Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Spaans

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
rel=nofollow

Spaans (español) of Castiliaans (Spaans: castellano) is een Romaanse taal en, in termen van moedertaalsprekers, na het Mandarijn de meest gesproken taal ter wereld.[1][2] Voor 406 miljoen mensen is Spaans de moedertaal, terwijl nog eens 180 miljoen Spaans als tweede taal spreken.

De historische oorsprong van de taal ligt in Spanje, maar de meeste moedertaalsprekers zijn tegenwoordig in Latijns-Amerika te vinden. In Spanje zelf worden naast de regionale varianten van het Spaans ook nog andere Romaanse talen gesproken: Galicisch, Catalaans, Astur-Leonees, Aragonees en Aranees. Het Baskisch, dat wordt gesproken in een klein deel van noordelijk Spanje, is geen Romaanse en zelfs geen Indo-Europese taal.

Benaming

Bestand:Castellano-Español.png

██ De meerderheid zegt castellano

██ De meerderheid zegt español

In het Spaans zelf bestaan er twee benamingen voor de taal die elkaars synoniemen zijn: español (Spaans) en castellano (Castiliaans). De tweede benaming gaat terug op het feit dat het Spaans gedurende de Middeleeuwen de taal was van het Koninkrijk Castilië. Tegenwoordig wordt de benaming español het meest gebruikt, in de eerste plaats in Latijns-Amerika, maar ook in Spanje. Deze benaming heeft volgens officiële instanties ook de voorkeur.[3] In het grootste gedeelte van Zuid-Amerika en de delen van Spanje waar ook een andere taal wordt gesproken is de term castellano gebruikelijker.

Volgens de Real Academia Española heeft de term castellano de voorkeur als het gaat over de taal van het Middeleeuwse koninkrijk Castilië of over het dialect van het huidige Castilië. Het woord wordt verder gebruikt ter benaming van de nationale taal van Spanje in verhouding tot de talen die in hun respectieve regio's naast het Spaans een officiële status hebben[3]. In de praktijk gaat het hierbij om Catalonië, Valencia en de Balearen, waar (varianten van) het Catalaans wordt gesproken, het Baskenland waar Baskisch wordt gesproken, en Galicië waar Galicisch wordt gesproken. Ook de Spaanse grondwet van 1978 duidt de taal aan met castellano en niet met español.[4]

Zie ook het artikel Talen in Spanje

In het Nederlands wordt de taal met Spaans aangeduid, hoewel Castiliaans ook als benaming bestaat.

Geschiedenis

Het Spaans stamt af van het vulgair Latijn, de taal van de Romeinen, die het Iberische schiereiland gedurende 700 jaar bestuurden. Onder invloed van het Keltiberisch, Baskisch, Visigotisch en later ook het Arabisch heeft de taal zich uit het Latijn ontwikkeld. Opvallende verschillen zijn het wegvallen van de Latijnse naamvallen, het verzachten van medeklinkers (vita werd vida) en het diftongeren van korte beklemtoonde klinkers (terra werd tierra, ponte werd puente).

Politieke verbrokkeling op het Iberisch Schiereiland en de verschillende substraten leidden tot het ontstaan van verschillende verwante talen zoals het Portugees en het Galicisch, die tot op de dag van vandaag bestaan, en het Mozarabisch, de aan het Spaans verwante taal die werd gesproken door de Spaanse christenen die in islamitisch gebied leefden. Het Catalaans heeft zich niet uit het Spaans ontwikkeld, maar is afzonderlijk uit het vulgair Latijn ontstaan. De eerste teksten in het Spaans dateren uit de 9e eeuw. Het Cantar de mio Cid, uit de 12e eeuw, is een van de oudste lange teksten in het Spaans.

Het eerste woordenboek werd geschreven in 1492, het jaar waarin Christoffel Columbus Amerika ontdekte, wat het begin van de verspreiding van het Spaans als wereldtaal betekende. (De landen die tegenwoordig Spaanstalig zijn, worden gemeenschappelijk de Hispanidad genoemd.) Sedertdien hebben de uitspraak en de woordenschat zich in de oude en de nieuwe wereld verschillend ontwikkeld. In hetzelfde jaar werden ook nog eens de Joden uit Spanje verdreven, zodat het Joodse Spaans, beter bekend als Ladino, zich tot een derde variant ontwikkelde.

