Volk

Het woord volk kan meerdere betekenissen hebben, waarmee een groep mensen wordt aangeduid. De tak van de wetenschap die zich met het verschijnsel volk, voornamelijk als etniciteit, bezighoudt, is de volkenkunde ofwel etnologie.

Etymologie

De etymologie van het woord is duister. Men herleidt het tot het Oer-Germaanse *folkom (Oud-Fries folk, Oud-Engels folc, Duits Volk) of *fulka-. De oorspronkelijke betekenis kan "groep strijders" zijn geweest: het Oud-Noorse folk betekent "leger"). Er wordt verband gelegd met Grieks plethos "menigte", en met de Latijnse woorden plebs "het gewone volk", populus "het volk" en vulgus “het grauw”, maar al deze afleidingen zijn omstreden. In het Engels is folc of folk verdrongen door people, behalve in de samenstelling folklore.

Volk als aantal mensen

Men kan met het woord volk gewoonweg (een vaak groot aantal) "mensen" bedoelen, bijvoorbeeld Er was veel volk aanwezig. Bij binnenkomst van een huis roept men soms: 'Volk?', om te vragen of er mensen aanwezig zijn.

Volk als onderdaanschap

Het woord volk kan inwoners van bepaald land betekenen, bijvoorbeeld het Belgische volk. In dit geval kan men het begrip volk min of meer als het synoniem voor het begrip onderdaanschap of staatsburgerschap beschouwen.

Volk als etniciteit

Een volk kan ook een bepaalde groep mensen zijn die onderlinge verwantschap en verbondenheid voelen op basis van één of meerdere gemeenschappelijke kenmerken. Gebruikmakend van deze definitie kunnen we zeggen dat Belgische bevolking uit drie volkeren bestaat: Vlamingen, Walen en Duitsers (Duitstalige Belgen). Vaak wordt taal als hét kenmerk van een volk gezien. Een bijzonder geval is het joodse volk, dat primair op een religieuze verbondenheid is gebaseerd: slechts ongeveer de helft van alle joden woont in de staat Israël, lang niet allen spreken Hebreeuws, Jiddisch of Ladino en door de Diaspora behoren zij tot alle menselijke rassen.

Er zijn uitzonderingen. Ieren hebben over het algemeen de Engelse taal overgenomen, toch zal geen enkele Ier zichzelf als Engelsman beschouwen.

Niet alleen de taal kan de onderscheidsbasis zijn, maar ook andere kenmerken, zoals godsdienst. Voorbeeld: Kresjeny (lett. gedoopte, dopelingen) zijn in feite Tataren. Ze spreken de Tataarse taal, houden vast aan de tradities en gebruiken van het Tataarse volk, maar op basis van hun godsdienst (Russisch-Orthodox, i.p.v. islamitisch bij de Tataren) beschouwen zij zichzelf als apart volk. Tijdens de volkstelling van 2002 hadden de meeste Kresjeny dat ook in de enquête vermeld. Op basis van de uitslag van deze volkstelling zijn ze sinds enkele jaren door Russische autoriteit als apart volk erkend.

Andere betekenissen

• Het woord volk wordt ook gebruikt bij bijen en andere insecten. Bij een bijenvolk is er 1 bij die koningin is, en verder zijn er als 'onderdanen' werkers en verzorgers.