Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Moldavië (land)
| Republica Moldova | ||||||
| ||||||
| Moldavië (land) | ||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Roemeens[1] | |||||
| Hoofdstad | Chisinau | |||||
| Regeringsvorm | Parlementaire republiek | |||||
| Staatshoofd | President Igor Dodon | |||||
| Regeringsleider | Premier Pavel Filip | |||||
| Religie | Oosters-orthodox | |||||
| Oppervlakte | 33.851 km² [2] (1,4% water) | |||||
| Inwoners | 3.388.071 (2004)[3] 4.320.748 (2009)[4] () | |||||
| Overige | ||||||
| Volkslied | Limba noastră | |||||
| Munteenheid | Moldavische leu (MDL)
| |||||
| UTC | +2 (zomers: +3) | |||||
| Nationale feestdag | 27 augustus (Onafhankelijkheidsdag) | |||||
| Web | Code | Tel. | .md | MDA | 373 | |||||
| Voorgaande staten | ||||||
| ||||||
| Topografie | ||||||
| Moldavië (land) | ||||||
De Republiek Moldavië (Roemeens: Republica Moldova) is een republiek in Oost-Europa, grotendeels gelegen tussen de rivieren Proet en Dnjestr (Nistru). Het land wordt in het westen en het zuiden begrensd door Roemenië en in het noorden en het oosten door Oekraïne. De hoofdstad is Chisinau (Roemeens: Chișinău; Russisch: Кишинёв, Kisjinjov). Het land geldt als een van de armste landen in Europa. Moldavië behoorde tot 1991 tot de Sovjet-Unie.
Ligging
Het grondgebied van het land komt geheel overeen met dat van de voormalige Sovjetrepubliek Moldavië. Gedeeltelijk komt het huidige Moldavië overeen met dat van het historische Bessarabië, dat tot de Tweede Wereldoorlog Roemeens was. Alleen de meest zuidelijke (de Boedzjak) en meest noordelijke delen van Bessarabië behoren nu tot Oekraïne.
Transnistrië, het gebied ten oosten van de rivier de Dnjestr behoorde nooit tot Bessarabië, maar wel tot de Sovjetrepubliek Moldavië. Transnistrië heeft zich in 1991 eenzijdig onafhankelijk verklaard van het nieuwe onafhankelijke Moldavië. Het door vooral Russen en Oekraïners bewoonde de facto onafhankelijke landje wordt door geen enkele staat erkend en wordt in internationaal verband de jure als onderdeel van Moldavië gezien. Tiraspol is de hoofdstad van Transnistrië.
 Zie ook de sectie Transnistrië. |
Ook Gagaoezië heeft zich destijds onafhankelijk verklaard, maar in tegenstelling tot Transnistrië ontving deze wel de status van autonome regio. De hoofdstad van Gagaoezië is Comrat.
Geschiedenis
| Zie Geschiedenis van Moldavië voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De tegenwoordige Republiek Moldavië verwijst in zijn naam naar het historische vorstendom, dat tussen de Karpaten en de Dnjestr lag en daarmee een groter gebied besloeg dan het huidige land. Dit door Roemenen bevolkte gebied stond aanvankelijk onder grote Turkse invloed, en later onder Russische. In 1812 kreeg Rusland Bessarabië, het oostelijke deel van Moldavië, van Turkije toegewezen. Sinds die tijd begonnen de Russen het gebied een beetje te bevolken. In 1917 kreeg Bessarabië de kans om zich onafhankelijk te verklaren en zich toe te voegen aan Roemenië, dat drie jaar later ook bekendstond als Groot-Roemenië.
