Terrorisme

Een impressie van een terrorist.

Terrorisme (van het Latijnse terror, paniek) is het zonder wettige grond plegen van ernstig geweld of ernstige dreiging daarmee met een politiek of religieus doel. In de meeste opvattingen moet het om illegaal geweld gaan, doorgaans gekoppeld aan burgers als slachtoffers. Iemand die zich met terroristische activiteiten bezighoudt, wordt een terrorist of terroriste genoemd.

Van oorsprong was terrorisme (van het Latijnse terror, paniek) 'Het gedwee maken of demoraliseren van een regering of bevolking door daden van terreur'(volgens de vierentwintigste druk van het Wolters handwoordenboek der Nederlandse taal). Terreur betekent dan weer schrikbewind (volgens hetzelfde handwoordenboek).

Definities van terrorisme

Er zijn veel definities in omloop die terrorisme vanuit verschillende perspectieven belichten.

• Van Dale XIV definieert terrorisme als: (het plegen van) gewelddaden (individuele of collectieve aanslagen, gijzelingen, verwoestingen) ter demoralisering van de bevolking om een politiek doel te bereiken.
• Het Nederlandse Wetboek van Strafrecht beschouwt terrorisme als een misdrijf met een terroristisch oogmerk. Artikel 83a geeft de definitie van een terroristisch oogmerk: Onder terroristisch oogmerk wordt verstaan het oogmerk om de bevolking of een deel der bevolking van een land ernstige vrees aan te jagen, dan wel een overheid of internationale organisatie wederrechtelijk te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden, dan wel de fundamentele politieke, constitutionele, economische of sociale structuren van een land of een internationale organisatie ernstig te ontwrichten of te vernietigen.
• De Nederlandse Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) omschrijft terrorisme als: Terrorisme is het plegen van of dreigen met op mensenlevens gericht geweld, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen of politieke besluitvorming te beïnvloeden. In de definitie van de AIVD staat dat het geweld op mensenlevens gericht moet zijn om terrorisme te kunnen onderscheiden van 'politiek gewelddadig activisme' waarbij het gebruikte geweld niet doelbewust tegen mensenlevens is gericht of nadrukkelijk incalculeert dat bij acties mensenlevens te betreuren zullen zijn. Dit is een onderscheid dat niet altijd wordt gemaakt.
• De Nationaal coördinator terrorismebestrijding (NCTb) omschrijft terrorisme als: "Terrorisme is het uit ideologische motieven dreigen met, voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, dan wel daden gericht op het aanrichten van maatschappijontwrichtende zaakschade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te beïnvloeden." Anders dan de AIVD spreekt de NCTb dus van ideologische motieven en hoeft het geweld niet per se op mensenlevens gericht te zijn, 'maatschappij-ontwrichtende schade' is ook terrorisme, aldus de NCTb.
• Een commissie van de Verenigde Naties definieerde terrorisme als: iedere actie die erop is gericht de dood of verwonding van burgers of niet-militairen te veroorzaken. Deze definitie werd niet door alle landen geaccepteerd en de onenigheid hierover draagt in hoge mate bij aan het feit dat er tot op heden geen anti-terrorisme-verdrag is gesloten.

Men is het er wel algemeen over eens dat terrorisme per definitie niet geld-gerelateerd is, dat wil zeggen: het doel is niet om zelf materieel rijker te worden (de meeste misdaad heeft namelijk dit als doel), al worden soms wel bijkomende misdaden gepleegd om aan geld te raken, maar dan wel met de bedoeling het voor terroristische (dus niet-geldgerelateerde) doeleinden te gebruiken.

Een probleem bij het gebruik van de term 'terrorisme' ontstaat vaak bij politieke vrijheidsstrijd. Zo pleegden Joden in het toenmalige Palestina moordaanslagen, die echter in de geschiedenis van het latere Israël niet als terrorisme gekenschetst worden. Een berucht voorbeeld is de bomaanslag op het koning David-hotel in Jeruzalem, met zeer veel slachtoffers. Ook de moordaanslagen door Nederlanders gepleegd op bijvoorbeeld Nazi's in Nederland, tijdens de Tweede Wereldoorlog, bijvoorbeeld de aanslag op de beruchte SS-er Rauter bij Woeste Hoeve, gelden over het algemeen niet als terrorisme, hoewel zij voldoen aan alle punten van de bovenstaande definities. Daarnaast is er het probleem van 'staatsterrorisme': terreurdaden gepleegd door een staat, zoals in Nazi-Duitsland (beschreven in o.m. het boek 'De SS-staat' van Kogon).

