Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Frisdrank
nog in de schappen van een winkel.
Frisdrank oftewel fris oftewel prik(limonade) is het in 1956 door reclamemaker Dick Schiferli bedachte woord voor koolzuurhoudende limonade. In ruimere zin worden, volgens de Nederlandse Warenwet, ook niet-koolzuurhoudende limonades, sportdranken en energiedranken tot de frisdranken gerekend.
Een typische frisdrank bestaat uit koolzuurhoudend water, suikers en aroma's. Eventueel zijn hieraan vruchtenextracten en hulpstoffen toegevoegd.
Geschiedenis
Limonade
In de zeventiende eeuw worden in Italië al gesuikerde vruchtendrankjes, 'limoenades', genuttigd. Oorspronkelijk werden de drankjes genoemd naar de vrucht waarvan zij waren afgeleid: naast de limoenade bestond er orangeade (van sinaasappelen, in het Frans oranges) en grenadine (van granaatappelen, in het Frans grenades). Langzamerhand werd limonade echter de overkoepelende naam. Zo is er ook limonadegazeuse, waarvan maar een kleine hoeveelheid in een glas geschonken hoeft te worden, en waarbij de rest met water aangevuld wordt om zo de gewenste smaak te verkrijgen.
In 1676, verkrijgt de Compagnie de Limonadiers in Parijs het alleenrecht op limonadeverkoop
Koolzuur
De Schotse chemicus Joseph Black ontdekt koolzuurgas in het begin van de jaren 1750.
De Engelse scheikundige Joseph Priestley ontdekte rond 1770 een methode om water met koolzuur te verrijken. De Zweed Tobern Bergman probeerde rond diezelfde tijd de vermeende genezende werking van natuurlijk bronwater te imiteren door koolzuur en mineralen aan water toe te voegen.
De in Zwitserland wonende Duitse juwelier (horlogemaker) Jacob Schweppe patenteerde in 1783 een eigen methode om water met koolzuur te verrijken. Samen met de Nederlander Henri Albert Gosse, Jacques Paul en diens zoon Nicolas begon Schweppe in 1790 in Zwitserland een mineraalwaterfabriek. Nicholas Paul ontwierp voor het water een rond flesje dat niet rechtop kan staan. Hierdoor droogt de kurk niet uit. Omdat het water vooral in Engeland populair bleek, begon Schweppe in 1798 onder de naam Schweppes & Co een eigen mineraalwaterfabriek in dat land. Het spul werd soda water genoemd maar in het jaar 1834 werd het bedrijf overgenomen door John Kemp-Welch en William Evill. Deze twee heren zorgden voor een uitbreiding van het productassortiment zoals onder andere frisdrank met een smaakje (limonade). Een kleine twee jaar later kregen deze heren een certificaat, als erkende hofleverancier van de nieuwe koningin, Victoria. In het jaar 1870 produceerden zij ook de dranken Tonic en Ginger ale.
Het drankje tonic bevatte kinine, dit was een goed middel tegen malaria. Daarom was het drankje vooral bij de Britten die in India verbleven zeer populair. Tegenwoordig zijn de hoeveelheden kinine in de tonic te gering om nog enige geneeskundig effect te hebben, maar wordt dit nog altijd toegevoegd voor de smaak.
Ondertussen bleef Schweppes maar groeien en daarom opende zij in het jaar 1877 haar eerste fabriek in Sydney, Australië en in 1884 opende zij ook een fabriek in Brooklyn, New York. John Kemp-Welch stierf in 1885. Daarop werd Schweppes in 1886 een publieke naamloze vennootschap.
Soda-rage in de VS
In 1807 maakt Townsend Speakman in de VS het eerste koolzuurdrankje met vruchtensmaak: Neophyte Julep. Het wordt door een bevriende huisarts als medicijn aan zijn patiënten voorgeschreven. Het gebruik van dergelijke medicinale tonics groeit in de VS uit tot een rage. In apotheken ontstaan barretjes waar bezoekers een drankje kunnen nuttigen. In 1819 patenteert Samuel Fahnestock voor dergelijke uitspanningen een mineraalwatertap: de soda fountain. Smaakstoffen worden ter plekke aan het soda water toegevoegd. Aan de drankjes wordt een heilzame werking toegeschreven, maar ze danken hun populariteit vooral aan het feit dat mensen ze lekker vinden.
Vanaf omstreeks 1842 wordt ook de verkoop van soda water in flesjes populair in de VS.
Soda pop
In 1851 is het in Ierland verzonnen drankje ginger ale de eerste frisdrank die onder een eigen soortnaam bekend wordt. Vanaf 1861 wordt dergelijk soda-water-met-een-smaakje soda pop genoemd. Diverse soda pops worden in de loop der jaren in de VS geïntroduceerd:
- 1885 - Dr Pepper Uitvinder: Charles Aderton
- 1886 - Coca Cola Uitvinder: John Pemberton
- 1898 - Pepsi Cola Uitvinder: Caleb Bradham
- 1929 - 7Up Uitvinder: Charles Leiper Grigg
In 1892 levert William Painter bovendien een belangrijke bijdrage aan de geschiedenis van de frisdrank door de kroonkurk uit te vinden.
Soda Stream
In 1903 vindt Guy Gilbey van London Gin Distillers de Soda Stream uit. Dit is een apparaat waarmee men thuis koolzuur kan toevoegen aan leidingwater. Het apparaat wordt voornamelijk gebruikt door butlers in de landhuizen van Britse aristocraten. In de jaren twintig worden smaken geïntroduceerd, die kunnen worden toegevoegd.
Frisdrank verovert de wereld
De massaconsumptie van frisdrank komt pas na de Tweede Wereldoorlog vanuit Noord-Amerika naar Europa overwaaien.
In 1952 is Kirsch-ginger ale de eerste light-frisdrank in de VS.
Frisdrank is aan het einde van de 20e eeuw ook in andere verpakkingen verkrijgbaar door de introductie van het aluminium blikje in 1957 en de PET-fles in 1973.
De Nederlander dronk in 2006 gemiddeld 98 liter frisdrank. Dat is 1 procent meer dan in 2000.[1]
Vrije mediabestanden over Soft drink op Wikimedia Commons
Zie ook
Bronvermelding