In de Tweede Wereldoorlog veroverden de Russen het gebied weer, de basarabeni (Bessarabiërs in het Roemeens, bewoners van het gebied) werden gedeporteerd naar Siberië en andere verre delen van Rusland, terwijl de Russen (en Oekraïners) het gebied nog meer begonnen te bevolken en alle hoge functies innamen. Het communisme werd ingevoerd, en Moldavië werd de Moldavische Sovjetrepubliek. Boedzjak (het zuiden) en Boekovina (het noorden) werd bij de Oekraïense SSR ingedeeld. Op 27 augustus 1991 verklaarde de Sovjetrepubliek Moldavië zich onafhankelijk, alhoewel Boedzjak en Boekovina Oekraïens bleven. Een paar jaar later kende het land een burgeroorlog, tussen Transnistrië en de staat.
In 2001 kwam Vladimir Voronin van de pro-Russische Moldavische Communistische Partij aan de macht. Toen buurland Roemenië zich in 2007 bij de Europese Unie aansloot, werden de Roemeense ambassades in Moldavië overspoeld; 800.000 Roemenen[5] uit de republiek Moldavië vroegen de Roemeense nationaliteit aan. Na de verkiezingen van juli 2009 kwam een coalitie van pro-westerse partijen aan de macht, die Moldavië dichter bij de Europese Unie wil brengen.
Geografie
Het grootste deel van Moldavië ligt tussen de rivieren de Proet in het westen en Dnjestr in het oosten.
De westelijke grens (met Roemenië) wordt over de hele lengte gevormd door de rivier de Proet, een zijrivier van de Donau. In het uiterste zuidwesten, vanaf de samenvloeiing van de Proet en de Donau grenst Moldavië voor 480 meter aan de Donau. In het oosten van Moldavië is de Dnjestr de belangrijkste rivier, die eveneens van noord naar zuid stroomt. Hij vormt er de grens met Oekraïne en de separatistische regio Transnistrië. In het uiterste zuidoosten grenst het net niet aan de Zwarte Zee.
Het noorden is heuvelachtig, en het hoogste punt van het land, de Dealul Bălănești, ligt 430 m boven de zeespiegel.
Grote steden
| Zie Lijst van grote Moldavische steden voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
| # | Stad | Populatie[6] | Arrondissement |
|---|---|---|---|
| 1. | Chisinau | 667.600 (01-01-2012) | Municipiul Chişinău |
| 2. | Tiraspol | 159.163 (2005) | U.A.T. Stînga Nistrului |
| 3. | Bender (v.h. Tighina) | 144.400 (2004) | Municipiul Bender |
| 4. | Bălți | 144.300 (01-01-2012) | Municipiul Bălţi |
| 5. | Cahul | 41.100 (01-01-2012) | Raionul Cahul |
| 6. | Ungheni | 38.100 (01-01-2012) | Raionul Ungheni |
| 7. | Soroca | 37.500 (01-01-2012) | Raionul Soroca |
Klimaat
Moldavië heeft een gematigd landklimaat, met neerslag gedurende het hele jaar. In de maanden september en oktober wordt het frisser en neemt de kans op regen toe, maar het aantal zonnige dagen is nog behoorlijk groot. November en december hebben veel mist en regen. De winters duren van circa half december tot in april en zijn door de oostenwinden in het oosten en het zuiden erg streng met veel sneeuwval. In de bergen komt de temperatuur circa 130 dagen per jaar niet boven het vriespunt uit. In de lange, warme zomerperiode stijgt de temperatuur tot boven 25 °C; in de winter daalt het kwik tot onder 0 °C. De gemiddelde julitemperatuur is 17 °C ; de gemiddelde januaritemperatuur varieert regionaal van -1 °C tot -6 °C.
Bestuurlijke indeling
| Zie Bestuurlijke indeling van Moldavië voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Moldavië bestaat sinds 2003 uit 37 administratief-territoriale eenheden (Roemeens: unitate administrativ-teritorială):
- 32 Rayons (Roemeens: Raioane, enkelvoud Raion)
- 3 Grote Steden (Roemeens: Municipiile, enkelvoud: Municipiu)
- 2 Territoriale Eenheden (Mold.: Unitatea Teritorială), te weten één zelfstandige, niet aangrenzende regio (Gagauzia), en het eenzijdig afgescheiden Transnistrië, (zie de sectie Transnistrië verderop in het artikel). De Territoriale eenheden zijn ieder voor zich ook weer verdeeld in districten en grote steden.
