigen, [[ballon (gas)|ballonnen]] of [[helikopter]]s in alle mogelijke originele en verrassende vormen. Het zijn evenveel varianten op de droom van het vliegen van de mythologische figuur [[Icarus]]. Of deze tuigen echt kunnen vliegen is deel van het mysterie en de aantrekkingskracht. Hij ondernam een aantal vliegpogingen, die vliegtechnisch niets opleverden maar wel mooie foto’s opleverden. | |||
In de periode 1969-1971 bouwde hij de zeppelin ''The Aeromodeller'', en in 1990 de eerste ''Archaeopterix'' (een intelligente kip) naar het model van een prehistorische vogel. In 1996 presenteerde hij de duikboot ''Pahama Novaya Zemblaya''. Intussen was hij ook internationaal doorgebroken. Hij organiseerde eenmanstentoonstellingen in [[Londen]] en [[Bazel]] (in 2000) en in [[New York City|New York]] (2001). | |||
Conservator [[Jan Hoet]] besteedde in het [[Gent]]se [[Gentse Stedelijk Museum voor Actuele Kunst|SMAK]]-museum bijzondere aandacht aan Panamarenko. | |||
In [[2002]] overleed Panamarenko’s moeder, met wie hij het huis deelde. Hetzelfde jaar opende Panamarenko in [[Borgerhout]] (Antwerpen) zijn nieuwe atelier, de Antwerpse Luchtschipbouw. | |||
In 2003 werd zijn beeld ''Pepto Bismo'' in Antwerpen op het [[Sint-Jansplein (Antwerpen)|Sint-Jansplein]] ingehuldigd. | |||
Panamarenko trouwde op 18 oktober [[2003]] met de 34 jaar jongere Eveline Hoorens, die aan het hoofd staat van [[koffiebranderij Hoorens]], en verhuisde naar [[Michelbeke]].<ref>{{ts.|De Standaard}}, 18 oktober 2003, [http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF18102003_015 ''Panamarenko gehuwd in Brakel'']</ref> Burgemeester en kamervoorzitter [[Herman De Croo]] verbond hen in de echt. | |||
Bij de opening van een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk in [[Brussel (stad)|Brussel]] in [[2005]] kondigde Panamarenko aan dat hij zich als actief kunstenaar terugtrok. | |||
== Prijzen == | Dit betekende niet dat hij helemaal op de achtergrond verdween: op 6 oktober 2011 stelde hij de „Wuivende Krabben” voor, een serie van fonteinen in de vorm van krabben op drie eilandjes in de vorm van roestvrij stalen halve bollen in het Zegemeer te [[Knokke-Heist]]. Hij vermeldde dat het idee uit 1975 stamde.<ref>VRT nieuws, 6 oktober 2011, [http://www.deredactie.be/permalink/1.1126779 ''Panamarenko met „Wuivende Krabben” in Knokke”'']</ref> | ||
Panamarenko bewonderde [[Leonardo da Vinci]] en de recentere kunstenaars [[Joseph Beuys]], [[Marcel Broodthaers]], [[Bruce Nauman]] en [[Pablo Picasso]]. | |||
Op zaterdag 14 december 2019 werd Henri Van Herwegen onwel. Hij overleed die avond. | |||
Een maand later stond er in galerie Campo & Campo in Berchem de tentoonstelling ''Around the World in 80 Years'' op het plan, een retrospectieve rond het werk van Panamarenko ter gelegenheid van zijn 80ste verjaardag.<ref>https://www.msn.com/nl-be/nieuws/nationaal/kunstenaar-panamarenko-79-overleden/ar-AAK94fu?MSCC=1573833160</ref><ref>{{ts.|Het Nieuwsblad}}, 22 oktober 2019, ''UAntwerpen viert 80ste verjaardag van Panamarenko in 2020'', https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20191022_04677967</ref> | |||
===Biotoop Panamarenko komt tot leven=== | |||
