Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Joodse filosofie: verschil tussen versies
(cat) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (6 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Zijbalk filosofie}} | {{Zijbalk filosofie}} | ||
'''Joodse filosofie''' is de filosofische studie | '''Joodse filosofie''' is de filosofische studie in verband met het [[jodendom]] of door Joden. | ||
== Joodse filosofie in de oudheid == | == Joodse filosofie in de oudheid == | ||
Het begin van de joodse filosofie is een controversieel onderwerp. Aan de ene kant vinden geleerden zoals Eliezer Bead en Julius Guttmann dat de filosofie niet in de joodse cultuur is ontstaan, maar als geheel een gevolg is van invloeden van buitenaf, die teruggaan tot de contacten tussen de Joodse cultuur met de Griekse filosofie in periode van de Tweede Tempel. Volgens andere onderzoekers, zoals Israel Efrat, was er in de vroege dagen van het monotheïsme al sprake van een duidelijke joodse filosofie. | |||
=== Bijbelse wijsheidsliteratuur === | |||
Een aantal Bijbelboeken behoren tot de wijsheidsliteratuur, met name [[Spreuken|Misjlei (Spreuken)]], [[Prediker (boek)|Qohelet (Prediker)]] en [[Job (boek)|Job]]. | |||
=== | Er kwam een genre van wijsheidsliteratuur tot ontwikkeling. | ||
Philo van Alexandrië (20 v.Chr. | |||
In zijn filosofie omvatte hij zowel de wijsheden van het oude Griekenland als die van het jodendom. Zijn werk werd onder de joden niet algemeen geaccepteerd, maar werd later van belang voor [[christendom|christelijke]] theologen. Hij ontwikkelde een filosofische [[hermeneutiek]] die Bijbelse personen en plaatsen omvormde tot universele symbolen en waarden. Hij behield de opvatting van de Hebreeuwse Bijbel van een transcendente God en identificeerde | ===Griekse invloeden=== | ||
De eerste duidelijke sporen van Griekse filosofie in het jodendom kunnen worden opgemerkt in de apocriefe geschriften, zoals de [[Wijsheid van Jezus Sirach]], het pseudepigrafische [[Boek der Wijsheid|Boek der Wijsheid van Salomo]] en [[4 Makkabeeën]]. | |||
De eerste filosofische denker van het klassieke jodendom was [[Philo van Alexandrië]] (20 v.Chr. – 40) was een [[hellenisme|hellenistische]] jood uit [[Alexandrië]]. | |||
In zijn filosofie omvatte hij zowel de wijsheden van het oude Griekenland als die van het jodendom. Zijn werk werd onder de joden niet algemeen geaccepteerd, maar werd later van belang voor [[christendom|christelijke]] theologen. Hij ontwikkelde een filosofische [[hermeneutiek]] die Bijbelse personen en plaatsen omvormde tot universele symbolen en waarden. Hij behield de opvatting van de Hebreeuwse Bijbel van een transcendente God en identificeerde Plato’s [[Ideeënleer|ideeën]] met de ''Logos'' (het ’Woord’) van God. | |||
== Middeleeuwse joodse filosofie == | == Middeleeuwse joodse filosofie == | ||
