Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Vlaamse identiteit
De Vlaamse identiteit of Vlaamse bewustzijn omvat de identificatie en herkenning met de socio-culturele gemeenschap van Vlamingen en verbondenheid met Vlaanderen.
Geschiedenis
Vlaanderengouw en graafschap Vlaanderen
Een vroege vorm van de Vlaamse identiteit of bewustzijn is terug te vinden in de Vlaanderengouw of pagus Flandrensis en later het graafschap Vlaanderen. De Vlamingen doen hun intrede in de geschiedenis in het levensverhaal van Sint-Eligius (ca. 590-660), de Vita sancti Eligii. Dit werd opgesteld vóór 684 en is bekend in een omwerking van rond 725. Daar verschijnen de Flanderenses die wonen in Flandris. In het Latijn evolueerde dit later tot de gestandaardiseerde vormen Flandrenses en Flandria.[1] De inwoners van het graafschap werden benoemd als 'Vlaming', zoals 'Wizo Flandrensis' of 'Wizo de Vlaming' die men kan terugvinden in de Kronieken van de Prinsen.[2] Ook de Vlaamse edellieden werden Vlaming genoemd, hoewel zij doorgaans Franstalig waren.
De Frans-Vlaamse Oorlog tussen het graafschap Vlaanderen en het koninkrijk Frankrijk zou Hendrik Conscience in 1838 gebruiken in zijn roman De leeuw van Vlaanderen. De roman groeide uit tot een symbool van de Vlaams-nationale beweging. In de roman voerde Conscience het pleidooi om de Vlaamse eigenheid te verzoenen met de toen nieuwe Belgische staat, waar het Frans een dominante factor was.[3] Met name de Guldensporenslag uit 1302 werd als narratief gebruikt om een Vlaamse identiteit vorm te geven, zij het dat het daarbij gaat om een herinterpretatie, want de slag zelf had destijds niets te maken met taal of zelfbestuur.[4] De Guldensporenslag leverde zo wel de inspiratie voor een aantal Vlaamse symbolen, zoals de Vlaamse feestdag en het wapen en de vlag.[3]
Emancipatie van Nederlandstaligen binnen België
 Zie Taalstrijd in België voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Bij het ontstaan van de Belgische staat in 1830 was het Frans de enige officiële taal, onder meer doordat de elite Franstalig was. De inwoners van Vlaanderen waren echter (grotendeels) Nederlandstalig . Uit deze situatie ontstond een taalstrijd. Hieruit ontwikkelde zich de Vlaamse beweging die een politieke beweging zou worden. Men streefde toen voor de volledige vernederlandsing van het onderwijs en het openbaar leven in de Vlaamse provincies. Deze beweging werd ook opgepikt in artistieke milieus door onder andere Hendrik Consience, Albrecht Rodenbach en Guido Gezelle, het zogenoemde cultuurflamingantisme. Echter behoorden deze kunstenaars en intellectuelen doorgaans zelf tot de bourgeoisie.
In 1898 de Gelijkheidswet werd goedgekeurd. Deze wet zou het Nederlands (Vlaams) erkennen als gevoerde taal binnen België.[5]
Het gewest en de gemeenschap Vlaanderen is een relatief recente ontwikkeling. Dit aangezien Vlaanderen als deelstaat een synthese is van de in België gelegen delen van het graafschap Vlaanderen, het hertogdom Brabant en het graafschap Loon. Doorheen de zes staatshervormingen binnen het koninkrijk België werd de huidige deelstaat Vlaanderen gevormd en kreeg het steeds meer autonomie en bevoegdheden. Dit ging gepaard met het krijgen van een eigen volwaardige regering, parlement en administratie.[6]
Vlaamse identiteit
Het is onmogelijk om een identiteit vast te leggen omdat deze voortdurend in evolutie is en steeds anders beleefd wordt, het is een individuele en emotionele beleving. Er is ook vaak sprake van een 'gelaagde' identiteit, waarbij Vlamingen zich ook Belg, Europeaan of zelfs wereldburger voelen.[7]
Cultuur en gewoonten
De Vlaamse cultuur en gewoonten zijn een onderdeel van de Vlaamse identiteit. In 1973 werden voor het eerst door de Nederlandse Cultuurgemeenschap (voorloper van de Vlaamse overheid), de officiële symbolen van Vlaanderen erkend. De officiële Vlaamse symboliek zijn sinds 1990: de Vlaamse vlag, het wapenschild van Vlaanderen, het volkslied en feestdag van de Vlaamse Gemeenschap.
