Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Primaten
| Primaten | |
|---|---|
 Primaat (Primates) | |
| Taxonomische indeling | |
|
| |
| Orde | |
| Primates Linnaeus, 1758 | |
 Afbeeldingen Primaten |
Primaten oftewel Primates oftewel opperdieren vormen een orde van zoogdieren, waartoe mensen, apen en halfapen behoren.
De orde der primaten is waarschijnlijk ontstaan in het Krijt. In die tijd leefde een klein zoogdier, Purgatorius genaamd, in de Rocky Mountains. De primaten uit die tijd leefden in bomen in oerwouden. De meeste primaten leven daar tegenwoordig nog steeds, hoewel enkele soorten op de grond leven. Bijna alle soorten komen voor in warme klimaten. Dit komt omdat de meeste soorten afhankelijk zijn van vruchten, bladeren of insecten, die in gematigde en koude streken niet het hele jaar door voorhanden zijn. Enkele soorten, als de Japanse makaak en de mens, weten ook te overleven in gematigde streken. Alle hogere primaten en sommige halfapen vertonen enige mate van sociale organisatie.
Anatomie
De belangrijkste unieke anatomische eigenschappen van primaten zijn de grootte van de hersenpan en de hersenen, het afgevlakte gezicht en de voorwaartse positie van de ogen, ontwikkeling van stereoscopisch gezichtsvermogen en hoge flexibiliteit van handen en voeten. Bijna alle primaten hebben aan elke poot vijf vingers of tenen, vlakke vingernagels, grote duimen en grote tenen. Hiermee kunnen ze voorwerpen vastpakken en vasthouden. Primaten kunnen kleuren zien.
De primaten verschillen in grootte van de 38 gram zware kleine dwergmuismaki (Microcebus myoxinus) tot de 200 kilogram zware berggorilla (Gorilla beringei). De Gigantopithecus uit het Pleistoceen kon wel 300 kilogram worden.
Halfapen
Halfapen zijn kleine boombewoners die meestal 's nachts actief zijn. De meest primitieve soorten lijken sterk op insecteneters. Halfapen zijn een relatief primitieve, niet gespecialiseerde groep zoogdieren waarvan de primaten zich in een vroeg stadium van zoogdierevolutie vertakten.
Apen
De apen zijn dagdieren en hebben over het algemeen vlakkere, expressievere gezichten en betere ontwikkelde hersenen dan halfapen. Net als halfapen lopen ze op vier voeten. De apen van de Nieuwe Wereld zijn anatomisch verschillend van de apen van de Oude Wereld.
Mensapen
Mensaap is een gemeenschappelijke, doch parafyletische naam voor een groep dieren uit de orde der primaten. De term wordt gebruikt voor de primaten die het nauwst verwant zijn aan de mens.
Gibbons, orang oetans, gorilla's, bonobo's en chimpansees worden gekenmerkt door een hoge intelligentie.
Mensen
De mensen, van wie Homo sapiens de enige overlevende soort is, hebben een bekkenstructuur die aan een rechte houding is aangepast. Zij worden gekenmerkt door het gebruik van taal en een hoogontwikkelde capaciteit om het milieu te manipuleren (zie menselijke evolutie).
Taxonomie
- Hoofdartikel: Primates (taxonomie)
Tot deze orde behoren de volgende onderordes en infraordes:
- Onderorde Halfapen (Strepsirrhini)
- Infraorde Adapiformes (uitgestorven)
- Infraorde Lori's en galago's (Lorisiformes)
- Infraorde Chiromyiformes
- Familie: Vingerdieren (Daubentoniidae)
- Infraorde Lemuren (Lemuriformes)
- Onderorde Apen en spookdieren (Haplorrhini)
- Infraorde Tarsiiformes
- Familie: Spookdieren (Tarsiidae)
- Infraorde Apen van de Nieuwe Wereld (Platyrrhini)
- Infraorde Apen van de Oude Wereld (Catarrhini)
- Infraorde Tarsiiformes