In de zeventiende eeuw onderging de taal in Spanje een aantal klankverschuivingen die grotendeels aan het Latijns-Amerikaanse Spaans en het Ladino voorbij zijn gegaan. Als gevolg van deze ontwikkeling staat het huidige Spaans van Hispano-Amerika dichter bij het Spaans in Europa van 1492 dan bij dat van nu. In 1713 werd de Real Academia Española opgericht, waarmee binnen Spanje de eenheid van de taal bevorderd werd. De huidige standaardtaal is grotendeels gebaseerd op het dialect uit de omgeving van Toledo.

In Spanje werden de andere talen in 1714 met de opkomst van de dynastie van het Huis Bourbon verboden. Opeenvolgende despoten hebben deze andere talen in verschillende periodes min of meer actief vervolgd, waardoor ze gaandeweg aan sprekers verloren. De laatste in die rij was de dictator Francisco Franco (zelf overigens een Galiciër), die hele anderstalige bibliotheken liet verbranden en de Guardia Civil boetes liet uitschrijven voor iedereen die een andere taal dan Spaans sprak. Sinds het herstel van de democratie in 1975 hebben de andere talen in Spanje opnieuw een officieel grondwettelijk statuut gekregen en is deze talen duidelijk nieuw leven ingeblazen.

Verwantschap

Het Spaans behoort binnen de Romaanse taalfamilie tot de Ibero-Romaanse tak, waartoe bijvoorbeeld ook het Portugees, Asturisch, Galicisch en Ladino behoren. Deze talen worden van oudsher op het Iberisch Schiereiland gesproken en zijn onderling zo verwant dat een spreker van een van deze talen de andere talen vrij goed kan verstaan. Het Portugees en het Spaans lijken wat betreft grammatica en woordenschat sterk op elkaar. Er wordt geschat dat deze twee talen voor 89% dezelfde woordenschat hebben.

Varianten

Bestand:Linguistic map Southwestern Europe.gif

Het Spaans kent zowel in Spanje zelf als in Latijns-Amerika verschillende varianten die soms aanzienlijk van elkaar verschillen.

In Spanje zelf valt de noord-zuidverdeling op. Het Spaans uit Noord-Spanje wordt over het algemeen als het zuiverste beschouwd. Noord-Spanje is het enige gebied waar het verschil in uitspraak tussen de y en de ll gehandhaafd wordt, hoewel het ook daar aan het verdwijnen is. De accentverschillen tussen de verschillende regio's zijn opvallend en maken het makkelijk iemands herkomst te herkennen. Het Andalusische accent kenmerkt zich doordat de c (of de z) en de s beide als s uitgesproken (seseo) uitgesproken worden, behalve dan in Granada en omgeving waar ze juist als c (als de Engelse th) klinken (ceceo), in het buitenland wel bekend als de 'vuile' uitspraak. Een ander typisch kenmerk voor het zuidelijke accent is het inslikken van medeklinkers (España wordt vaak uitgesproken als Ehpaña).

Het Spaans van Latijns-Amerika verschilt qua woordenschat, uitspraak en grammatica van dat van Spanje. Het Latijns-Amerikaanse Spaans is veelal yeísta, dat wil zeggen dat er geen verschil in uitspraak is tussen y en ll. In het grootste deel van Latijns-Amerika worden beide als y (Nederlands: j) uitgesproken, terwijl ze in het Rioplatensisch-Spaans van Argentinië en Uruguay als sj worden uitgesproken. Llamar (roepen) wordt in Argentinië en Uruguay als sjamar en in de rest van Latijns-Amerika als jamar. Evenmin als in Andalusië bestaat er in Latijns-Amerika verschil tussen de s en de c. Hierdoor menen sommige linguïsten dat het Spaans van Latijns-Amerika sterk is beïnvloed is door het Spaans van Andalusië. Het is echter waarschijnlijker dat deze verandering zich autonoom heeft voorgedaan: nadat Latijns-Amerika was veroverd door de Spanjaarden hebben generaties Indianen het Spaans als vreemde taal aangeleerd, waarbij het verschil tussen ll en y en tussen s en c, vervallen is. In het Spaanstalig Caribisch gebied en de Canarische Eilanden is de wederzijdse beïnvloeding door massale emigratie en remigratie in de 20e eeuw door Canariërs duidelijk merkbaar. Het zuidelijke accent en de zuidelijke woordenschat hebben een enorme impact gehad op het Caraïbisch-Spaans dat daardoor sterke gelijkenis vertoont met het Canarisch-Spaans. Verder wordt in Andalusië, op de Canarische Eilanden en in Latijns-Amerika het woord vosotros (jullie) met bijbehorende vormen nooit gebruikt. Hiervoor gebruikt men ustedes, dat daarnaast ook als meervoudsvorm van 'u' dienstdoet. In Spanje heeft ustedes uitsluitend deze formele betekenis.