De districten en de Grote Stad Chisinau zijn verder onderverdeeld in:
Binnen die steden en gemeenten kan sprake zijn ondergeschikte dorpen (Roemeens: Sate subordonate)
Demografie
Bevolkingsontwikkeling
In 2017 telt Moldavië ongeveer 3.356.800 inwoners [7] . Daarvan wonen ruim 1.379.600 mensen in een stad en 1.977.200 mensen in dorpen op het platteland. Dat maakt Moldavië één van de minst geürbaniseerde landen in Europa: slechts 41 procent van de bevolking woont in steden.
De bevolking van Moldavië daalt al vanaf de val van het communisme in de jaren '90. Emigratie van jongvolwassenen naar het buitenland is de voornaamste oorzaak voor de bevolkingsafname. De bevolking is met meer dan een miljoen afgenomen in de periode 1990-2017 (dat is gelijk aan een kwart van de totale bevolking).
| Jaar | 1967 | 1972 | 1977 | 1982 | 1987 | 1992 | 1997 | 2002 | 2007 | 2012 | 2017 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Moldavië (totaal) |  3.424.000 |
3.672.900 |
3.895.200 |
4.076.800 |
4.274.900 |
4.359.100 |
 4.320.000 |
3.627.200 |
3.432.800 |
3.412.600 |
3.356.800
|
Samenstelling
Het overgrote deel van de Moldavische bevolking is Roemeens, ook al beschouwen de meesten zichzelf als Moldaviër. Dit heeft hoofdzakelijk politieke redenen. De Moldavische etniciteit kwam pas na de scheiding van de rest van Moldavië in zwang. De inwoners van Roemeens-Moldavië worden wel als Roemenen beschouwd.
Er zijn ook Oekraïners en Russen in het oosten. In het zuidwesten wonen de Gagaoezen, een christelijk Turks volk, en Bulgaren.
Hieronder de gecombineerde gegevens van de Moldavische[8] en Transnistrische census (incl. Bender/Tighina) van 2004. De cijfers van Moldaviërs en Roemenen zijn bij elkaar opgeteld. De keuze of iemand Moldaviër of Roemeen aankruist heeft namelijk hoofdzakelijk een politieke reden.
| Identificeert zichzelf als ... | Moldavische census |
% Kern Moldavië |
Transnistrische census |
% Transnistrië + Bender/Tighina |
Totaal | % |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Moldaviër of Roemeen | 2.638.125 | 79,0% | 177.635 | 32,0% | 2.815.760 | 71,5% |
| Oekraïner | 282.406 | 8,4% | 160.069 | 28,8% | 442.475 | 11,2% |
| Rus | 201.218 | 6,0% | 168.678 | 30,4% | 369.896 | 9,4% |
| Gagaoez | 147.500 | 4,4% | 4.096 | 0,7% | 151.596 | 3,9% |
| Bulgaar | 65.662 | 1,9% | 13.858 | 2,5% | 79.520 | 2,0% |
| Roma | 12.271 | 0,4% | 507 | 0,1% | 12.778 | 0,3% |
| Jood | 3.608 | 0,1% | 1.259 | 0,2% | 4.867 | 0,1% |
| Pool | 2.383 | 0,1% | 1.791 | 0,3% | 4.174 | 0,1% |
| Anders/niet opgegeven | 30.159 | 0,9% | 27.454 | 4,9% | 57.613 | 1,5% |
| TOTAAL | 3.383.332 | 100% | 555.347 | 100% | 3.938.679 | 100% |
Religie
Het grootste deel van de bevolking is Roemeens-orthodox of Russisch-orthodox (98%). Daarnaast zijn er ook katholieken, baptisten en joden.
Cultuur
Helden
Moldavië ligt tussen de Latijnse en Slavische culturen gesitueerd, en heeft zodoende enkele nationale helden van de buurlanden overgenomen.