Doel van terrorisme

Het doel is politieke veranderingen af te dwingen door middel van gewelddadige acties die het maatschappelijk leven ontwrichten. Deze kunnen bestaan uit het zaaien van angst -soms met soms zeer gewelddadige acties- om zo politieke stabiliteit te ondergraven. Doelen kunnen onder andere zijn:

• onafhankelijkheid van een volk op hun grondgebied binnen een staat
• verzet tegen bestaande maatschappelijke en/of politieke en/of religieuze structuren
• handhaving van de macht van een bepaalde organisatie of ondergrondse beweging binnen een staat

Soorten terrorisme

Anarchistisch terrorisme

Anarchistisch terrorisme kwam meer voor tussen 1870 en de jaren twintig dan tegenwoordig. Een aantal staatshoofden werd vermoord, waaronder de President van Frankrijk Marie François Sadi Carnot (24 juni 1894), Koning Umberto I van Italië (29 juli 1900) en President van de Verenigde Staten William McKinley (14 september, 1901). De rechtvaardiging voor anarchistisch terrorisme was dat de daden anarchistische ideeën bekend zouden maken. Er zijn echter ook veel terroristen en criminelen die zichzelf "anarchist" noemen maar die weinig gemeen hebben met filosofische anarchisten. Tot de moderne anarchistische terroristen behoren onder andere de Duitse Revolutionaire Cellen en de Canadese Squamish Five. (Geen van beiden noemde zichzelf trouwens anarchistisch.) Een aantal anarchisten neemt deel aan de meer gewelddadige delen van demonstraties, zoals de anti-globalisatie protesten vanaf de jaren negentig. Een groot gedeelte van de anarchistische beweging is echter tegen het gebruik van geweld en terrorisme, en pleit voor pacifisme.

Mantelorganisaties

Met mantelorganisaties (Engels: front organisations) worden organisaties bedoeld die financiën inzamelen voor een terroristische organisatie.

• Al Barakaat, een groep die verantwoordelijk wordt gehouden voor financiering voor Al Qaida
• Benevolence International Foundation, een liefdadigheidsinstelling die door de VS beschuldigd wordt van het steunen van terroristische activiteiten, waaronder die van al-Qaida
• Global Relief Foundation, beschuldigd van het steunen van islamitische terroristen
• Holy Land Foundation for Relief and Development, een liefdadigheidsorganisatie die beschuldigd wordt van het financieren van Hamas.
• Konsojaya Trading Company, beschuldigd van het financieren van aanslagen van Jemaah Islamiyah en al-Qaida in Zuidoost-Azië.

Terrorisme door extreem-linkse organisaties

Extreem-linkse terroristen willen het kapitalisme ondermijnen of vernietigen om het te vervangen door een communistische of "socialistische" regeringsvorm.

Voorbeelden van "socialistisch" georiënteerde terroristische groeperingen:

• Brigate Rosse (Rode Brigades) (Italië)
• Cellules Communistes Combattantes (België)
• Communistische Liga 23 September (Mexico)
• Japanse Rode Leger (Japan)
• Rote Armee Fraktion, ook bekend als de Baader-Meinhof groep (Duitsland)
• Weather Underground (Verenigde Staten)
• het Nieuwe Volksleger (Filipijnen)
• Revolutionaire Anti-Racistische Actie of RaRa (Nederland)
• Lichtend Pad (Peru)
• Action Directe (Frankrijk)
• Tupamaros (Uruguay)

Terrorisme door extreem-rechtse organisaties

In de jaren '60 in Frankrijk pleegden tegenstanders van president De Gaulle onder de naam OAS (Organisation de l'Armée Secrète) vele bomaanslagen, vooral in Parijs, om afscheiding van Algerije te voorkomen, onder aanvoering van de Franse ex-generaal Salan. de OAS pleegde in anderhalf jaar ruim 1000 aanslagen en maakte daarbij waarschijnlijk tussen de 3000 en 12.500 dodelijke slachtoffers.