Ook binnen Latijns-Amerika bestaan er veel varianten doordat de verschillende substraattalen de woordenschat beïnvloed hebben. Het Mexicaans-Spaans heeft bijvoorbeeld veel woorden uit het Nahuatl opgenomen, en het Andes-Spaans uit het Quechua. Ook verschillende groepen immigranten hebben hun bijdrage geleverd; de opvallende uitspraak van de ll en y in Argentinië en Uruguay wordt wel toegeschreven aan de grote hoeveelheid ingeweken Italianen. In het Rioplatensisch-Spaans en in het Centraal-Amerikaans Spaans, dat in de republieken van Centraal-Amerika en het zuiden van Mexico wordt gesproken, gebruikt men voor de tweede persoon enkelvoud vos in plaats van tú (dit verschijnsel wordt voseo genoemd). In andere delen van de Spaanstalige wereld wordt deze vorm als archaïsch ervaren, vergelijkbaar met het gebruik van 'gij' in het Nederlands. Verder wordt er in de gehele grensstreek met Brazilië het Portuñol gesproken, een combinatie van Spaans en Portugees met veel varianten.

Gabriel García Márquez heeft eens verklaard dat het Colombiaans-Spaans de helderste uitspraak heeft, hoewel anderen weer beweren dat het Mexicaans-Spaans helderder is. Het Caraïbisch-Spaans geldt als de slechtst verstaanbare variant, omdat de sprekers hiervan veel medeklinkers inslikken. Over het algemeen is het Latijns-Amerikaanse Spaans conservatiever dan dat van Spanje; dat geldt met name voor de vormen die in de binnenlanden worden gesproken.

De taal heeft in Equatoriaal-Guinea en andere voormalige Spaanse koloniën in Afrika vergelijkbare veranderingen ondergaan als in Latijns-Amerika, maar bezit onder invloed van het Frans en de Afrikaanse talen ook weer heel eigen kenmerken.

Uitspraak en spelling

Bestand:BobBurmanLOC.jpg
Ook vreemde woorden worden veelal fonetisch geschreven, chauffeur wordt chófer

De uitspraak en spelling zijn, in vergelijking met die van veel andere talen, vrij eenvoudig. De spelling is vrijwel fonetisch: er is voor het grootste deel een een-op-eenrelatie tussen het schrift en de uitspraak.

Wie de basisregels van de spelling en uitspraak leert, kan na enige oefening iedere tekst probleemloos uitspreken. Wel zijn er natuurlijk verschillende dialecten en streektalen met een eigen uitspraak.

Opsomming van letters

Spaans Klinkt als Voorbeeld
a tussen a en aa; er bestaat géén onderscheid tussen open en gesloten lettergrepen. abrir (openen)
falda (rok)
b, v begin van woord: als b; midden van woord: iets zachter Barcelona
abuelo (opa)
c voor e of i: als de Engelse th (s in Latijns-Amerika)
overige gevallen: k
cerveza (bier)
casa (huis)
cc als x of ks acción (actie)
ch als de Engelse ch als in "checkpoint" (tsj) hecho (gemaakt, gedaan)
d tussen klinkers als th in 'this' (Engels)