Stefanus III van Moldavië
Stefanus III van Moldavië was een vijftiende-eeuwse legerleider. Hij slaagde er tijdens zijn regeerperiode in Moldavië te behoeden voor buitenlandse overheersing en verwierf met name een grote reputatie als bestrijder van het Ottomaanse Rijk. Hij stichtte in Moldavië een groot aantal kerken en kloosters. Hij wordt beschouwd als een van de grootste iconen uit de Moldavische geschiedenis. Een standbeeld ter ere van hem is te vinden in hartje Chisinau.
Dimitrie Cantemir
De vorst Dimitrie Cantemir was een van de belangrijkste Moldavische figuren uit de 18e eeuw. Cantemir schreef in zijn Descriptio Moldaviae (Berlijn, 1714) de eerste geografische, etnografische en economische beschrijving van het land.
Mihai Eminescu
De romanticus Mihai Eminescu (geboren als Mihail Eminovici) was waarschijnlijk de beroemdste en meest invloedrijke poëet in de Roemeense taal.
O-Zone
O-Zone was een Moldavische boyband. De groep bestond uit de drie vrienden Dan Bălan, Radu Alexei Sârbu en Arsenie Todiraș en werd in 1998 opgericht. Ze verhuisden in 2002 naar buurland Roemenië, waar ze in datzelfde jaar hun eerste single uitbrachten met de titel Numai Tu. In 2003 scoorde O-Zone in Roemenië een hit met Dragostea din tei van hun tweede album DiscOzone, en een jaar later ook in andere Europese landen.
Politiek
Staatsinrichting
Moldavië is een presidentiële republiek met een parlementair stelsel. De uitvoerende macht is in handen van de president die door het parlement wordt gekozen voor een termijn van vier jaar (herkiesbaar). De wetgevende macht is in handen van het eenkamerparlement, dat om die vier jaar door middel van algemeen kiesrecht wordt gekozen. De kiesleeftijd is 18 jaar. De premier staat aan het hoofd van het kabinet.
- President (staatshoofd): Igor Dodon, sinds 2016
- Premier (regeringsleider): Pavel Filip, sinds 2016
- Bestuurlijke indeling: vijftig districten
- parlement:
- Moldavië kent algemeen stemrecht sinds 1993
Politieke partijen
De regering wordt gevormd door de Liberalen (PL), Democraten (PDM) en de Liberaal-democraten (PLDM), die samen de Alliantie voor Europese Integratie III vormen.
Tussen 2009 en maart 2012 kon het parlement geen overeenstemming bereiken over wie president moest worden. In die periode waren er drie interim-presidenten. Omdat uiteindelijk drie dissidente communistische parlementsleden akkoord gingen met de presidentskandidaat van de coalitie, werd eind maart 2012 de onafhankelijke politicus Nicolae Timofti president.
Transnistrië
| Zie Transnistrisch conflict voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De in Transnistrië (ook: Transdnjestrië) wonende Russen en Oekraïners leven sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in december 1991 in onmin met het centrale gezag. In 1991 werd de Moldavische Republiek Transnistrië uitgeroepen die overigens niet wordt erkend door de internationale gemeenschap. De problemen tussen de Moldaviërs en de Transnistriërs liepen in 1992 uit op een burgeroorlog. De Transnistriërs werden gesteund door het veertiende leger van het voormalige Sovjetleger dat gelegerd is in Transnistrië. Na bemiddeling van het GOS kwam het tot een vredesverdrag waarin werd bepaald dat, mocht Moldavië zich aansluiten bij Roemenië, de Transnistriërs de onafhankelijkheid mogen uitroepen.
Zie ook
- Lijst van presidenten van Moldavië
- Lijst van premiers van Moldavië
- Vorstendom Moldavië
- Geschiedenis van Moldavië
- Wegen in Moldavië
- Ridderorden in Moldavië
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Gemenebest van Onafhankelijke Staten |
|---|
|
| Landen in Europa |
|---|
|
Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kosovo · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Macedonië · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland |
