Seksbranche

De seksbranche, ook wel genoemd seksindustrie en seksgerelateerde bedrijvigheid, verleent diensten dan wel verkoopt goederen, die te maken hebben met seks. Ook wel gebruikte termen voor de branche, of een deel ervan, zijn relaxindustrie en verwenindustrie. Deze twee laatste termen worden echter ook gebruikt voor wellness-bedrijven waar geen seksuele activiteiten plaatsvinden.

Er zijn mensen die morele bezwaren hebben, al dan niet van godsdienstige aard, en daarom gekeerd zijn tegen deze branche. In veel landen zijn bovengenoemde activiteiten bij wet verboden, maar ze worden dikwijls gedoogd. In sommige landen zijn onderdelen van de seksbranche gelegaliseerd.

Mensenhandel ten behoeve van activiteiten als boven is een illegaal onderdeel van de seksbranche. Verder geldt vaak een minimumleeftijd van 18 jaar voor het bedrijfsmatig verrichten van seksuele handelingen, en 16 of 18 jaar voor klanten. De grens van 18 jaar geldt ook voor modellen en acteurs bij amateurpornografie (ook bijvoorbeeld in het kader van sexting, zie potentieel illegale sexting).

Deelgebieden

De branche kan ruwweg worden ingedeeld in: seks, zichtbare seks, hoorbare seks, en hulpmiddelen. Combinaties komen vaak voor. Zo verkoopt een seksshop pornografie en andere seksartikelen, en zijn er soms ook een seksbioscoop en/of videocabines.

Seks

• prostitutie of sekswerk: het verlenen van seksuele of erotische diensten tegen betaling,
• exploitatie van gelegenheden waar op niet-commerciële basis seksuele handelingen met ter plaatse ontmoete personen verricht kunnen worden (bijvoorbeeld parenclub, gangbang, darkroom; zie ook publieke seks); soms hoeven vrouwen geen toegang te betalen

Zichtbare of tekstuele seks

• bedrijfsmatige activiteiten met betrekking tot pornografie: productie, verkoop, verhuur, vertoning van films (downloaden of streaming video op internet, verkoop of verhuur van dvd's, vertoning van dvd's in een seksbioscoop of in een videocabine), bedrijfsmatige productie en verkoop van foto's (in een blad, op internet, op cd/dvd), tekeningen en teksten
• het bedrijfsmatig live vertonen van seksuele handelingen (in een sekstheater of bij een peepshow, of in de vorm van webcamseks), al of niet interactief
• seksgerelateerde sms-diensten

Hoorbare seks

• het bedrijfsmatig produceren en afspelen van een audio-opname van een ingesproken pornografisch verhaal en/of geluiden die seksuele handelingen simuleren, of gesprek via een audioverbinding met een sekswerker die deze geluiden produceert (sekslijn)

Hulpmiddelen

• productie en verkoop van seksartikelen

Grensgevallen

• Combinaties met andere branches komen vaak voor, bijvoorbeeld met horeca en/of een sauna:
  • Een bar kan een functie vervullen voor het ontmoeten van een partner voor seks elders, maar als deze functie niet overheerst valt een bar niet echt onder de seksbranche;
• Een striptease, paaldansen en softporno zijn vaak erotisch zonder expliciete seks te tonen
• Een lapdance is een vorm van amusement waarbij de danser de klant aanraakt en/of omgekeerd.
• Sommige van bovengenoemde activiteiten vinden ook wel zonder winstoogmerk plaats, bijvoorbeeld in verenigingsverband, zoals bij de NVSH.

Nederland

Gemeentelijke verordeningen

In Nederland geeft artikel 151a van de Gemeentewet gemeenten uitdrukkelijk de bevoegdheid om bij verordening voorschriften vast te stellen met betrekking tot het bedrijfsmatig geven van gelegenheid tot het verrichten van seksuele handelingen met of voor een derde tegen betaling. Naast de APV gebruiken de gemeenten ook bestemmingsplannen om de vestiging van seksinrichtingen te reguleren.