meestal stom aan het eind van een woord

ciudad (stad)
e tussen e en ee, zonder onderscheid tussen open en gesloten lettergrepen pero (maar)
perito (deskundige, technicus)
perro (hond)
perrito (hondje)
f f feliz (gelukkig)
alfabeto (alfabet)
g als de Engelse, Duitse of Franse g: "girl", "gut", "garçon"
voor i of e als Nederlandse g
onder meer tussen klinkers schuurklank uitgesproken met achterkant van tong
ganar (winnen; verdienen (geld))
gente (mensen), Gijón
amigo (vriend)
gu in de combinaties gue en gui als de Engelse of Franse g: "girl", "garçon", de u wordt in deze combinaties dus niet uitgesproken guerra (oorlog)
gw (g als in garçon, w als in het Engels "watch"). Komt alleen voor in de combinaties güe en güi, om een uitzondering te maken op de regel hierboven. desagüe (afwatering)
h wordt niet uitgesproken hotel, prohibido (verboden)
hu w (als in Washington) huevo (ei)
i
ie
ie
ie-e (1 lettergreep)
ilimitado (onbegrensd)
fiebre (koorts)
j als Nederlandse g trabajo (werk), reloj (klok)
k komt bijna niet voor, behalve in "kilo": k kilogramo (kilogram)
kilómetro (kilometer)
ll in Noord-Spanje: palatale l, in Zuid-Spanje en het grootste deel van Latijns-Amerika: j, in Argentinië en Uruguay: zj of sj calle (straat)
m m margarita (madeliefje)
calamar (inktvis)
n n novia (bruid)
sandía (watermeloen)
ñ nj mañana (morgen)
o tussen òh, ô, en oo: tussen o in hok, hond en groot barco (boot)
mayor (ouder; grootste)
p p para (naar)
aprender (leren)
qu k. Na de q wordt altijd een u geschreven, die nooit wordt uitgesproken. Daarna komt altijd een e of i. Quito
por qué (waarom)
porque (omdat)
r kort uitgesproken met de tongpunt tegen de tanden, aan het begin van een woord langer caro (duur)
rr langer uitgesproken r, regionaal in Mexico ook zj perro (hond)
s erg scherpe s serio (ernstig)
fresa (aardbei)
t t, tong drukt tegen achterkant van tanden tarde (middag)
parte (deel)
u oe
niet uitgesproken in de combinaties gue, gui en qu
uno (één)
agua (water)
ü oe, komt alleen voor in güe en güi, omdat een u zonder trema in die posities niet uitgesproken wordt vergüenza (schaamte)
v zie b
x gs, in Mexico vaak g of s, in Cuba vaak als ks México (buiten Mexico ook geschreven als Méjico), conexión (verbinding)
y vaak als i, maar tussen twee klinkers als j. In Cuba vaak als dj estoy leyendo (ik ben aan het lezen)
z als de Engelse th in 'think' (s in Latijns-Amerika) zapatero (schoenmaker)
marzo (maart)

De letters e en i

Uit het bovenstaande blijkt dat sommige letters verschillend worden uitgesproken voor een e of i. De volgende tabel toont een samenvatting.

Spelling uitspraak voor e of i uitspraak in andere posities
j g g
g g als g in goal
gu als g in goal als g in goal + oe
als g in goal + oe komt niet voor
c als Engelse stemloze th k
qu k komt niet voor
cc kth als Engelse stemloze th kth
Bestand:Eñe on keyboard - blue.jpg
De ñ (eñe) is een typisch Spaanse letter

Het alfabet

Het alfabet heeft 27 letters, namelijk de gebruikelijke 26 letters plus Ñ. De letters K en W komen in inheemse woorden niet voor.

De Ñ geldt als aparte letter en komt in alfabetische volgorde na de N. Andere letters met diakrieten zijn Á É Í Ó Ú en Ü, deze gelden niet als aparte letters en hebben geen eigen plaats in de alfabetische volgorde.

De lettercombinaties CH en LL, werden voorheen als aparte letters beschouwd, die in de alfabetische sortering na C respectievelijk de L kwamen (dus een woord met ll- kwam na de woorden met bijvoorbeeld lu-). Beide zijn door de Real Academia Española officieel uit het alfabet geschrapt, woorden met deze lettercombinaties worden dus nu letter voor letter gesorteerd.

