Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Hylozoïsme: verschil tussen versies
(wat toevoegingen uit woordenboek van Rudolf Eisler, 1904.) |
(+Grieks +renaissance) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Het '''hylozoïsme''' is de [[filosofie|filosofische]] [[theorie]] dat | Het '''hylozoïsme''' ({{Grieks|ὕλη}}, ''hyle'': „materie” en {{Grieks|ζωή}}, ''zōḗ'', „leven”) is de [[filosofie|filosofische]] [[theorie]] dat [[materie]] (''hyle'') van zich uit een vorm van leven of ziel heeft en bijgevolg een vorm van [[bewustzijn]], [[gevoel]]ens of [[emotie]]s bezit.<!----die ervan uitgaat dat de wereld in een bepaalde zin vol is van een bezielde [[materie|oermaterie]], ''hyle'' genaamd. ---> Dit kan onder meer de opvatting inhouden dat „onbezielde stof” een latente macht tot [[abiogenese]] heeft. | ||
<!----die ervan uitgaat dat de wereld in een bepaalde zin vol is van een bezielde [[materie|oermaterie]], ''hyle'' genaamd. ---> Dit kan onder meer de opvatting inhouden dat „onbezielde stof” een latente macht tot [[abiogenese]] heeft. | |||
De term dateert oorspronkelijk van de [[school van Milete]], een [[Presocratische filosofie|pre-socratische]] filosofische stroming. Het begrip hylozoïsme werd in 1678 in de [[Engels]]e taal geïntroduceerd door [[Ralph Cudworth]]. | De term dateert oorspronkelijk van de [[school van Milete]], een [[Presocratische filosofie|pre-socratische]] filosofische stroming. Het begrip hylozoïsme werd in 1678 in de [[Engels]]e taal geïntroduceerd door [[Ralph Cudworth]]. | ||
| Regel 16: | Regel 15: | ||
* De [[stoïcijnen]] beschouwden ''pneuma'' (geest, wind,...) als de ’ziel’ van de wereld. | * De [[stoïcijnen]] beschouwden ''pneuma'' (geest, wind,...) als de ’ziel’ van de wereld. | ||
In | In de [[filosofie]] van de [[renaissance]] komt het hylozoïsme weer op bij [[Paracelsus]], <!---de [[Italië|Italiaanse]] arts, wiskundige en astroloog --->[[Girolamo Cardano]] (Cardanus), [[Van Helmont]], later bij [[Giordano Bruno]], [[Gassendi]], [[Spinoza]], [[Ralph Cudworth]], [[F. Glisson]],<ref>(Tractat. de nat. subst. energ. 1672, p. 90–)</ref> en anderen. | ||
[[Ernst Haeckel]] schreef dat elk atoom een inherente som van kracht bezit en in die zin ’bezield’ is.<ref>''Jedes Atom besitzt eine inhärente Summe von Kraft und ist in diesem Sinne „beseelt“... Lust und Unlust, Begierde und Abneigung, Anziehung und Abstoßung müssen allen Massen-Atomen gemeinsam sein.'' —''Die Perigenesis der Plastidulen'', p. 38–</ref> Hij beschreef dat deze bezielde atoomcomplexen, die hij „plastidulen” noemde, een onbewust herinneringsvermogen hebben. | [[Ernst Haeckel]] schreef dat elk atoom een inherente som van kracht bezit en in die zin ’bezield’ is.<ref>''Jedes Atom besitzt eine inhärente Summe von Kraft und ist in diesem Sinne „beseelt“... Lust und Unlust, Begierde und Abneigung, Anziehung und Abstoßung müssen allen Massen-Atomen gemeinsam sein.'' —''Die Perigenesis der Plastidulen'', p. 38–</ref> Hij beschreef dat deze bezielde atoomcomplexen, die hij „plastidulen” noemde, een onbewust herinneringsvermogen hebben. | ||
Huidige versie van 26 feb 2014 om 20:30
Het hylozoïsme (ὕλη, hyle: „materie” en ζωή, zōḗ, „leven”) is de filosofische theorie dat materie (hyle) van zich uit een vorm van leven of ziel heeft en bijgevolg een vorm van bewustzijn, gevoelens of emoties bezit. Dit kan onder meer de opvatting inhouden dat „onbezielde stof” een latente macht tot abiogenese heeft.
De term dateert oorspronkelijk van de school van Milete, een pre-socratische filosofische stroming. Het begrip hylozoïsme werd in 1678 in de Engelse taal geïntroduceerd door Ralph Cudworth.
Het hylozoïsme onderscheidt zich van het panpsychisme doordat het niet aan àlle materie in het heelal (alle kosmos) een bepaalde vorm van leven toekent. Het onderscheidt zich anderzijds van het animisme doordat het zich niet beperkt tot de natuur.
Immanuel Kant vond dat hylozoïsme „de dood van alle natuurfilosofie” is.
Aanhangers
Enkele hylozoïsten uit de Oudheid waren:
- Thales: hij ging ervan uit dat een magneet bezield is, omdat deze ijzer aantrekt,[1] en concludeert uit de beweging dat de magneet leeft.
- Anaximenes: vond dat de lucht het bezielende levensprincipe is.[2]
- Diogenes van Apollonia geloofde dit eveneens.
- Volgens Heraclitus was het wereldvuur ook het wereldverstand.
- De stoïcijnen beschouwden pneuma (geest, wind,...) als de ’ziel’ van de wereld.
In de filosofie van de renaissance komt het hylozoïsme weer op bij Paracelsus, Girolamo Cardano (Cardanus), Van Helmont, later bij Giordano Bruno, Gassendi, Spinoza, Ralph Cudworth, F. Glisson,[3] en anderen.
Ernst Haeckel schreef dat elk atoom een inherente som van kracht bezit en in die zin ’bezield’ is.[4] Hij beschreef dat deze bezielde atoomcomplexen, die hij „plastidulen” noemde, een onbewust herinneringsvermogen hebben.
Zie ook
Bronnen
- (de) Rudolf Eisler, Wörterbuch der philosophischen Begriffe, 1904: Hylozoïsmus
Verwijzingen
- º Aristoteles, De an. I, 2
- º Plutarchus, Plac. I, 3, 6
- º (Tractat. de nat. subst. energ. 1672, p. 90–)
- º Jedes Atom besitzt eine inhärente Summe von Kraft und ist in diesem Sinne „beseelt“... Lust und Unlust, Begierde und Abneigung, Anziehung und Abstoßung müssen allen Massen-Atomen gemeinsam sein. —Die Perigenesis der Plastidulen, p. 38–