Voor incidentele openbaar toegankelijke gebeurtenissen met een erotisch karakter wordt het voorschrijven van een vergunning voor een seksinrichting soms disproportioneel geacht. Voor zo’n gebeurtenis is dan geen vergunning voor een seksinrichting noodzakelijk, maar een evenementenvergunning.

In de Model-APV van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten staan onder meer de definities:

• escortbedrijf: de natuurlijke persoon, groep van personen of rechtspersoon die bedrijfsmatig of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig was prostitutie aanbiedt die op een andere plaats dan in de bedrijfsruimte wordt uitgeoefend;
• seksinrichting: de voor het publiek toegankelijke, besloten ruimte waarin bedrijfsmatig of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig was seksuele handelingen worden verricht, of vertoningen van erotisch-pornografische aard plaatsvinden. Onder een seksinrichting worden in elk geval verstaan: een seksbioscoop, seksautomatenhal, sekstheater, een parenclub of een prostitutiebedrijf waaronder tevens begrepen een erotische-massagesalon, al dan niet in combinatie met elkaar
• sekswinkel: de voor het publiek toegankelijke, besloten ruimte waarin hoofdzakelijk goederen van erotisch-pornografische aard aan particulieren plegen te worden verkocht of verhuurd

en de bepalingen:

• Het is verboden een seksinrichting of escortbedrijf te exploiteren of te wijzigen zonder vergunning van het bevoegd bestuursorgaan.
• Het is de rechthebbende op een onroerende zaak verboden daarin een sekswinkel te exploiteren in door het college in het belang van de openbare orde of de woon- en leefomgeving aangewezen gebieden of delen van de gemeente.

Definities en regels in Amsterdam

Als voorbeeld hierbij de definities en een deel van de regels in de APV van Amsterdam.

Definities:

• escortbedrijf: een ruimte of plek waar bedrijfsmatig of in een omvang alsof het bedrijfsmatig is bemiddeld wordt in prostitutie, die op een andere plaats wordt bedreven dan waar de bemiddeling plaatsvindt
• prostituee: degene die prostitutie bedrijft
• prostitutie: het zich beschikbaar stellen om tegen vergoeding seksuele handelingen met een ander te verrichten
• prostitutiebedrijf: een voor publiek toegankelijke, besloten ruimte waar bedrijfsmatig of in een omvang alsof het bedrijfsmatig is, gelegenheid wordt gegeven tot prostitutie
• prostitutiehotel: een prostitutiebedrijf waar kamers ter beschikking worden gesteld aan prostituees die hun klanten elders hebben geworven
• raamprostitutiebedrijf: een prostitutiebedrijf waar het werven van klanten gebeurt door prostituees die zichtbaar zijn vanaf de weg
• seksautomatenhal: een voor publiek toegankelijke besloten ruimte waar door middel van één of meer automaten voorstellingen van erotisch-pornografische aard worden gegeven
• seksbioscoop: een voor publiek toegankelijke besloten ruimte waar uitsluitend of hoofdzakelijk voorstellingen van erotisch-pornografische aard worden gegeven door middel van audiovisuele apparatuur
• seksinrichting: een seksautomatenhal, seksbioscoop of sekstheater
• sekstheater: een voor publiek toegankelijke besloten ruimte waar ook anders dan door middel van audiovisuele apparatuur of automaten voorstellingen van erotisch-pornografische aard worden gegeven
• sekswinkel: een voor publiek toegankelijke besloten ruimte waar uitsluitend of hoofdzakelijk zaken van erotisch-pornografische aard aan particulieren worden verkocht of verhuurd

Deze terminologie wijkt dus af van die in de bovengenoemde wet; in deze APV is een bordeel geen seksinrichting.

Regels:

• Het is de exploitant en de leidinggevende van een seksinrichting verboden toe te laten dat in de seksinrichting prostitutie of escort wordt bedreven.