De kunstenaar schonk begin januari [[2007]] zijn vroegere woning met atelier en inboedel aan het [[M HKA]]. Dit zou met de steun van het Ministerie van Cultuur het gebouw renoveren en ontsluiten. Het [[Panamarenko Collectief]], onder de drijvende kracht van [[Paul Morrens]], zette zich in voor de redding van het pand. De woning met atelier is gesitueerd in de [[Antwerpen (stad)|Antwerpse]] wijk [[Seefhoek|de Seefhoek]], in een hoekhuis in de Biekorfstraat 2, niet ver van het [[Sint-Jansplein (Antwerpen)|Sint-Jansplein]]. Architect en kunstenaar [[Luc Deleu]], een huisvriend van Panamarenko, zou de verbouwing leiden. De geraamde kostprijs was 260.000 euro. Het huis stond sinds 2004 leeg, maar de inboedel bleef intact, zoals het meubilair, de huisraad en de planten, maar ook allerlei onderdelen en gereedschappen waaruit kunstwerken ontstonden. Tal van rugzakvliegers, vliegende tapijten en prehistorische kippen werden op deze plek bedacht en gemaakt. | |||
Het was de bedoeling dat het geen saai, muf museum zou worden maar een open, levendig huis waar het licht excentrieke [[biotoop]] van Panamarenko tot leven zou komen. Het M HKA verhuurt het pand aan het Panamarenko Collectief, dat het dagelijks beheer en de publiekswerking voor zijn rekening neemt. | |||
Op 7 juli 2011 werd, naar de wens van Panamarenko, een helikopterplatform op het huis geïnstalleerd. Het was niet de bedoeling dat er echt helikopters zouden gaan landen, maar een kleine helikopter zou er inderdaad op passen.<ref>Televisiereportages bij de installatie van het helikopterplatform: op [http://vtm.be/nieuws/binnenland/69282-helikopterplatform-als-eerbetoon ''VTM''] en [http://www.atv.be/item/helikopterplatform-op-huis-panamarenko ''ATV'']</ref> Het atelier is sinds de zomer van het jaar [[2012]] geopend voor het publiek. Wegens de beperkte ruimte kunnen enkel kleine groepen, enkel op afspraak, het atelier bezichtigen. | |||
===Panamarenko in Hasselt=== | |||
De stad [[Hasselt (België)|Hasselt]] ([[Belgisch Limburg]]) kocht het werk ''Batopillo'' aan. Dit kreeg begin februari 2007 een plaats in de Hasseltse binnenstad, op de hoek van de Botermarkt en de Zuivelmarkt. ''Batopillo'' is een figuur die met kleine [[propeller]]s op zijn rug het luchtruim tracht te veroveren. Deze ''Batopillo'' is ondertussen geland op een drie meter hoge metalen zuil. De plaatsing van dit kunstwerk was de eerste stap in een stedelijke campagne om kwaliteitsvolle actuele kunst van gerenommeerde kunstenaars in de openbare stedelijke ruimte te plaatsen. | |||
== Prijzen en erkenningen == | |||
* In [[1998]] werd aan Panamarenko de Tweejaarlijkse Cultuurprijs toegekend. | * In [[1998]] werd aan Panamarenko de Tweejaarlijkse Cultuurprijs toegekend. | ||
* In 2010 kreeg hij een [[eredoctoraat]] aan de [[Universiteit Hasselt]]. | * In 2005 eindigde hij op nr. 145 in de Vlaamse versie van [[De Grootste Belg]]. | ||
* In [[2010]] kreeg hij een [[eredoctoraat]] aan de [[Universiteit Hasselt]]. | |||
* In 2014 kreeg hij een eredoctoraat aan de Université de Mons (UMONS) (Universiteit van Bergen) | |||
* Een [[Fokker 50]] van [[VLM Airlines]] (OO-VLF) kreeg in april 2009 de naam ’Panamarenko’. Panamarenko was een van de weinige mensen die hun naam aan een vliegtuig gaven.<ref>[http://www.reisreporter.be/2009/04/27/panamarenko-vliegt/ ''Panamarenko vliegt''], in: {{ts.|Reisreporter}}, 27 april 2009.</ref> | |||
* In 2013 aanvaardde Panamarenko het peterschap van de eerste Boeing 787 Dreamline in België, van touroperator Jetairfly. Panamarenko signeerde het vliegtuig op de romp.<ref>Deredactie, VRT nieuws [http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/cultuur%2Ben%2Bmedia/kunsten/1.1801724# ''Panamarenko is peter van Boeing 787 Dreamliner'']</ref> | |||
* Op 5 januari 2015 werd asteroïde (12702) Panamarenko naar hem genoemd. Deze werd op 22 september 1990 ontdekt door de Belgische astronoom Eric Walter Elst. | |||