In Zuid-Afrika is de Boeremag actief die volgens de regering wordt beschouwd als een rechts terreurnetwerk die verantwoordelijk was voor de aanslag in Soweto in 2002.

'Neofascistische' terroristen streven naar het afschaffen van liberale democratische regeringen om autoritaire regimes te installeren. Ze vallen vaak immigranten aan, zijn racistisch, xenofoob (irrationele angst voor of haat tegen vreemdelingen) en vaak antisemitisch.

Gedurende de jaren tachtig was er in Latijns-Amerika sprake van fascistisch georiënteerde doodseskaders.

De meeste neofascistische terroristen zijn weinig georganiseerd. De meesten behoren tot een of meerdere neo-Nazi groeperingen.

Individueel terrorisme

Er bestaat soms ook terrorisme dat door eenlingen gepleegd wordt zonder dat daar een grotere organisatie achter staat.

Met name in de Verenigde Staten zijn er zich libertariër noemende terroristen die de staat willen afschaffen en tegen elke vorm van overheid zijn. De bekendste exponent van deze terroristen is Timothy McVeigh, die verantwoordelijk was voor de bomaanslag op een overheidsgebouw in Oklahoma City.

Nog een bekende individuele terrorist is Theodore Kaczynski, bekend als de unabomber, die het voorzien had op wetenschappers die zich met kunstmatige intelligentie bezig hielden. Hij was bang dat in de toekomst onvermijdelijk de mensheid uitgeroeid wordt door een bovenmenselijke intelligentie als die eventueel door deze geleerden in het leven wordt geroepen. Zie voor dergelijk gedachtegoed verder bij de technologische singulariteit.

In Nederland is Volkert van der Graaf een voorbeeld van een eenlingsterrorist.

Terroriseren

Een vaker voorkomende vorm van terreur, gepleegd door één individu, is het terroriseren van iemand, of een aantal mensen. Dit is een meer stelselmatige manier van wreedheid jegens iemand, bedoeld om schrik aan te jagen. Veelal heeft diegene die terroriseert er schik in te terroriseren, en heeft ie 'persoonlijke beweegredenen'.

Nationalistisch terrorisme

Sommige nationalistische onafhankelijkheidsstrijders zijn ook als terroristisch aan te merken, en hun doel is meestal een eigen staat voor hun bevolkingsgroep. Ze trachten de overheersende macht te verslaan of te demoraliseren en aandacht te trekken voor hun "nationale bevrijding".

Zij verschillen van terroristen pur sang of anarchistische terroristen doordat hun doel vaak niet gericht is op het omverwerpen van een systeem of samenleving, en vaak ook al gedurende langere tijds vruchteloos met legitieme middelen nagestreefd is. Niet zelden beantwoordt de staat waartegen dergelijke strijders zich verzetten hun acties met repressie of zelfs staatsterrorisme.

Voorbeelden met het gebied dat waar om gestreden wordt:

• Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia (ASALA), voor Armenië
• Euskadi Ta Askatasuna, (ETA) voor een onafhankelijk Baskenland
• Basken, (EPA) voor een onafhankelijk Baskenland
• Corsica Nazione voor een onafhankelijk Corsica
• Eritrea People Liberation Front (EPLF), voor Eritrea
• Front de Libération du Québec (FLQ), voor een onafhankelijk Québec
• Irish Republican Army (IRA), voor een onafhankelijk Noord-Ierland / aansluiting bij Ierland
• Kosovo bevrijdingsleger in Servië ,(UÇK) voor onafhankelijkheid van Kosovo
• Maumau, de beweging voor de onafhankelijkheid van Kenia, geleid door de latere president Jomo Kenyatta
• Kach en Etsel, voor het afdwingen van de vestiging, behoud en/of expansie van de staat Israël
• OAS, Franse terreurbeweging tegen afscheiding van Algerije, grootste van Europa
• Palestine Liberation Front (PLF) voor een onafhankelijk Palestina
• Palestijnse Bevrijdingsorganisatie(PLO), voor een onafhankelijk Palestina
• Tamil tijgers, voor een onafhankelijk Tamil thuisland in het noord-oosten van Sri Lanka
• Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP), voor een onafhankelijk Palestina
• Koerdische Arbeiderspartij (PKK), voor een onafhankelijk Koerdistan (ook wel bekend als KADEK)

Religieus terrorisme

Religieuze terroristen gebruiken terreur om te streven naar doelen die zij vanuit hun religie als opdracht ervaren. Vooral terrorisme uit de islamitische hoek komt eind 20e- en begin 21e eeuw veel voor, ook in Europa.