Een afwijkende en een aanvullende definitie staan in het bestemmingsplan Burgwallen, volgens welke zowel een prostitutiebedrijf als een sekswinkel ook onder het begrip seksinrichting valt:

Seksinrichting: een gebouw of gedeelte van een gebouw waarin de bedrijfsvoering geheel of voor een aanmerkelijk deel is gericht op handelingen en/of vertoningen van seksuele en/of seksgerelateerde aard dan wel op detailhandel in seksartikelen. Hieronder wordt in ieder geval niet begrepen een darkroom, dat wil zeggen een donkere ontmoetingsruimte die onderdeel uitmaakt van een horecagelegenheid of sauna, waarin uitsluitend op vrijwillige basis en zonder materiële vergoeding seksuele handelingen kunnen plaatsvinden.

Darkrooms zijn in het plangebied uitsluitend toegestaan op vijf adressen in de Warmoesstraat.

Wetsvoorstel regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche

Op 10 november 2009 is het Wetsvoorstel Regels betreffende de regulering van prostitutie en betreffende het bestrijden van misstanden in de seksbranche (Wet regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche), afgekort Wrp, ingediend bij de Tweede Kamer. Een gewijzigde versie is daar in maart 2011 aangenomen. Naar aanleiding van de behandeling in de Eerste Kamer is in de Eerste Kamer een novelle aanhangig die de registratieplicht van prostituees en de vergewisplicht uit dit wetsvoorstel schrapt, de Wijziging van de Wet regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche.

Het volgens de novelle gewijzigde artikel 29 verbiedt seksuele handelingen met een prostituee die nog niet de leeftijd van 21 jaar heeft bereikt. Het risico op overtreding van deze norm ligt geheel en al bij de klant. De klant heeft er dus belang bij te weten of een jeugdige prostituee de vereiste minimumleeftijd bereikt heeft. Zonder registratie van prostituees en zonder prostitutiepas (zoals in het oorspronkelijke wetsvoorstel) is het voor de overheid evenwel niet mogelijk te regelen dat de klant een reële mogelijkheid heeft om zo nodig de leeftijd van een prostituee te verifiëren. Bij twijfel of een prostituee de vereiste leeftijd heeft bereikt, loopt de klant dus het risico strafbaar te zijn indien hij seksuele handelingen verricht met die prostituee. Wil hij dat risico niet lopen, dan zal hij daarvan af moeten zien. Dat betekent dat ook de prostituee in kwestie er belang bij heeft dat hij/zij kan aantonen dat hij/zij de vereiste leeftijd heeft bereikt – anders loopt hij/zij omzet mis. De regering laat het aan de prostituee en de klant om hiervoor in de praktijk een oplossing te vinden. Denkbaar is dat de prostituee zijn/haar paspoort of identiteitsbewijs zodanig toont dat alleen de pasfoto en de geboortedatum zichtbaar zijn. Daarbij is het wel zo dat vervalsing van paspoort of identiteitsbewijs in principe ook het risico van de klant is.

De (herziene) novelle schrapt in het geval van een te jonge prostitué(e) de strafbaarheid van de prostitué(e) zelf.

Oorspronkelijke wetsvoorstel

Op 15 april 2010 en 1 en 10 februari 2011 is het voorstel door de regering gewijzigd. Een voorontwerp van het wetsvoorstel is in december 2008 aan diverse organisaties voorgelegd. De meeste hebben hierop gereageerd. In het door de Tweede Kamer aangenomen wetsvoorstel (dat zoals gezegd nog wordt gewijzigd) is onder andere het volgende geregeld.

Een seksbedrijf is gedefinieerd als één van drie typen activiteit:

• het bedrijfsmatig gelegenheid geven tot prostitutie
• het bedrijfsmatig gelegenheid geven tot het verrichten van seksuele handelingen voor een ander tegen betaling (zoals sekstheater, peepshow, webcamseks)
• het bedrijfsmatig aanbieden van vertoningen van erotisch-pornografische aard in een seksinrichting tegen betaling (seksbioscoop, seksautomatenhal)

Productie van pornografie valt er (afgezien van webcamseks) niet onder, en ook niet de sekslijn, seksgerelateerde sms-diensten, parenclub, darkroom, seksshop en videotheek, behalve uiteraard als daar een hierboven genoemde activiteit plaatsvindt. (De Memorie van Toelichting noemt als voorbeelden parenclubs en massagesalons waar seksuele handelingen met of voor een ander tegen betaling plaatsvinden.)