Ook de Vlaamse kunstenaars, media, muziek en keuken zijn onderdeel van het Vlaamse gevoel. Verder zijn er nog streekgebonden gewoontes zoals tradities, feesten en dialecten die Vlaanderen typeren.[8]
Media
De Belgische media zou evolueren naar een Vlaamse en Franstalige media, maar ook door de splitsing van de meeste politieke partijen in een Vlaamse en Waalse vleugel kwam de focus meer op Vlaanderen te liggen.[9]
Doorgaans focust de Vlaamse media zich steeds vaker op Vlaanderen zoals Vlaanderen Vakantieland of The Voice van Vlaanderen (in tegenstelling tot de Franstalige tegenhanger The Voice Belgique). Een ander voorbeeld hiervan zijn de strategische doelstellingen van de VRT waarbij men 'relevant voor en dichtbij Vlaanderen' wil zijn en de 'Vlaamse cultuur en creativiteit wil stimuleren'.[10] Concreet betekent dit dat de VRT de Vlaamse identiteit uitdraagt door het stimuleren van radio- en televisieproducties "van eigen bodem".[11]
Politiek en middenveld
De Vlaamse beweging en de Vlaams-nationalistische partijen zijn duidelijke aanhangers van de Vlaamse identiteit. Ook de Vlaamse overheid promoot op actieve wijze de Vlaamse identiteit en verbondenheid.[12]
De Vlaamse regering onder leiding van Jan Jambon (N-VA) kwam bij de regeringsonderhandelingen in 2019 tot het akkoord om in navolging van de Nederlandse canon nu ook een Vlaamse canon te ontwikkelen. De Canon van Vlaanderen is een project waarbij de Vlaamse overheid een overzicht van gebeurtenissen, figuren en kunst wil bundelen. Hiermee wil men de geschiedenis van Vlaanderen sterker in de verf zetten. De Vlaamse overheid investeert herhaaldelijk in de Vlaamse bewustwording zoals Vlaanderen Feest!, haar branding als overheid en verschillende initiatieven op cultureel, diplomatisch en wetenschappelijk vlak.
Ook middenveldorganisaties zoals Voka (Vlaams netwerk van ondernemingen), Chirojeugd Vlaanderen of Rode Kruis-Vlaanderen beperken hun werkingsgebied tot het Vlaams Gewest.
Taal
De Nederlandse taal is als officiële bestuurstaal van Vlaanderen.[13] Het Nederlands is verplicht in het onderwijs, gerechtszaken, openbaar gezag (politiediensten) maar ook in het bedrijfsleven bij contact tussen werknemer en werkgever. Algemeen hecht men in Vlaanderen veel belang aan de Nederlandse taal omdat men historisch door de taalstrijd lang gestreden heeft voor het gebruik van het Nederlands.[14] België is tevens een lidstaat van de Nederlandse Taalunie, die 24 miljoen Nederlandssprekenden verenigt in België, Nederland, Suriname, Aruba, Curaçao en Sint-Maarten.[15] Ook in Frans-Vlaanderen wil men het 'Vlaams' en dus het Nederlands herwaarderen.[16]
Verlichtingswaarden
Doorgaans beschouwt men de Vlaamse identiteit als onderdeel van de Europese leidcultuur waarbij de Westerse waarden volgens de Verlichting, zoals vrijheid van meningsuiting, gelijkheid tussen man en vrouw, scheiding tussen kerk en staat, gelden. Enkele modernere en recentere waarden zijn bijvoorbeeld ook dierenwelzijn, racismebestrijding en recht op vrije seksuele voorkeur en identiteit.[17]
Opiniepeilingen
Uit een onderzoek van de Universiteit Antwerpen en de Vrije Universiteit Brussel van 2022 blijkt dat 44 procent van de bevraagden zich evenveel Belg als Vlaming voelde. Het percentage dat zich volledig Vlaams of meer Vlaams dan Belgisch voelde was 37 procent (respectievelijk 10 procent en 27 procent). Dit betekent een stijging van de identificatie met Vlaanderen tegenover 2007 toen de cijfers respectievelijk 7 procent en 27 procent bedroegen. De respondenten die zich eerder met België identificeerden of alleen met België kende een daling (gezamenlijk 19 procent tegenover 31 procent in 2007). De grootste identificatie met Vlaanderen was te vinden bij de Vlaams-nationalistische partijen Vlaams Belang en N-VA.[14]