Voorbeelden van religieuze terroristische groeperingen:

Christelijke oriëntatie

Christelijk georiënteerd:

• Army of God, Verenigde Staten
• Lord's Resistance Army, Uganda
• The Order, Verenigde Staten

Hindoeïstische oriëntatie

Hindoeïstisch georiënteerd:

• Ananda Marga, Australië, India, Noorwegen, Thailand

Islamitische oriëntatie

Islamitisch georiënteerd:

• Abu Sayyaf, Filipijnen
• Al-Jama'a al-Islamiyyah al-Muqatilah bi-Libya, Libië
• Al Shabaab, Somalië
• Al Qaida, wereldwijd
• Ansar al-Islam (AAI), Irak
• Ansar Dine - Mali
• Asbat al-Ansar, Libanon
• Boko Haram, Nigeria
• Egyptische Islamitische Jihad (EIJ), Egypte
• Gama'a al-Islamiyya, Egypte
• Gerakan Mujahideeën Islam Pattani (GIMP) - Thailand
• Great Eastern Islamic Raiders' Front (IBDA-C), Turkije
• Groupe Islamique Armé (GIA), Algerije
• Groupe Salafiste pour la Prédication et le Combat, Algerije
• Hamas, Palestijns
• Harakat ul-Mujahidin (HUM), Pakistan
• Hezbollah, Libanon (door Israël, Canada, Nederland, de VS en andere landen als terroristisch beschouwd maar door de EU niet)
• Islamitische Beweging van Centraal-Azië, Centraal-Azië
• Islamitische Beweging van Oezbekistan, Oezbekistan
• Islamitische Jihad (PIJ), Palestijns
• Islamitische Staat (in Irak en de Levant)
• Jemaah Islamiyah (JI), Indonesië (en omstreken)
• Lashkar-e-Taiba - Pakistan
• Marokkaanse Islamitische Strijdersgroep (Groupe Islamique Combattant Marocain, GICM), Marokko, West-Europa & Canada
• Moro Islamic Liberation Front, Filipijnen
• Revolutionair Nationaal Front (Barisan Revelusi Nasional, BRN) - Thailand
• Takfir wal Hijra - Egypte, West-Europa, Midden-Oosten
• Taliban, Afghanistan

Joodse oriëntatie

Joods georiënteerd:

• Kach, Israël

Overige religieuze oriëntatie

• Aum Shinrikyo, Japan

Staatsterrorisme

Staatsterrorisme is terrorisme dat wordt beschouwd als terrorisme dat uitgevoerd of gesteund wordt door een staat. Zoals terrorisme in het algemeen, gaat het over moedwillige aanvallen op burgers, met als doel het bereiken van een politiek of religieus doel.

Zoals het gebruik van het woord 'terrorisme' al controversieel is, is het woord 'staatsterrorisme' nog controversiëler. Dit komt doordat de meeste staten een geweldsmonopolie claimen. Een monopolie op deze claim is een vereiste voor effectief overheidsgezag. Staatsgezag, in de politicologische definitie, gaat er vanuit dat de gewelduitoefening door de staat legitiem uitgeoefend wordt. Dit betekent voorzien van een wettelijke basis en proportioneel. Schieten op vreedzame demonstranten kan een legale basis hebben in wetten zoals het beschermen van de openbare orde of voorkoming van oproer. Echter, het gebruik van vuurwapens op ongewapende burgers is dan buiten proportioneel. Een waterkanon kan hetzelfde effect bereiken met minder geweld. Aangezien statelijk geweld een basis heeft in het recht van de staat is staatsterrorisme een zeer moeilijk begrip. Kidnapping en `rendition` gaat over hetzelfde feitencomplex. Het een is strafbaar, het ander gebeurt op basis van statelijke bevoegdheden.