Middeleeuwse joodse filosofie is sterk beïnvloed door [[Plato (filosoof)|Plato]], [[Aristoteles]] en [[islam]]itische filosofie. Met name de vroege [[sefardisch jodendom|sefardisch-joodse]] filosofen werden sterk beïnvloed door de islamitische filosofische stroming bekend als | Middeleeuwse joodse filosofie is sterk beïnvloed door [[Plato (filosoof)|Plato]], [[Aristoteles]] en [[islam]]itische filosofie. Met name de vroege [[sefardisch jodendom|sefardisch-joodse]] filosofen werden sterk beïnvloed door de islamitische filosofische stroming bekend als ’Moetazili’. Hierin werd onder andere ieder beperkend aspect aan God ontkend en werd God omschreven als de ultieme eenheid en rechtvaardigheid. | ||
* [[Jitschak Abarbanel]] | * [[Jitschak Abarbanel]] | ||
* [[ | * [[Jehoeda Halevi]] | ||
* [[ | * [[Avraham Ibn Ezra]] | ||
* [[Shlomo Ibn Gvirol]] | * Avicebron (Salomo Ben Jehoeda Ben Gabirol / [[Shlomo Ibn Gvirol]]) | ||
* [[Maimonides]] (Rambam, | * [[Maimonides]] (Rambam, Mosje Ben Maimon) | ||
* [[Nachmanides]] (Ramban, | * [[Nachmanides]] (Ramban, Mosje Ben Nachman) | ||
* [[Bachya ben Josef ibn Paquda]] | * [[Bachya ben Josef ibn Paquda]] | ||
* [[Saadia Gaon]] | * [[Saadia Gaon]] | ||
===Andere joodse middeleeuwse filosofen na Maimonides=== | |||
* [[Jedaja ben Abraham Bedersi]] | |||
* [[Nissim van Gerona]] | |||
* [[Jakob ben Machir ibn Tibbon]] | |||
* [[Isaäk Nathan ben Kalonymus]] | |||
* [[Juda Messer Leon]] | |||
* [[David ben Judah Messer Leon]] | |||
* [[Obadja ben Jacob Sforno]] | |||
* [[Juda Moscato]] | |||
* [[Azariah dei Rossi]] | |||
* [[Isaäk Aboab I]] | |||
* [[Isaäk Campanton]] | |||
* [[Isaäk ben Moses Arama]] | |||
* [[Profiat Duran]] | |||
===Verhouding tot de, [[joodse mystiek]]=== | |||
Een verschil tussen mystici en filosofen ligt in hun beoordeling van het menselijke verstand. Filosofen zien het verstand als basis van elke waarneming en kennis. Mystici, zoals de [[kabbala|kabbalisten]], gaan niet af op het verstand, maar vertrouwen op overlevering, inspiratie en intuïtie. De invloedrijke rationalistische filosofiehistoricus en rabbijn Julius Guttmann verwerpt in zijn in standaardwerk ''Philosophie des Judentums'' (1933) de voorstelling dat kabbala een filosofie zou zijn. | |||
== Renaissance == | == Renaissance == | ||
| Regel 37: | Regel 59: | ||
== Moderne joodse filosofie == | == Moderne joodse filosofie == | ||
Moderne joodse filosofie begint in Duitsland met [[Moses Mendelsohn]] (1729-1786), die trachtte | Moderne joodse filosofie begint in Duitsland met [[Moses Mendelsohn]] (1729-1786), die trachtte de dwingend [[Theocratie|theocratische]] dimensie uit het judaïsme te verwijderen. [[Hermann Cohen]] (1842-1918) benadrukte, onder invloed van [[Immanuel Kant|Kant]] en [[Georg Hegel|Hegel]], vooral wat hij beschouwde als de essentieel ethische en universele rationele leringen van het judaïsme. [[Martin Buber]] (1878-1965) introduceerde een soort existentieel [[personalisme]] in deze ethische lezing van het judaïsme, terwijl ook [[Franz Rosenzweig]] (1868-1929) als reactie tegen de abstracte beschouwingen van Hegel over de mens een meer existentiële filosofie voorstond. De optimistische en universele oriëntatie van deze filosofen werd door de [[Tweede Wereldoorlog]] echter zwaar op de proef gesteld, en na dit conflict neigden joodse denkers meer naar een [[Nationalisme|nationalistische]] en assertieve vorm van filosofie. | ||
=== Orthodox-joodse filosofie === | === Orthodox-joodse filosofie === | ||
| Regel 43: | Regel 65: | ||