== In de media == | == In de media == | ||
* De Belgische groep [[Noordkaap (band)|Noordkaap]] | * De Belgische groep [[Noordkaap (band)|Noordkaap]] bracht in 1994 een nummer uit over hem: „Panamarenko”.<ref>{{YouTube|901cH_GhvrA |Noordkaap, Panamarenko}}</ref> | ||
* Hij werd | * Hij werd door [[Chris Van den Durpel]] geïmiteerd, in combinatie met een imitatie van [[Jan Hoet]].<ref>{{YouTube|XQHBg--tsy4 |Imitatie door Chris Van den Durpel}}</ref> | ||
== | == Diefstal van de Meikever== | ||
In november 2006 werd het werk ’Meikever’ (1975) uit het Gentse [[SMAK]] ontvreemd en beschadigd teruggevonden in het Park tegenover het museum.<ref>{{ts.|Het Nieuwsblad}}, 17 november 2006, [http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=G1114LBPD ''Meikever van Panamarenko gestolen uit SMAK in Gent'']</ref> Het werk werd hersteld en kreeg op de [[Erfgoeddag]] in 2007 een centrale plaats.<ref>{{Aut|Geert Neyt}}, in: {{ts.|Het Nieuwsblad}}, 17 april 2007,[http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=IS1B1ULM ''De Meikever is terug'']</ref> | |||
[http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=IS1B1ULM De Meikever is terug] | |||
==Weblinks== | |||
== Weblinks == | |||
* [http://www.panamarenko.be/home.php Panamarenko’s officiële website] | * [http://www.panamarenko.be/home.php Panamarenko’s officiële website] | ||
{{Facebook|Panamarenko-55126602622|Panamarenko}} | |||
== | {{Commonscat|Panamarenko}} | ||
==Noot== | |||
<references group=noot /> | |||
[[Categorie:Beeldend kunstenaar]] | ==Bronverwijzingen== | ||
[[Categorie:Belgisch beeldhouwer]] | {{Reflist}} | ||
[[Categorie:Vlaams kunstenaar]] | {{authority control|TYPE=p |GND=118591517 | LCCN=n/83/181158 |VIAF=96001182 |Wikidata=Q567023}} | ||
[[Categorie:Pseudoniem]] | [[Categorie: Beeldend kunstenaar]] | ||
[[Categorie: Belgisch beeldhouwer]] | |||
[[Categorie: Vlaams kunstenaar]] | |||
[[Categorie: Pseudoniem]] | |||
[[Categorie: Geboren in Antwerpen (stad)]] | |||
[[Categorie: Geboren op 5 februari]] | |||
[[Categorie: Geboren in 1940]] | |||
{{groei}} | |||
Huidige versie van 30 nov 2021 om 08:10
Panamarenko, artiestennaam van Henri Van Herwegen (Antwerpen, 5 februari 1940 – 14 december 2019) is een van de belangrijkste Belgische beeldende kunstenaars uit de tweede helft van de 20e eeuw. Hij maakte veel assemblages in verband met het vliegen.
Pseudoniem
De kunstenaarsnaam ’Panamarenko’ kwam tot stand als een samentrekking van „Pan American Airlines and Company”. Deze naam bestaat ook als Russische familienaam. Zo hoorde de kunstenaar Henri Van Herwegen op de radio wel eens iets over een Russische generaal in de Koude Oorlog met deze naam.[noot 1]
Leven en werk
Panamarenko’s familie was aan vaderskant communistisch. Een familielid was zelfs leider van de Belgische communisten en kwam in de oorlog om door een V1-vliegende bom.
Zijn grootvader was architect, zijn vader elektro-ingenieur. Zo raakte Henri van Herwegen al van jongs af aan vertrouwd met techniek en ruimtelijke constructies.
Hij beleefde als kind zelf een V1-aanval. Deze vliegende objecten zouden hem blijven fascineren.
Van 1955 tot 1960 studeerde Panamarenko aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen en van 1962 tot 1964 aan het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten.
In de jaren 1960 genoot hij lokale bekendheid als performancekunstenaar en leunde aan bij de pop-art. Hij organiseerde happenings en kwam in contact met de provobeweging.