De volgende landen werden of worden regelmatig van staatsterrorisme beschuldigd: Algerije, Birma, Cambodja, China, Cuba, Egypte, Ethiopië, Frankrijk, India, Iran, Irak, Israël, Italië, Libië, Mexico, Noord-Korea, Pakistan, Rwanda, Saoedi-Arabië, Soedan, Sovjet-Unie/Rusland, Spanje, Sri Lanka, Syrië, Turkije, Uganda, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Vietnam, Zimbabwe, Zuid-Afrika.

Eén van de weinige landen die veroordeeld zijn voor terrorisme is Libië, dat verantwoordelijk was voor de aanslag op Pan Am-vlucht 103 boven het Schotse dorpje Lockerbie.

Een ander bekend voorbeeld is Frankrijk, wiens geheim agenten op 10 juli 1985 het schip Rainbow Warrior van Greenpeace in Nieuw-Zeeland opbliezen, om zo te voorkomen dat het schip actie tegen kernproeven in de Grote Oceaan kon gaan voeren.

Soedan maakt zich sinds de jaren '60 en '70 schuldig aan georganiseerd terrorisme jegens de christelijke en animistische minderheid in het land die overwegend in de zuidelijke provincies woont. Pas recentelijk is er aandacht ontstaan voor het staatsterrorisme van Soedan, doordat in de media aandacht is besteed aan de terroristische en genocidaire bedreigingen tegen de zwart-Afrikaanse inwoners van de regio Darfoer door de Soedanese overheid moreel en financieel ondersteunde Arabische milities en rovers.

De VS zijn in de jaren tachtig door het Internationaal Gerechtshof veroordeeld voor het "onrechtmatig gebruik van geweld" bij het steunen van de contra's in Nicaragua. Volgens onder andere Noam Chomsky komt dit neer op een veroordeling voor staatsterrorisme.

In Michael Moores documentaire Bowling for Columbine wordt een lijst van 16 vermeende Amerikaanse terroristische activiteiten genoemd. Van 1953, met de door de VS opgezette val van de Iraanse premier Mossadegh en de installatie van de Sjah als dictator, tot 2001, wanneer de VS nog 245 miljoen dollar steun geven aan het door de taliban bestuurde Afghanistan.

Standpunten over terrorisme

Terreuracties vinden meestal plaats in een situatie die door de plegers van de actie als oorlog wordt gezien. Een vaak gehanteerd criterium bij de definitie is de mate waarbij door het geweld opzettelijk burgers worden geraakt. Maar met het gebruik van de atoombom op burgerdoelen als Hiroshima en Nagasaki als voorbeeld zien we dat ook deze definitie vraagt om een eigen interpretatie.

De definitie van terrorisme hangt ook af van vredestijd of oorlogstijd en wie die definitie stelt. Zo worden de acties tegen de Duitse bezetter gedurende de Tweede Wereldoorlog in Nederland en België in deze en andere in die oorlog bezette landen niet als terrorisme bestempeld, maar als gerechtvaardigde verzetsdaden. De nazi's bestempelden en behandelden deze verzetsacties echter als terrorisme.

Nelson Mandela werd ten tijde van de apartheid door de Zuid-Afrikaanse regering als terrorist beschouwd, maar hij wordt sinds het einde van de apartheidspolitiek alom geroemd als voorvechter van gelijkheid. De gijzelingsacties door Molukse ballingen en aanslagen door de Baskische onafhankelijkheidsbeweging ETA worden doorgaans wel als terrorisme beschouwd. Als gevolg van hun verschillende kijk op de strijd om de macht in Baskenland beschuldigen de ETA en de Spaanse overheid elkaar van (staats-)terrorisme. Aanslagen gepleegd door Palestijnse organisaties worden door Israël en westerse mogendheden als terreur beschouwd, maar veel Palestijnen zien ze als gerechtvaardigde verzetsacties tegen een bezettende mogendheid. Extremistische moslims zien de aanslagen op het Amerikaanse leger in Irak ook als verzetsdaad.

Meningen over terrorisme kunnen in de tijd wisselen. Toen de taliban geweld tegen de door de Russen gesteunde regering van Afghanistan pleegde, werd het vrijheidsstrijd genoemd; de taliban werd toen met in de westerse pers aangeduid als studenten. Toen de taliban dezelfde methoden van geweld en onderdrukking van de bevolking tegen een door de Amerikanen gesteunde regering pleegde, werd het opeens als terrorisme aangeduid.