Letters met dezelfde uitspraak

Er zijn enkele paren van letters die op dezelfde manier worden uitgesproken, maar meestal is er wel een aanwijzing welke letter men moet gebruiken.

  • Er is geen verschil in uitspraak tussen de y (i griega) en de i (i latina). De y komt voor in de volgende posities:
    • In het enkele woord y.
    • Aan het begin van een woord, gevolgd door een klinker.
    • Aan het einde van een woord, voorafgegaan door een klinker.
    • Tussen twee klinkers.
  • Er is geen verschil in uitspraak tussen c (voor e of i) en z. Een z wordt vrijwel nooit gevolgd door e of i (uitzonderingen zijn bijvoorbeeld zeta, de naam van de letter z, en nazismo).
  • Er is geen verschil in uitspraak tussen c (voor een a, o of u) en qu. Qu wordt altijd gevolgd door e of i.

Er zijn eigenlijk maar drie gevallen waarin een woord met een bepaalde uitspraak op twee manieren kan worden geschreven:

  • De b en de v klinken gelijk. Staan ze niet aan het begin van een woord, dan is de v iets zachter, bijna een w, maar dat verschil is bijna niet te horen.
  • Er is ook geen verschil tussen een j en een g gevolgd door e of i.
  • De h wordt niet uitgesproken en vaak om historische redenen geschreven in woorden als helado (ijsje) en hierro (ijzer). Een woord begint nooit met ue-, maar kan wel met hue- beginnen.

Klemtoon

De ligging van de klemtoon is bij woorden met meer dan één lettergreep afhankelijk van de eindletter van een woord.

  • Eindigt een woord op een -a, -e, -i, -o, -u, -n of -s, dan ligt de klemtoon op de voorlaatste lettergreep.
  • Eindigt een woord op een medeklinker, behalve -n of -s, dan ligt de klemtoon op de laatste lettergreep.

In alle gevallen waar de klemtoon afwijkt van bovenstaande regel, staat er een accentteken op de beklemtoonde klinker (bijvoorbeeld fármaco (geneesmiddel), Córdoba).

Een combinatie van twee klinkers is een tweeklank als een van deze klinkers een i, u of y is. Voor de bepaling van de klemtoon geldt de tweeklank als (deel van) een enkele lettergreep. Andere combinaties van twee klinkers, zoals ao in Bilbao, vormen geen tweeklank.

Valt de klemtoon op de tweeklank iu of ui, dan heeft de laatste van die twee klinkers de klemtoon. De genoemde tweeklanken klinken dus ongeveer als joe en het Franse oui. Valt de klemtoon op een andere tweeklank, dan komt de klemtoon niet op i, u of y.

Soms is een accentteken nodig om een tweeklank te scheiden. Schrijft men dia, dan is dat een woord van één lettergreep, ongeveer met de uitspraak dja. De combinatie ia vormt immers een tweeklank. Door een accentteken op de i te zetten, dus día, geeft men aan dat de klemtoon op de i ligt: uitspraak dieja. De tweeklank is nu geen tweeklank meer, het woord heeft twee lettergrepen en de klemtoon ligt op de voorlaatste lettergreep. Het accentteken blijft echter nodig.

Een accentteken wordt soms ook gebruikt om homoniemen van elkaar te onderscheiden, bijvoorbeeld como (ik eet) en ¿Cómo? (wat?).

Alle vraagwoorden hebben een accent. Bijvoorbeeld:

Wat denk jij ervan? ¿Qué tú crees? qué = wat (vragend voornaamwoord)
Denk je dat je grappig bent? ¿Crees que eres divertido? que = dat (voegwoord)
Waar zijn we? ¿Dónde estamos? dónde = waar (vragend voornaamwoord)
De stad waar we zijn La ciudad donde estamos donde = waar (voegwoord)

Dubbele medeklinkers

In het algemeen zijn er geen dubbele medeklinkers, bijvoorbeeld oficina, interesante. Uitzonderingen zijn:

  • ll en rr, die anders klinken dan l en r
  • cc in woorden als accidente en acción
  • nn, alleen in samengestelde woorden opgebouwd uit een voorvoegsel dat eindigt op -n en een woord dat begint met n- zoals in connotación.