Zijn eerste vliegmachine bouwde hij in 1967. Hij stelde het, op uitnodiging van Josef Beuys, tentoon in de Kunstacademie van Düsseldorf in 1968.
Sindsdien werkte hij aan schaalmodellen van talrijke imaginaire voertuigen, vliegtuigen, ballonnen of helikopters in alle mogelijke originele en verrassende vormen. Het zijn evenveel varianten op de droom van het vliegen van de mythologische figuur Icarus. Of deze tuigen echt kunnen vliegen is deel van het mysterie en de aantrekkingskracht. Hij ondernam een aantal vliegpogingen, die vliegtechnisch niets opleverden maar wel mooie foto’s opleverden.
In de periode 1969-1971 bouwde hij de zeppelin The Aeromodeller, en in 1990 de eerste Archaeopterix (een intelligente kip) naar het model van een prehistorische vogel. In 1996 presenteerde hij de duikboot Pahama Novaya Zemblaya. Intussen was hij ook internationaal doorgebroken. Hij organiseerde eenmanstentoonstellingen in Londen en Bazel (in 2000) en in New York (2001).
Conservator Jan Hoet besteedde in het Gentse SMAK-museum bijzondere aandacht aan Panamarenko.
In 2002 overleed Panamarenko’s moeder, met wie hij het huis deelde. Hetzelfde jaar opende Panamarenko in Borgerhout (Antwerpen) zijn nieuwe atelier, de Antwerpse Luchtschipbouw.
In 2003 werd zijn beeld Pepto Bismo in Antwerpen op het Sint-Jansplein ingehuldigd.
Panamarenko trouwde op 18 oktober 2003 met de 34 jaar jongere Eveline Hoorens, die aan het hoofd staat van koffiebranderij Hoorens, en verhuisde naar Michelbeke.[1] Burgemeester en kamervoorzitter Herman De Croo verbond hen in de echt.
Bij de opening van een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk in Brussel in 2005 kondigde Panamarenko aan dat hij zich als actief kunstenaar terugtrok.
Dit betekende niet dat hij helemaal op de achtergrond verdween: op 6 oktober 2011 stelde hij de „Wuivende Krabben” voor, een serie van fonteinen in de vorm van krabben op drie eilandjes in de vorm van roestvrij stalen halve bollen in het Zegemeer te Knokke-Heist. Hij vermeldde dat het idee uit 1975 stamde.[2]
Panamarenko bewonderde Leonardo da Vinci en de recentere kunstenaars Joseph Beuys, Marcel Broodthaers, Bruce Nauman en Pablo Picasso.
Op zaterdag 14 december 2019 werd Henri Van Herwegen onwel. Hij overleed die avond.
Een maand later stond er in galerie Campo & Campo in Berchem de tentoonstelling Around the World in 80 Years op het plan, een retrospectieve rond het werk van Panamarenko ter gelegenheid van zijn 80ste verjaardag.[3][4]
Biotoop Panamarenko komt tot leven
De kunstenaar schonk begin januari 2007 zijn vroegere woning met atelier en inboedel aan het M HKA. Dit zou met de steun van het Ministerie van Cultuur het gebouw renoveren en ontsluiten. Het Panamarenko Collectief, onder de drijvende kracht van Paul Morrens, zette zich in voor de redding van het pand. De woning met atelier is gesitueerd in de Antwerpse wijk de Seefhoek, in een hoekhuis in de Biekorfstraat 2, niet ver van het Sint-Jansplein. Architect en kunstenaar Luc Deleu, een huisvriend van Panamarenko, zou de verbouwing leiden. De geraamde kostprijs was 260.000 euro. Het huis stond sinds 2004 leeg, maar de inboedel bleef intact, zoals het meubilair, de huisraad en de planten, maar ook allerlei onderdelen en gereedschappen waaruit kunstwerken ontstonden. Tal van rugzakvliegers, vliegende tapijten en prehistorische kippen werden op deze plek bedacht en gemaakt.
Het was de bedoeling dat het geen saai, muf museum zou worden maar een open, levendig huis waar het licht excentrieke biotoop van Panamarenko tot leven zou komen. Het M HKA verhuurt het pand aan het Panamarenko Collectief, dat het dagelijks beheer en de publiekswerking voor zijn rekening neemt.