Volgens Noam Chomsky noemen regeringen, en dan met name de VS, alleen terroristische daden die tegen het betreffende land of zijn bondgenoten is gepleegd terrorisme, en wanneer een daad tegen een vijand van het betreffende land is gepleegd noemt men het "vrijheidsstrijders" of iets dergelijks. Een voorbeeld hiervan is de UCK. De UCK was een terroristische organisatie die tegen Servië opereerde. Maar omdat Servië een vijand was van het westen werden ze nooit terroristen genoemd. Volgens Chomsky valt ook contraterrorisme vaak onder de noemer terrorisme.

De Joods-Britse historicus Walter Laqueur beweert echter dat terrorisme een fenomeen is dat moet onderzocht met meer aandacht voor de psychopathologische geestestoestand van de terroristische zelfmoordenaar.

De andersglobalistische theoretici Hardt en Negri zien terrorisme, en in het bijzonder zelfmoordterrorisme, als de logische reactie op de asymmetrische situatie in postmoderne oorlogvoering. Met name de bezetting van Palestina en het optreden van de Verenigde Staten in diverse delen van de wereld gaat gepaard met een zodanige technologische overmacht dat terreur het enige middel is om hiertegen te strijden. Terreur brengt de wereldwijde oorlog die volgens Hardt en Negri gaande is naar het westen toe, en herinnert de westerse bevolking eraan dat die oorlog überhaupt gaande is. De minimalisering van het aantal westerse slachtoffers die door technologie mogelijk gemaakt wordt maakt dat deze oorlog voor het westen anders virtueel zou blijven. De zelfmoordterrorist beschrijven Hardt en Negri als een soort spiegelbeeld (gory doppelgänger) van de hoogtechnologische Amerikaanse elitesoldaat (denk aan straaljagerpiloten), voor wie de oorlog een denkoperatie is geworden, een zaak van beeldschermen en tactische beslissingen waar steeds minder lichamelijk gevecht aan te pas komt. De zelfmoordterrorist daarentegen zet het enige wapen in dat hem tegen een dergelijke vijand ter beschikking staat: zijn eigen lichaam en leven.

Terroristische daden worden meestal door niet-gouvernementele organisaties gepleegd, hoewel deze organisaties soms wel van erkende staten steun ontvangen en bij het bereiken van hun doel soms zelf een staat gaan vormen.

De slachtoffers van terreuraanslagen zijn vaak burgers. Soms zijn het ook militairen die niet bij directe oorlogshandelingen betrokken zijn, bijvoorbeeld vredeshandhavers van de VN, maar het doelwit kan ook een politiek, economisch of religieus machtssymbool zijn. Men zou dus kunnen stellen dat terrorisme een oorlogsvoering is, specifiek gericht op burgers of het ontwrichten van een maatschappij.

Voorbeelden

• De grootste terreurbeweging van Europa, de OAS (Organisation de l'Armée Secrète), poogde met bomaanslagen en moorden op ambtenaren en burgers in Algerije en Frankrijk en ook (mislukte) aanslagen op president De Gaulle de afscheiding van Algerije tegen te gaan; zij werd opgezet door hoge Franse militairen onder generaal Salan; van februari 1961 tot zomer 1962 maakte zij tussen de 3000 en 12.500 dodelijke slachtoffers; er werden 3600 leden veroordeeld waarvan drie gefusilleerd (plus een sympathisant die een mislukte aanslag op De Gaulle pleegde).
• Een voorbeeld van terrorisme zijn de acties van de Rote Armee Fraktion in de jaren '70 in Duitsland, gericht op de destabilisatie van de Duitse maatschappij.
• Afscheidingsbewegingen als de ETA in het Spaanse Baskenland en de IRA in Noord-Ierland bedienden en bedienen zich regelmatig van grove terreuracties, meestal bomaanslagen.
• In het Zuid-Amerikaanse Colombia, wordt een deel van de bevolking door terreurdaden onder de duim gehouden van machtige drugskartels.
• In Indonesië zijn het fundamentalistische moslimgroeperingen als Jemaah Islamiyah en Laskar Jihad die terreuracties uitvoeren met als doel van dit land een islamitische republiek te maken. De acties richten zich zowel tegen groepen christenen en christelijke kerken als tegen symbolen van het 'verdorven Westen', zoals een discotheek op Bali.
• Leden van de bewegingen Hamas, Islamitische Jihad en Fatah plegen aanslagen op Israëlische burgers en soldaten. Deze bewegingen hebben als doel het beëindigen van de bezetting door Israël van de Westelijke Jordaanoever en de strook van Gaza en/of de vernietiging van de staat Israël ten gunste van een (islamitische) Palestijnse staat.
• Een voorbeeld van terrorisme door een staat zijn de Amerikaanse bemoeienissen in Nicaragua in de jaren tachtig.