Een seksinrichting is een voor publiek toegankelijke locatie van een seksbedrijf. Een seksbedrijf wordt of locatiegebonden uitgeoefend (in een of meer seksinrichtingen), of niet-locatiegebonden (in de vorm van een escortbedrijf).

Het is verboden een seksbedrijf uit te oefenen zonder vergunning van de gemeente voor één van de drie typen activiteit. Een vast (niet-mobiel) telefoonnummer is verplicht. Een afschrift van de vergunning moet zichtbaar aanwezig zijn in de betreffende seksinrichting(en), en aan de buitenzijde van de seksinrichting moet zichtbaar zijn dat er een vergunning voor is. In advertenties moet het vaste telefoonnummer en het nummer van de vergunning worden vermeld.

Bedoeling van de wet is de bestrijding van gedwongen prostitutie, vrouwenhandel en prostitutie door minderjarigen door het verkleinen van lokale en regionale verschillen, het verkrijgen van meer zicht en grip op de seksbranche door alle vormen van prostitutie onder een vorm van regulering te brengen, en het vergemakkelijken van toezicht en handhaving.

Naast prostitutiebedrijven (eerste van de drie bovengenoemde typen activiteiten) vallen ook de andere twee typen onder de wet uit vrees voor een verschuiving van de problemen rondom prostitutiebedrijven naar dit soort bedrijven.

Een prostituee is in deze wet gedefinieerd als degene die zich beschikbaar stelt tot het verrichten van seksuele handelingen met een ander tegen betaling (dit omvat dus ook de prostitué). De formulering "zich beschikbaar stellen" duidt op een structurele situatie, zodat allerlei incidentele seksuele handelingen met een ander niet onder het begrip prostitutie vallen, zelfs niet als de ander een tegenprestatie levert. De seksuele handelingen kunnen ook niet-penetratieve seks betreffen, bijvoorbeeld als een masseur of masseuse de klant aan het eind van de massage aftrekt of vingert.

Prostitutie mag uitsluitend plaatsvinden door iemand die is ingeschreven in het landelijk register van prostituees. Inschrijving wordt geweigerd aan degenen die jonger zijn dan 21 jaar (was in het wetsvoorstel 18 jaar, is en op 15 april 2010 door de demissionaire regering gewijzigd) of geen geldige titel voor werk of verblijf hebben, en niet geweigerd aan anderen. De prostituee moet in advertenties zijn/haar bij de registratie opgegeven vaste of mobiele telefoonnummer en zijn/haar registratienummer vermelden. De registratie is niet gekoppeld aan een type prostitutie, een prostitutiebedrijf of een locatie. Het registratienummer is uniek, dus verschillende prostituees hebben verschillende nummers. Dezelfde prostituee kan wel achtereenvolgens onder verschillende nummers geregistreerd zijn, namelijk als tussentijds de registratie op verzoek van de prostituee ongedaan gemaakt wordt (de gegevens worden dan volledig vernietigd) en de prostituee zich vervolgens weer laat registreren. De Belastingdienst krijgt geen inzage in het register.

Er is een landelijk register van vergunningen voor escortbedrijven, gevoed door informatie die de gemeenten doorgeven.

Wie gebruikmaakt van de seksuele diensten van een prostituee zonder op de nog bij algemene maatregel van bestuur vast te stellen wijze na te gegaan of de prostituee is ingeschreven in het landelijk register van prostituees, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie (maximaal 7.600 euro). Betreft het aanbod via prostitutiebedrijven, dan is voldoende dat de klant nagaat of het bedrijf vergund is. In andere gevallen kan de klant telefonisch of via internet aan de hand van het registratienummer navraag doen of de prostituee geregistreerd is. Hier is tegenin gebracht dat het verrichten van deze administratieve handelingen zich slecht verhouden met de psychologie van de bordeelbezoeker op het moment dat hij van de diensten van een prostituee gebruik wil maken.