* [[Eliyahu Eliezer Dessler]] | * [[Eliyahu Eliezer Dessler]] | ||
=== Filosofen, bekend voor hun Joodse achtergrond=== | |||
* [[Theodor Adorno]] | |||
* [[Hannah Arendt]] | |||
* [[Walter Benjamin]] | |||
* [[Constantin Brunner]] | |||
* [[Hermann Cohen]] | |||
* [[Jacques Derrida]] | |||
* [[Erich Fromm]] | |||
* [[Nachman Krochmal]] | |||
* [[Max Horkheimer]] | |||
* [[Emmanuel Lévinas]] | |||
* [[Leo Strauss]] | |||
* [[Claude Lévi-Strauss]] | |||
* [[Moses Mendelssohn]] | |||
* [[Yuri Lotman]] | |||
* [[Karl Marx]] | |||
* [[Lev Trotski]] | |||
* [[Elie Wiesel]] | |||
* [[Elias Canetti]] | |||
* [[Sigmund Freud]] | |||
==Zie ook== | |||
* [[joodse mystiek]] | |||
==Weblinks== | |||
{{JewEn|1174|Alexandrian philosophy}} | |||
{{JewEn|1685|Arabic-Jewish philosophy, General view of}} | |||
{{navigatie jodendom}} | |||
[[Categorie:Filosofisch vakgebied]] | [[Categorie:Filosofisch vakgebied]] | ||
[[Categorie:Godsdienstfilosofie]] | [[Categorie:Godsdienstfilosofie]] | ||
[[Categorie:Jodendom|Filosofie]] | [[Categorie:Jodendom|Filosofie]] | ||
{{zaadje}} | |||
Huidige versie van 1 feb 2017 om 19:50
Joodse filosofie is de filosofische studie in verband met het jodendom of door Joden.
Joodse filosofie in de oudheid
Het begin van de joodse filosofie is een controversieel onderwerp. Aan de ene kant vinden geleerden zoals Eliezer Bead en Julius Guttmann dat de filosofie niet in de joodse cultuur is ontstaan, maar als geheel een gevolg is van invloeden van buitenaf, die teruggaan tot de contacten tussen de Joodse cultuur met de Griekse filosofie in periode van de Tweede Tempel. Volgens andere onderzoekers, zoals Israel Efrat, was er in de vroege dagen van het monotheïsme al sprake van een duidelijke joodse filosofie.
Bijbelse wijsheidsliteratuur
Een aantal Bijbelboeken behoren tot de wijsheidsliteratuur, met name Misjlei (Spreuken), Qohelet (Prediker) en Job.
Er kwam een genre van wijsheidsliteratuur tot ontwikkeling.
Griekse invloeden
De eerste duidelijke sporen van Griekse filosofie in het jodendom kunnen worden opgemerkt in de apocriefe geschriften, zoals de Wijsheid van Jezus Sirach, het pseudepigrafische Boek der Wijsheid van Salomo en 4 Makkabeeën.
De eerste filosofische denker van het klassieke jodendom was Philo van Alexandrië (20 v.Chr. – 40) was een hellenistische jood uit Alexandrië. In zijn filosofie omvatte hij zowel de wijsheden van het oude Griekenland als die van het jodendom. Zijn werk werd onder de joden niet algemeen geaccepteerd, maar werd later van belang voor christelijke theologen. Hij ontwikkelde een filosofische hermeneutiek die Bijbelse personen en plaatsen omvormde tot universele symbolen en waarden. Hij behield de opvatting van de Hebreeuwse Bijbel van een transcendente God en identificeerde Plato’s ideeën met de Logos (het ’Woord’) van God.
Middeleeuwse joodse filosofie
Middeleeuwse joodse filosofie is sterk beïnvloed door Plato, Aristoteles en islamitische filosofie. Met name de vroege sefardisch-joodse filosofen werden sterk beïnvloed door de islamitische filosofische stroming bekend als ’Moetazili’. Hierin werd onder andere ieder beperkend aspect aan God ontkend en werd God omschreven als de ultieme eenheid en rechtvaardigheid.