Een peiling van de provincie West-Vlaanderen uit 2019 heeft gevonden dat 15 procent van de inwoners zich op de eerste plaats met Vlaanderen identificeren. Dit komt na West-Vlaanderen (32 procent), stad of gemeente (18 procent) en België (16 procent). De verdere rangschikking toont dat Vlaanderen als de op één na sterkste uit de bus komt, na de provincie.[18]
Vlaamse identiteit in het buitenland
Frankrijk
Frans-Vlaanderen of Zuid-Vlaanderen was een historisch onderdeel van het graafschap Vlaanderen dat in de periode 1659-1713 werd veroverd door het koninkrijk Frankrijk, ten gevolge van de oorlogen van koning Lodewijk XIV. Hierdoor hebben verschillende steden en dorpen een Nederlandstalige plaatsnaam, zoals Duinkerke, Rijsel en Dowaai. Het aantal sprekers van het Frans-Vlaams neemt af omdat de jongere generaties de streektaal minder dan aan het begin van de 20e eeuw van hun ouders of grootouders leren.[19] Laatste decennia is er echter op taalkundig vlak sprake een heropleving van het Frans-Vlaams en is er eveneens sprake van een toenemende belangstelling voor het Nederlands.[20]
De Franse politie in de departementen, die vroeger tot het graafschap Vlaanderen behoorden, dragen een Vlaamse leeuw op hun uniformen.[21][22] Ook vieren deze departementen de Vlaamse feestdag op 11 juli.[23]
Nederland
Het Nederlandse Zeeuws-Vlaanderen was het noordelijkste gedeelte van het historische graafschap Vlaanderen. Bepaalde inwoners voelen zich tot een zekere hoogte verbonden met Vlaanderen.[24][25] Een uiting hiervan is de Zeeuws-Vlaamse vlag, die deels is gebaseerd op de Vlaamse Leeuw.[26]
Na de Eerste Wereldoorlog waren er plannen in België om Zeeuws-Vlaanderen te annexeren. Hierop kwam er kritiek op (zowel in Nederland als in België) en benadrukten vele Zeeuws-Vlamingen (waaronder het Anti-Annexatie Comité) hun Nederlandse identiteit. In deze periode is ook het Zeeuws-Vlaams volkslied geschreven, dat op verschillende plekken stelt dat het gebied "deel van Nederland" is.[27]
Kritiek
Er zijn voor- en tegenstanders van het Vlaamse bewustzijn, dit omdat het beleven van een identiteit vaak rechtstreeks een aanleiding is tot een politieke discussie. De Vlaamse identiteit is ook een veelbesproken maatschappelijk onderwerp dat regelmatig in opiniestukken besproken wordt.
Zo ontstond er in 2019 een maatschappelijke discussie over het gebruik van de Vlaamse strijdvlag die door de organisatie van Pukkelpop werd verwijderd.[28] De organisatie van festival Pukkelpop beschouwde de vlag als een 'collaboratievlag', wat door sommige experts als foutief wordt beschouwd.[29] Ook ontstond er een brede discussie over het ontwerp van de Vlaamse canon, veel critici vinden dergelijke initiatieven 'artificieel' en een vorm van 'superioriteitsdenken'.[30]
Dergelijke gebeurtenissen tonen aan hoe gevoelig het identiteitsonderwerp is in Vlaanderen en België. Regelmatig wordt het onderwerp besproken in de media.[31][32][33]
Literatuur
- Hendrik Defoort: 'Als het om de natie gaat' (2018), omvat teksten van Eric Defoort over Vlaamse natie en natievorming[34]
- Bart De Wever: 'Over Identiteit' (2019), over de Vlaamse identiteit en leidcultuur[35]
- Mohamed Ouaamari: 'Groetjes uit Vlaanderen' (2020), over zijn (Vlaamse) identiteit[36]
- Mark Elchardus: 'Reset' (2022), over identiteit, gemeenschap en democratie[37]
Zie ook
Bronnen
- º (nl) Jelle Stegeman, Grote geschiedenis van de Nederlandse taal, Amsterdam University Press
- º (nl) Jozef Janssens, Veerle Uyttersprot, Superhelden op perkament: middeleeuwse ridderromans in Europa, Amsterdam University Press
- ↑ 3,0 3,1 Literaire Canon. De Leeuw van Vlaenderen. Literaire Canon (2015-06-18) Geraadpleegd op 2022-06-27
- º Marc Reynebeau. Dat van die gulden sporen, vergeet dat maar. De Standaard (2022-07-09) Geraadpleegd op 2022-07-17