Voor een prostituee zonder registratie of werkend voor een prostitutiebedrijf zonder vergunning is de boete van de eerste categorie (maximaal 380 euro). Strafbaar is ook het bedrijf dat een ongeregistreerde prostituee voor zich laat werken.

Gemeenten krijgen de mogelijkheid onder voorwaarden voor een nuloptie te kiezen. Dit houdt in dat bij gemeentelijke verordening ter bescherming van de openbare orde, de woon- en leefomgeving en de veiligheid en gezondheid van de prostituee en de klant, kan worden bepaald dat in een gemeente geen vergunningen voor prostitutiebedrijven worden verleend. De nuloptie mag ingevolge de EU-Dienstenrichtlijn niet worden gebaseerd op lokale opvattingen of cultureel-religieuze overwegingen.

Bij gemeentelijke verordening kunnen regels worden gesteld over de voor publiek waarneembare wijze waarop een in die gemeente werkende prostituee zijn/haar werkzaamheden inricht. Zo kunnen bijvoorbeeld raamprostitutie en straatprostitutie worden verboden, of straatprostitutie wordt alleen toegestaan in de aangewezen tippelzone, en eventueel alleen aan prostituees die daar een aparte registratie/vergunning voor hebben.

In een algemene maatregel van bestuur zullen in ieder geval de volgende punten worden opgenomen: de prostituee mag klanten weigeren, de prostituee mag bepaalde diensten, daaronder begrepen het werken zonder condoom, weigeren, in de werkruimten moeten te allen tijde voldoende goedgekeurde condooms voor gebruik beschikbaar zijn, de prostituee mag weigeren met de klant alcohol of drugs te gebruiken, de prostituee mag niet gedwongen worden zich geneeskundig te laten onderzoeken, de prostituee moet zich regelmatig kunnen laten onderzoeken op seksueel overdraagbare aandoeningen, de prostituee is vrij in de keuze van de arts(en) die zij wil bezoeken, de prostituee bepaalt zelf zijn/haar werktijden.

Bij de nadere uitwerking van het landelijk register van prostituees zal worden bezien of het mogelijk is klanten en media, telefonisch of via internet, navraag te laten doen of een registratienummer in het landelijk register van prostituees is opgenomen. De klant zou zich op die wijze mogelijk al vooraf ervan kunnen vergewissen of de prostituee van wie hij diensten wenst af te nemen geregistreerd is.

De verplichting voor prostituees om ingeschreven te zijn in het landelijk register geldt vanaf één jaar na instelling van het register. Prostituees kunnen zich inschrijven als ze minstens 20 jaar waren bij de instelling van het register, dus minstens 21 jaar zullen zijn wanneer ingeschreven zijn verplicht wordt. Jongere prostituees moeten stoppen met hun werk wanneer ingeschreven zijn verplicht wordt, en mogen het pas weer hervatten als ze 21 zijn.

Branche-organisaties

De Vereniging Exploitanten Relaxbedrijven (VER) is een Nederlandse ondernemersorganisatie voor (in de eigen formulering) "clubs, privéhuizen, parenclubs, SM-studio's, massage-instituten, erotische cafés, escortbedrijven etc.", tezamen relaxbedrijven genoemd. (Zie voor clubs en privéhuizen: bordeel.) Daarnaast is er nog de SOR: het Samenwerkend Overleg Raamexploitanten, ook wel genoemd de Stichting Overleg Raambordelen. Voor escortbureaus is er de VLEB, (Vereniging legale escort bedrijven).

Zie ook

• Prostitutie

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

Beroepen in de seksbranche (sekswerkers)

Prostitutie: courtisane‎ · dominatrix · geisha · gigolo · lichtekooi · loverboy · lovergirl · madam · pooier · prostituee · seksslaaf Overig: fetisjmodel‎ · pornoacteur · pornofilmregisseur · pornoproducent · stripper · webcamgirl Portaal seksualiteit