Op 7 juli 2011 werd, naar de wens van Panamarenko, een helikopterplatform op het huis geïnstalleerd. Het was niet de bedoeling dat er echt helikopters zouden gaan landen, maar een kleine helikopter zou er inderdaad op passen.[5] Het atelier is sinds de zomer van het jaar 2012 geopend voor het publiek. Wegens de beperkte ruimte kunnen enkel kleine groepen, enkel op afspraak, het atelier bezichtigen.
Panamarenko in Hasselt
De stad Hasselt (Belgisch Limburg) kocht het werk Batopillo aan. Dit kreeg begin februari 2007 een plaats in de Hasseltse binnenstad, op de hoek van de Botermarkt en de Zuivelmarkt. Batopillo is een figuur die met kleine propellers op zijn rug het luchtruim tracht te veroveren. Deze Batopillo is ondertussen geland op een drie meter hoge metalen zuil. De plaatsing van dit kunstwerk was de eerste stap in een stedelijke campagne om kwaliteitsvolle actuele kunst van gerenommeerde kunstenaars in de openbare stedelijke ruimte te plaatsen.
Prijzen en erkenningen
- In 1998 werd aan Panamarenko de Tweejaarlijkse Cultuurprijs toegekend.
- In 2005 eindigde hij op nr. 145 in de Vlaamse versie van De Grootste Belg.
- In 2010 kreeg hij een eredoctoraat aan de Universiteit Hasselt.
- In 2014 kreeg hij een eredoctoraat aan de Université de Mons (UMONS) (Universiteit van Bergen)
- Een Fokker 50 van VLM Airlines (OO-VLF) kreeg in april 2009 de naam ’Panamarenko’. Panamarenko was een van de weinige mensen die hun naam aan een vliegtuig gaven.[6]
- In 2013 aanvaardde Panamarenko het peterschap van de eerste Boeing 787 Dreamline in België, van touroperator Jetairfly. Panamarenko signeerde het vliegtuig op de romp.[7]
- Op 5 januari 2015 werd asteroïde (12702) Panamarenko naar hem genoemd. Deze werd op 22 september 1990 ontdekt door de Belgische astronoom Eric Walter Elst.
In de media
- De Belgische groep Noordkaap bracht in 1994 een nummer uit over hem: „Panamarenko”.[8]
- Hij werd door Chris Van den Durpel geïmiteerd, in combinatie met een imitatie van Jan Hoet.[9]
Diefstal van de Meikever
In november 2006 werd het werk ’Meikever’ (1975) uit het Gentse SMAK ontvreemd en beschadigd teruggevonden in het Park tegenover het museum.[10] Het werk werd hersteld en kreeg op de Erfgoeddag in 2007 een centrale plaats.[11]
Weblinks
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Panamarenko op Wikimedia Commons.
Noot
- º Met de Russische generaal wordt Panteleimon Kondratjewitsch Ponomarenko bedoeld, zie Panteleimon Kondratjewitsch Ponomarenko op de Duitse Wikipedia.
Bronverwijzingen
- º De Standaard, 18 oktober 2003, Panamarenko gehuwd in Brakel
- º VRT nieuws, 6 oktober 2011, Panamarenko met „Wuivende Krabben” in Knokke”
- º https://www.msn.com/nl-be/nieuws/nationaal/kunstenaar-panamarenko-79-overleden/ar-AAK94fu?MSCC=1573833160
- º Het Nieuwsblad, 22 oktober 2019, UAntwerpen viert 80ste verjaardag van Panamarenko in 2020, https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20191022_04677967
- º Televisiereportages bij de installatie van het helikopterplatform: op VTM en ATV
- º Panamarenko vliegt, in: Reisreporter, 27 april 2009.
- º Deredactie, VRT nieuws Panamarenko is peter van Boeing 787 Dreamliner
- º
Noordkaap, Panamarenko op YouTube
- º
Imitatie door Chris Van den Durpel op YouTube
- º Het Nieuwsblad, 17 november 2006, Meikever van Panamarenko gestolen uit SMAK in Gent
- º Geert Neyt, in: Het Nieuwsblad, 17 april 2007,De Meikever is terug
Q567023 (reasonator) Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland)Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT] • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • Bing Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • tekst herschrijven met scribbr.io •