De dubbele r klinkt wat langer dan een enkele r. Aan het begin van een woord wordt r geschreven en rr uitgesproken. Het gevolg is soms dat een r verdubbeld wordt als een woord een voorvoegsel krijgt. Bijvoorbeeld: pre + romano = prerromano (voor-romeins) en portorriqueño (Puerto Ricaans, uit Puerto Rico).

Geografische spreiding

Bestand:Map-Hispano.png
Landen en gebieden waar Spaans een officiële taal is

Spaans is een officiële taal in de volgende landen (Nota bene: Niet alle per land aangegeven inwoners hebben het Spaans als moedertaal):

  1. Mexico: 114,8 miljoen (2011)
  2. Colombia: 46,9 miljoen (2011)
  3. Spanje: 46,3 miljoen (2011)
  4. Argentinië: 40,8 miljoen (2011)
  5. Peru: 29,4 miljoen (2011)
  6. Venezuela: 29,3 miljoen (2011)
  7. Chili: 17,3 miljoen (2011)
  8. Guatemala: 14,8 miljoen (2011)
  9. Ecuador: 14,7 miljoen (2011)
  10. Cuba: 11,3 miljoen (2011)
  11. Bolivia: 10,1 miljoen (2011)
  12. Dominicaanse Republiek: 10,1 miljoen (2011)
  13. Honduras: 7,8 miljoen (2011)
  14. Paraguay: 6,6 miljoen (2011)
  15. El Salvador: 6,2 miljoen (2011)
  16. Nicaragua: 5,9 miljoen (2011)
  17. Costa Rica: 4,7 miljoen (2011)
  18. Puerto Rico (afhankelijk gebied van de Verenigde Staten): 3,7 miljoen (2011)
  19. Uruguay: 3,4 miljoen (2011)
  20. Panama: 3,6 miljoen (2011)
  21. Equatoriaal-Guinea (enige Afrikaanse land dat Spaanstalig is): 0,7 miljoen (2011)

Van bovengenoemde landen zijn de meeste eentalig, met alleen Spaans als officiële taal. Uitzonderingen hierop zijn Bolivia (met Quechua en Aymara die eveneens officieel zijn), Equatoriaal-Guinea (Frans), Paraguay (Guaraní), Peru (Quechua en Aymara) en Spanje zelf (Catalaans, Galicisch, Baskisch, Aragonees, Asturisch en Aranees). In andere landen bestaan soms omvangrijke gemeenschappen die andere talen dan het Spaans als moeder- of omgangstaal gebruiken (voorbeelden: verscheidene Indianentalen in Mexico en het Guaraní en Quechua in Argentinië).

In de Verenigde Staten heeft het Spaans ongeveer 40 miljoen sprekers. Het grootste deel van deze sprekers is immigrant, maar er is ook een deel dat afstamt van de Spaans-Mexicaanse bevolking die in het zuidwesten van de Verenigde Staten leefde toen dit door de Amerikanen werd veroverd. In Puerto Rico is het Spaans als officiële taal erkend en de grondwet van New Mexico vermeldt dat de staat tweetalig is door het gebruik van Engels en Spaans. Verder wordt het Spaans gesproken door aanzienlijke gemeenschappen in Brazilië, Belize, Guyana, de Filipijnen, Marokko, de Westelijke Sahara en de Nederlandse Antillen. In geen van voornoemde landen en gebieden is het Spaans officieel. Ook in het aan Spanje grenzende Andorra en Gibraltar is het Spaans niet erkend. Daar zijn respectievelijk Catalaans en Engels de officiële talen.

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º (en) Lewis, M. Paul, Gary F. Simons & Charles D. Fennig (eds.). 2013. Ethnologue: Languages of the World (17e editie), Dallas, Texas: SIL International. Geraadpleegd 14 april 2014.
  2. º (sv) Världens 100 största språk 2010, Nationalencyklopedin, 2010. Geraadpleegd 14 april 2014.
  3. 3,0 3,1 (es) Real Academia Española, Diccionario de dudas, Español
  4. º (es) Spaanse grondwet van 1978, zie artikel 3, lid 1
rel=nofollow
rel=nofollow
Bestand:Wikipedia-logo-v2.svg Zie de Spaanstalige uitgave van Wikipedia.
rel=nofollow