Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Samhain
Samhain (spreek uit: Sow-en) was een Keltische nieuwjaarsdag, in de herfst, rond 1 november.
Naam
Spellingsvarianten van de naam Samhain zijn Saman, Samain, Samonios, Samuin, Samhuin, Samhuinn, Samhtheine, Sainfuin, La Samon, La Samhin, Sham-in, Saimhain, Samhein, Oiche Shamhna of Taman. In het Welsh heet dit feest Nos Calan Gaeaf. De waarschijnlijkste oorsprong van de naam Samhain is dat dit een samenstelling zou zijn van sam ’zomer’ en fuin ’einde’, letterlijk ’zomereinde’.
Volgens een vroeger verspreide zienswijze werd op die dag de gelijknamige Keltische god Samhain of Taman als god van de doden vereerd. Hedendaagse historici vinden geen aanwijzing dat een godheid met die naam bestond, en de naam van het feest is dus niet van zijn naam afgeleid.
Datum
Omdat de Kelten de juliaanse of gregoriaanse kalender nog niet gebruikten, is het niet nauwkeurig om te zeggen dat Samhain op 1 november gevierd werd. Het feest viel wel op de de volle maan die dicht bij 1 november viel. De Keltische religie had geen centrale regelende instantie en had plaatselijke verschillen. De Kelten gebruikten maanmaanden. De vooravond van een dag rekende men als het begin van die dag.
Samhain was één van de vier grote festiviteiten in het Keltische jaar. In de lente was er Beltane, dat het moment markeerde dat gewassen werden geplant en het vee op de weide werd gezet. Met Samhain begon het seizoen van Gemred, de winter. Het vee werd op stal gezet. Halfweg tussen deze feesten waren er nog het feest van Imbolc en Lughnasad.
In nieuwheidendom en wicca werd het feest van Samhain op 1 november geplaatst.
Op de Britse eilanden bleef tot het midden van de 18e eeuw de juliaanse kalender in gebruik. Toen deze in 1752 werd vervangen door de gregoriaanse kalender ontstonden er in feite twee Samhain-vieringen. 11 november werd Oíche Shamhain genoemd (’Oude Samhainavond’) en 12 november werd Lá Shean Shamain (’Oude Samhaindag’) genoemd. 11 november kreeg ook de naam Martinmas (het feest van ’Sint-Maarten’.)[1]
De meeste gebruiken in verband met die dagen verschoven naar de nieuwe datums van 31 oktober en 1 november volgens de gregoriaanse kalender (’nieuwe stijl’).
Historische viering
Er is heel weinig bekend over de riten en activiteiten die plaatsvonden op Samhain. De Kelten hadden eerder mondelinge dan schriftelijke tradities.
Gegevens over Samhain zijn overwegend afkomstig uit de Keltische verhalen, die voor het eerst werden opgetekend door christelijke monniken. De gegevens zijn mogelijk gekleurd door de zienswijze van de schrijvers. Het Keltische Samhain duurde wel zeven dagen: drie dagen voor en drie dagen na de eigenlijke dag van Samhain.
Invloeden
Mogelijke invloed op Allerheiligen / Halloween
Abt Odilon van Cluny voerde in het jaar 998 een herdenkingsdag in voor alle overledenen op 2 november. Volgens een legende deed hij dit nadat een pelgrim die was teruggekeerd uit het Heilige Land, hem vertelde die terugkeerde uit het Heilige Land over een eiland waarop er een opening te vinden is de hel, waar reizigers het gekreun konden horen van diegenen worden gekweld.[2] Paus Silvester II keurde deze herdenking goed en tegen de 13e eeuw was deze herdenkingsdag wijdverspreid.
Op die manier is Samhain een mogelijke invloed op de feestdagen van Allerheiligen en Allerzielen, en zo ook op Halloween (Allerheiligenavond).
In Ierland, dat al vroeg gekerstend werd, viel een gedenkdag voor alle overledenen vroeger in de lente, en de herdenkingen op 1 en 2 november werden later overgenomen van de in Italië ingevoerde feestdagen.
Nieuwheidendom
Samhain is niet enkel uit historisch oogpunt van belang, maar ook in het hedendaagse nieuwheidendom (neopaganisme). De oorsprongen van het feest worden hierin niet uniform beschreven en nieuwheidense auteurs zijn het zich niet eens over het doel van het feest. Vaak zet men Samhain op 1 november, maar het is ook bekend dat de Kelten een lunisolaire kalender gebruikten. Men gaat er dus ook van uit dat Samhain in verband stond met een bepaalde maanfase (meestal denkt men dan aan volle maan).
Bronnen
- Morton, Lisa, Halloween Encyclopedia, McFarland & Company, Inc., Publishers, Jefferson, North Carolina, 2011. ISBN 978-0-7864-6074-8
- Hutton, Ronald, The Stations of the Sun. A History of the Ritual Year in Britain, Oxford University Press, Oxford, New York, 1996. ISBN 978-0-1915-7842-7
Verwijzingen