Oorlog tegen het terrorisme

(Oorlog tegen het terrorisme)

Na de terroristische aanslagen op 11 september 2001 met 3000 dodelijke slachtoffer op één dag riep de Amerikaanse president George W. Bush de zogenaamde en omstreden 'Oorlog tegen het terrorisme' uit. De VS kregen hiervoor enige steun van de NAVO, die de aanslagen beschouwde als een aanval op één van haar lidstaten. Een probleem in het oorlogsrecht is dat er feitelijk alleen de oorlog verklaard kan worden aan staten, en niet aan terroristische of andere groepen.

Kort hierna begon de VS de Oorlog in Afghanistan, met hulp van enkele andere landen, met als doel de taliban, die eerder steun van de VS kregen maar die nu onderdak gaven aan strijders van Al Qaida, te verslaan (wat al eerder het Russische leger niet gelukt was). Deze oorlog duurt anno 2009 nog voort, met onder andere inzet van Nederlandse militairen (er loopt sinds 2006 een politiek debat of dit op aanvaardbare en legale gronden geschiedt).

In maart 2003 werd na omstreden beschuldigingen aan het adres van dictator Saddam Hoessein de Irakoorlog gestart. Hoewel de invasie binnen een maand voltooid was, is het tot nu toe (2008) nog zeer onrustig in Irak. De plegers van de aanslagen in 2001 waren overigens niet uit Afghanistan of Irak afkomstig, maar voornamelijk uit Saoedi-Arabië, echter een staat waarmee de VS en de familie Bush warme betrekkingen onderhouden.

Naast deze twee oorlogen werden ook diverse bestuurlijke maatregelen genomen. In de VS werd onder andere de Patriot Act ingevoerd die privacy aan banden legde, kwam er een nieuw ministerie, het Department of Homeland Security, en werd op Guantánamo Bay een beruchte gevangenis gesticht voor terrorismeverdachten. Er bestaat grote twijfel of deze gevangenis legaal is en de nieuwe president Obama heeft aangekondigd hem te gaan sluiten per 2010.

In de Europese Unie leidde de situatie ook tot strengere maatregelen en privacybeperkingen, maar niet in even ernstige mate als in de VS.

Korte tijd na het uitroepen van de oorlog tegen het terrorisme werden de Verenigde Staten opgeschrikt door bacteriologische terreur. Per post werden miltvuursporen (antrax) verstuurd, wat enige slachtoffers maakte. De daders en precieze herkomst van de biologische substantie zijn tot heden (2004) onbekend, maar de sporen komen sterk overeen met die uit een Amerikaans militair laboratorium. Sindsdien hebben verschillende landen maatregelen genomen om besmettingen met dergelijke stoffen te voorkomen.

Opinies over de oorlog tegen het terrorisme

De reeks van aanslagen na 11 september 2001, waaronder de bomaanslagen in Madrid van 11 maart 2004, wordt door sommigen (zoals Noam Chomsky, politieke partijen als de SP en GroenLinks) als een directe reactie gezien op de 'oorlog tegen het terrorisme'. Anderen (zoals George W. Bush, Tony Blair en Jan Peter Balkenende) zien juist weer in sommige tekens van verminderde steun aan terreur, in bijvoorbeeld Iran, Libië, Soedan en Syrië, voortvloeisels uit dat beleid.

Maatregelen tegen terrorisme in Europa

Naar aanleiding van de bomaanslagen in Madrid van 11 maart 2004 heeft ook de EU besloten maatregelen tot bescherming tegen terrorisme versneld in te voeren. Zo is de Nederlander Gijs de Vries benoemd tot coördinator voor het anti-terrorisme beleid onder de verantwoordelijkheid van Javier Solana. In de Londense en Parijse metro's wordt het publiek door middel van reclamecampagnes geattendeerd waakzaam te zijn op achtergelaten bagage waar mogelijk een bom in kan zitten. Net als in de VS, is een kleurcode ingevoerd in Nederland (en andere landen?) die waarschuwt bij gevaar op terroristische aanslagen.

Terrorisme in België

In de jaren '80 werd België opgeschrikt door aanslagen van de Bende van Nijvel en de Cellules Communistes Combattantes.

Nizar Trabelsi werd begin jaren 2000 opgepakt voor hij een aanslag op de militaire basis te Kleine-Brogel kon uitvoeren.

De Groupe Islamique Combattant Marocain (GICM) is ook actief in België.

In de herfst van 2005 zullen 18 Belgische GICM-verdachten voor de correctionele rechtbank verschijnen. Onder hen Abdelkader Hakimi, die gezien wordt als een van de chefs van de GICM in Europa & in Marokko reeds ter dood veroordeeld is. België werd/wordt voornamelijk door de GICM gebruikt als onderduikzone. Het is aan de Groupe Islamique Combattant Marocain dat de aanslagen in Casablanca (16 mei 2003) & Madrid (11 maart 2004) toebedeeld worden. De GICM zou contacten onderhouden met de Hofstadgroep.

Terrorisme in Nederland

(Terrorisme in Nederland)

• In Nederland vielen sinds 1950 ongeveer 30 dodelijke slachtoffers bij 70 terroristische acties, bovendien stierven ongeveer 8 daders.
• In de jaren '70 kaapten Molukse doodden 9 slachtoffers en namen ongeveer 300 mensen in gijzeling, onder meer in bij 2 treinkapingen, een gijzeling van een basisschool en van het provinciehuis in Assen.
• Ook de IRA en de ETA hebben enkele dodelijke aanslagen in Nederland gepleegd.
• Tussen 1984 en 1993 pleegde RaRa ongeveer 12 aanslagen (zonder doden).
• De moord op Theo van Gogh in 2004, gepleegd door de extremistische moslim Mohammed Bouyeri, was een terroristische daad.
• De moord op Pim Fortuyn werd gepleegd door een dierenactivist, in 2002.
• De Hofstadgroep, een netwerk van 14 jonge, Nederlandse, extremistische moslims, is door de rechtbank bestempeld als een 'criminele organisatie met een terroristisch oogmerk'. In hoger beroep stelde het hof echter dat er van een organisatie, en dus ook van een terroristische organisatie, geen sprake was.
• Samir Azzouz is verdachte in de Piranhazaak, een zaak die in het najaar van 2006 werd behandeld door de rechtbank.

Varia

Op 16 en 17 juni 2009 vindt in Den Haag de 5e Internationale Conferentie plaats van het Global Initiative to Combat Nuclear Terrorism, waaraan door ruim 400 afgevaardigden uit 75 landen zal worden deelgenomen.

Zie ook

• Lijst van terroristische aanslagen
• Lijst van terrorismeslachtoffers

Externe links

• (nl) Kroniek van een Aangekondigde Politieke Moord. Jihad in Nederland, Albert Benschop, SocioSite
• (en) A History of Counterterrorism 1945-2005, Counterterrorism.nl - wetenschappelijk onderzoek gericht op het analyseren van contraterrorisme maatregelen uit het verleden om zo gemeenschappelijke eigenschappen te ontwaren en beleidsmakers te informeren
• (en) Athena Intelligence Foundation. Advanced Research Network on Insurgency and Terrorism
• (en) Terrorism Knowledge Base
• (en) The Evolution of Terrorism in 2005. A statistical assessment, Digitale bibliotheek van studies, rapporten, artikelen, eindverhandelingen en doctoraatsverhandelingen - artikel over de ontwikkeling van het terrorisme in 2005
• (en) Channelnewsasia over vingerafdrukidentificatie

  Vrije mediabestanden over Terrorism op Wikimedia Commons

Referenties