- º LOI - WET. www.ejustice.just.fgov.be Geraadpleegd op 2022-06-27
- º (nl) De geschiedenis van het Vlaams Parlement | Vlaams Parlement. www.vlaamsparlement.be Geraadpleegd op 2022-07-16
- º (nl) Ivan De Vadder, Jan Callebaut, Het DNA van Vlaanderen: Wat willen de Vlamingen écht?, Uitgeverij Vrijdag
- º Cultuur. www.vlaanderen.be Geraadpleegd op 2022-06-27
- º André Alen, Interuniversitair Studiecentrum voor Federalisme, Federalisme: staatkundig, politiek en economisch, Maklu
- º VRT. Beheersovereenkomst | VRT.be. www.vrt.be Geraadpleegd op 2022-06-27
- º (nl) vrt.be. Vlaamse identiteit. VRT Geraadpleegd op 18 juli 2022
- º Het Vlaams Parlement en de Vlaamse identiteit | Vlaams Parlement. www.vlaamsparlement.be Geraadpleegd op 2022-06-27
- º De taalwetgeving in Vlaanderen. www.vlaanderen.be Geraadpleegd op 2022-06-27
- ↑ 14,0 14,1 VRT NWS. Drie op de vier Vlamingen willen dat migranten onze cultuur overnemen en taal leren. vrtnws.be (2022-05-10) Geraadpleegd op 2022-06-28
- º Nederlandse Taalunie | Vlaams Parlement. www.vlaamsparlement.be Geraadpleegd op 2022-06-27
- º (nl) VRT NWS. "Me hen ewonnen": scholieren in Frans-Vlaanderen kunnen vanaf volgend schooljaar (West-)Vlaams leren. vrtnws.be (2021-12-17) Geraadpleegd op 2022-07-16
- º Jorre Vannieuwenhuyze; prof. dr. R. Van Rossem, [https://www.scriptiebank.be/sites/default/files/f4d21fff3f993ccf314e3aa28822451b.pdf Culturele Modernisatie in het Westen en de Islamwereld], Universiteit Gent
- º (nl) Provincie West-Vlaanderen. West-Vlaming identificeert zich meest met zijn provincie. 6 juni 2019. Provincie West-Vlaanderen Geraadpleegd op 18 juli 2022
- º (nl) Zo Vlaams kan Frankrijk zijn 🇫🇷 🇧🇪
- º 'T West-Vlamsch is ineschreeven op de Officiëlle Gazette van de Ministeerie van 't Schoole. www.anvt.org Geraadpleegd op 2022-07-16
- º (nl) https://twitter.com/erikevrard/status/1286034868024025089. Twitter Geraadpleegd op 2022-07-16
- º (nl) Vlinks. 'Misschien moeten we bij de volgende staatshervorming eens nadenken over vlag met een paradijsvogel?'. Knack (2019-08-24) Geraadpleegd op 2022-07-16
- º (nl) Vlaamse feestdag ook in Frankrijk gevierd. Radio 1 (2011-07-01) Geraadpleegd op 2022-07-16
- º Zeeuws-Vlaanderen | Cadzand. cadzand.org Geraadpleegd op 2022-07-16
- º Die grens in Zeeuws-Vlaanderen, die bestaat nog echt. pzc.nl (2018-02-17) Geraadpleegd op 2022-07-21
- º (nl) Laveto. 'Zeeuws-Vlaamse vlag mag niet vergeten worden' - GO-RTV. www.go-rtv.nl Geraadpleegd op 2022-07-16
- º (nl) Zeeuwseankers.nl. Anti-annexatiebeweging. Zeeuwseankers.nl Geraadpleegd op 17 juli 2022
- º VRT NWS. De zwarte Vlaamse Leeuw: een "collaboratievlag" of niet?. vrtnws.be (2019-08-17) Geraadpleegd op 2022-06-27
- º Hoe zwart is de zwarte vlaamse leeuw. www.hln.be Geraadpleegd op 2022-06-27
- º (nl) VRT NWS. Historicus KU Leuven: "Vlaamse canon neigt naar superioriteitsdenken". vrtnws.be (2019-08-13) Geraadpleegd op 2022-07-16
- º Jacques Van Keymeulen. 'Wat de Vlaamse identiteit precies inhoudt, wordt voor mij steeds geheimzinniger'. Knack (2019-09-07) Geraadpleegd op 2022-06-27
- º Mattias Theys. 'De Vlaamse canon zal divers zijn of niet zijn'. Knack (2021-04-11) Geraadpleegd op 2022-06-27
- º VRT NWS. Bart De Wever in #BelRiadh: "Als mensen uit twee gemeenschappen met elkaar naar bed gaan, zit het goed". vrtnws.be (2022-05-11) Geraadpleegd op 2022-06-27
- º (nl) Als het om de natie gaat - Hendrik Defoort. Geschiedenisboeken Geraadpleegd op 2022-07-16
- º Over identiteit | Bart De Wever | Sociologie | 9789089315953 | Standaard Boekhandel. www.standaardboekhandel.be Geraadpleegd op 2022-06-27
- º (nl) Marcia van der Zwan. Groetjes uit Vlaanderen: de lasagne-identiteit van Mohamed Ouaamari. Boekvinder.be (2020-05-02) Geraadpleegd op 2022-07-16
- º (nl) Reset. Ertsberg Geraadpleegd op 2022-07-16