Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Programmatische muziek
Programmatische muziek is een vorm van muziek die een verhaal vertelt of iets uitbeeldt dat op literatuur, geschiedenis of natuur betrekking heeft, het is muziek waarin zich een 'programma' ontvouwt. Dit is in tegenstelling tot abstracte muziek (die we ook wel Absolute muziek noemen).
Het genre is net zo oud als de geschiedenis van de muziek zelf. Vanuit de oertijd deden mensen reeds natuurgeluiden na, en gebruikten ze onomatopeeën, ofwel klanknabootsingen.
Het koekoek-motief, van een hoge toon, gevolgd door een lagere, is een van de bekendste elementen, waar dit uit blijkt. Ook onweer, regen en storm werden van oudsher reeds geïmiteerd, evenals dierengeluiden.
Het gebruik van programmatische elementen werd in de Middeleeuwen aanvankelijk minder, aangezien in de kerkmuziek het wereldlijke werd buitengesloten. Maar de ontwikkeling ging door, en vooral in de seculiere muziek werden veel 'programmatische' elementen gebruikt.
In de Barok werden programmatische elementen vaak gebruikt om gezongen teksten te accentueren. Dit noemen musicologen tekstuitbeelding. Voorbeelden zijn de imitaties van de bekende 'haan die kraait' en de 'aardbeving' uit de Matthäuspassion van Bach, of de Vier Jaargetijden van Vivaldi.
Programmatische muziek werd pas echt een volwaardig genre in de late periode van het Classicisme, bijvoorbeeld met Die Schöpfung van Haydn,[1] en in de Romantiek, met het meest beroemde voor dit genre typerende werk de Symphonie fantastique van Hector Berlioz. Andere bekende werken in dit genre zijn Má Vlast van Bedrich Smetana, de Pastorale van Beethoven, de Kinderszenen van Schumann en de Kinderkamer van Moessorgsky. Een nieuw verschijnsel uit deze periode was het symfonisch gedicht, dat speciaal op programmatische orkestmuziek was toegesneden. Een voorbeeld van literair geïnspireerde programmatische muziek vormt de Dante Sonate van Franz Liszt.
Na de romantische periode bleef het genre bestaan en werd het in allerlei vormen doorgevoerd, zoals bij de Impressionisten en Expressionisten. We vinden voorbeelden bij Claude Debussy te over, waarin in Poissons d'Or, de goudvissen, of Ondine, de waternimf,Childrens Corner, het kinderspeelhoekje, La Mer, de zee, worden geïmiteerd en vele andere werken. Ook componisten als Ravel schreven vaak programmatisch. Zo is in het Linkerhandconcert in het begin het 'geronk van vliegtuigmotoren' te horen in de lage inleiding voor de pianosolo, waarmee Ravel tracht het geluid van vliegtuigen weer te geven tijdens de Eerste Wereldorlog, waar Paul Wittgenstein aan het front in Polen vechtte. [2] Maurice Ravel schreef ook Jeux d'eau, het spel van het water. En zo zijn er talloze voorbeelden te noemen.
In de moderne tijd zien we ook veel programmatische en semi-programmatische muziek. Olivier Messiaen schreef onder andere de Catalogue des oiseaux naar aanleiding van een minutieuze studie van vogelgeluiden.
Externe link
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- Wörner, K, Geschiedenis van de muziek, 1977, Het Spectrum, ISBN 902748256X
- º GMK.be: Haydn, Die Schöpfung
- º Paul Wittgenstein was tevens pianist, en verloor door een sluipschutter die zijn rechterarm raakte, zijn rechterhand. Ravel componeerde het linkerhandconcert speciaal voor hem. Bron: [1]