- Jitschak Abarbanel
- Jehoeda Halevi
- Avraham Ibn Ezra
- Avicebron (Salomo Ben Jehoeda Ben Gabirol / Shlomo Ibn Gvirol)
- Maimonides (Rambam, Mosje Ben Maimon)
- Nachmanides (Ramban, Mosje Ben Nachman)
- Bachya ben Josef ibn Paquda
- Saadia Gaon
Andere joodse middeleeuwse filosofen na Maimonides
- Jedaja ben Abraham Bedersi
- Nissim van Gerona
- Jakob ben Machir ibn Tibbon
- Isaäk Nathan ben Kalonymus
- Juda Messer Leon
- David ben Judah Messer Leon
- Obadja ben Jacob Sforno
- Juda Moscato
- Azariah dei Rossi
- Isaäk Aboab I
- Isaäk Campanton
- Isaäk ben Moses Arama
- Profiat Duran
Verhouding tot de, joodse mystiek
Een verschil tussen mystici en filosofen ligt in hun beoordeling van het menselijke verstand. Filosofen zien het verstand als basis van elke waarneming en kennis. Mystici, zoals de kabbalisten, gaan niet af op het verstand, maar vertrouwen op overlevering, inspiratie en intuïtie. De invloedrijke rationalistische filosofiehistoricus en rabbijn Julius Guttmann verwerpt in zijn in standaardwerk Philosophie des Judentums (1933) de voorstelling dat kabbala een filosofie zou zijn.
Renaissance
Verlichting
Reform-jodendom
Orthodox jodendom
Moderne joodse filosofie
Moderne joodse filosofie begint in Duitsland met Moses Mendelsohn (1729-1786), die trachtte de dwingend theocratische dimensie uit het judaïsme te verwijderen. Hermann Cohen (1842-1918) benadrukte, onder invloed van Kant en Hegel, vooral wat hij beschouwde als de essentieel ethische en universele rationele leringen van het judaïsme. Martin Buber (1878-1965) introduceerde een soort existentieel personalisme in deze ethische lezing van het judaïsme, terwijl ook Franz Rosenzweig (1868-1929) als reactie tegen de abstracte beschouwingen van Hegel over de mens een meer existentiële filosofie voorstond. De optimistische en universele oriëntatie van deze filosofen werd door de Tweede Wereldoorlog echter zwaar op de proef gesteld, en na dit conflict neigden joodse denkers meer naar een nationalistische en assertieve vorm van filosofie.
Orthodox-joodse filosofie
Filosofen, bekend voor hun Joodse achtergrond
- Theodor Adorno
- Hannah Arendt
- Walter Benjamin
- Constantin Brunner
- Hermann Cohen
- Jacques Derrida
- Erich Fromm
- Nachman Krochmal
- Max Horkheimer
- Emmanuel Lévinas
- Leo Strauss
- Claude Lévi-Strauss
- Moses Mendelssohn
- Yuri Lotman
- Karl Marx
- Lev Trotski
- Elie Wiesel
- Elias Canetti
- Sigmund Freud
Zie ook
Weblinks
(en) Alexandrian philosophy, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: 
)
(en) Arabic-Jewish philosophy, General view of, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )
| Jodendom |  |
|---|
|
Algemeen: Joden • Geschriften: Thora • Tenach • Misjna • Talmoed • Tosefta • Literatuur • Halacha • Ketoeba • Religieuze plichten en gebruiken: Kasjroet • Briet • Gebed • Mitswa • Sjabbat • Tsedaka • Tijd en kalender: Feestdagen • Maanden • Jaartelling • Geschiedenis • Gebouwen: Tempel • Synagoge • Personen: Rabbijn • Chazan • Andere: Mystiek • Kabbala • Mythologie • A tot Z |
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland)Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT] • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • Bing Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • tekst herschrijven met scribbr.io •